Datasets:

biswa921

/

guwiki-latest-pages-articles-raw

like 0

બલૂન

https://gu.wikipedia.org/wiki/બલૂન

thumb|ન ફૂલાયેલો ફુગ્ગો thumb| ફુગ્ગાઓ બલૂન એ એક લવચીક પાત્ર છે જેનો ઉપયોગ ગેસને મર્યાદિત કરવા માટે થાય છે. તે હિલીયમ, હાઇડ્રોજન અથવા હવાથી ભરી શકાય છે. નાના ફુગ્ગાઓનો ઉપયોગ મોટાભાગે પાર્ટીઓ અથવા રમકડાં તરીકે થાય છે, જ્યારે મોટા ફુગ્ગાઓ, જેમ કે હોટ એર બલૂન, પરિવહન અને મનોરંજનના હેતુઓ માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. વધુમાં, ફુગ્ગાઓનો ઉપયોગ હવામાનશાસ્ત્ર, દવા અને લશ્કરી સંરક્ષણ સહિત વિવિધ વ્યવહારુ કાર્યક્રમોમાં થાય છે. ફુગ્ગાના ગુણધર્મો, જેમ કે તેમની ઓછી ઘનતા અને કિંમત, તેના ઉપયોગની વિશાળ શ્રેણી તરફ દોરી જાય છે. ફુગ્ગાના કેટલાક સામાન્ય ઉપયોગોમાં શણગાર, જાહેરાત, બાળકોના રમકડાં અને વાયુઓને સંગ્રહિત કરવા માટેના વાસણ તરીકેનો સમાવેશ થાય છે. બલૂનનો ઉપયોગ તબીબી પ્રક્રિયાઓમાં પણ થાય છે, જેમ કે બલૂન કેથેટર અને બલૂન ટેમ્પોનેડ. વધુમાં, તેઓ લશ્કરી અને એરોસ્પેસ પ્રવૃત્તિઓ તેમજ પરિવહન અને મનોરંજન પ્રવૃત્તિઓમાં ઉપયોગમાં લેવાતા હતા. બલૂનની ​​વિવિધ એપ્લિકેશનો તેમને વિવિધ ક્ષેત્રોમાં બહુમુખી અને વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાતું સાધન બનાવે છે. ઇતિહાસ ફુગ્ગાઓનો ઇતિહાસ એઝટેક દ્વારા પ્રારંભિક બલૂન શિલ્પો બનાવવા માટે પ્રાણીઓના મૂત્રાશય અને આંતરડાના ઉપયોગથી શોધી શકાય છે. જો કે, 1824માં માઈકલ ફેરાડે દ્વારા લંડનમાં રોયલ ઈન્સ્ટિટ્યુશન ખાતે તેમના હાઈડ્રોજન પ્રયોગોમાં ઉપયોગ માટે રબરના ફુગ્ગાની શોધ સાથે ફુગ્ગાના આધુનિક વિકાસની શરૂઆત થઈ હતી https://www.partysafe.eu/history-of-balloons. ફેરાડેએ રબરની બે શીટ્સ એકબીજાની ઉપર મૂકી, તેમને હાઇડ્રોજનથી ભરી દીધા, અને તેમની "નોંધપાત્ર ચડતી શક્તિ" નોંધી https://slate.com/human-interest/2011/12/party-balloons-a-history.html. 1830 માં, રબર ઉત્પાદક થોમસ હેનકોકે મોલ્ડ પર રબર રેડવાની અથવા મોલ્ડને લેટેક્સ પ્રવાહીમાં ડૂબાડવા માટેની પ્રક્રિયા પેટન્ટ કરીને રબર લેટેક્ષ ફુગ્ગા બજારમાં રજૂ કર્યાhttps://www.partysafe.eu/history-of-balloons. 1847 માં, જે.જી. લંડનના ઇન્ગ્રામે આધુનિક રમકડાના ફુગ્ગાઓનો પ્રથમ પ્રોટોટાઇપ બનાવવાનું શરૂ કર્યું, જે તાપમાનના ફેરફારોથી પ્રભાવિત ન હતા. ટિલોટસન રબર કંપનીના સ્થાપક નીલ ટિલોટસને 1930ના દાયકાના અંત ભાગમાં લેટેક્સ બલૂનનું મોટા પાયે ઉત્પાદન કરવાની રીતની શોધ કરી હતી. તેણે શરૂઆતમાં 1931ની પેટ્રિયોટ્સ ડે પરેડ માટે બિલાડીના માથાના આકારમાં 15 "ટિલી કેટ" ફુગ્ગા બનાવ્યાhttps://www.partysafe.eu/history-of-balloons. 19મી સદીના અંત સુધીમાં, મનોરંજન અને સુશોભન માટે ફુગ્ગાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો હતો અને સૌપ્રથમ વ્યાવસાયિક સોસેજ ફુગ્ગા 1912માં બનાવવામાં આવ્યા હતાhttps://slate.com/human-interest/2011/12/party-balloons-a-history.html. 20મી સદી દરમિયાન 1970ના દાયકામાં ફોઈલ બલૂનની ​​રજૂઆત સાથે બલૂનની ​​લોકપ્રિયતામાં વધારો થયો હતો. આજે, ફુગ્ગાઓ રબર, લેટેક્સ, પોલીક્લોરોપ્રીન અથવા નાયલોન ફેબ્રિક જેવી વિવિધ સામગ્રીઓમાંથી બને છે અને તે ઘણાં વિવિધ રંગોમાં આવી શકે છે. તેનો ઉપયોગ દવા, હવામાનશાસ્ત્ર, સૈન્ય અને પરિવહન સહિત વિવિધ ઉદ્યોગોમાં તેમજ મનોરંજન અને સુશોભન માટે થાય છેhttps://balloons.online/blog/a-brief-history-of-party-balloons. બલૂન ભરીને ફુગ્ગાઓ હિલીયમ, હાઇડ્રોજન અથવા હવાથી ભરેલા હોય છે, પરંતુ ઝડપી ઇગ્નીશનને કારણે હાઇડ્રોજન ખતરનાક છે અને હિલીયમનો ઘણો ખર્ચ થાય છે અને હિલીયમથી ભરેલો બલૂન ઝડપથી ઉડી જાય છે. તેથી, બલૂન ભરવાની લોકપ્રિય રીત હવાથી છે (એક બલૂનને મોં કે પંપ વડે ફુલાવી શકાય છે) બલૂન ફુગાવો અને આરોગ્ય લાભો મોં દ્વારા બલૂન ફૂંકવું સ્વાસ્થ્ય માટે સારું છે કારણ કે તે આંતરકોસ્ટલ સ્નાયુઓને વ્યાયામ કરે છે, જે પાંસળી અને ડાયાફ્રેમને વિસ્તૃત કરે છે અને ઉપાડે છે, ફેફસાના કાર્ય અને ઓક્સિજન સંતૃપ્તિમાં સુધારો કરે છેhttps://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10334858https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2971640. આ કસરત મુદ્રામાં, સ્થિરતા અને શ્વાસ લેવાની પદ્ધતિને સુધારી શકે છે, અને તે ફેફસાંની ક્ષમતા વધારવામાં મદદ કરે છે, જે તેને પલ્મોનરી ફાઇબ્રોસિસ, COPD અથવા અસ્થમા જેવી પરિસ્થિતિઓ માટે ઉપયોગી બનાવે છેhttps://pulmonaryfibrosisnow.org/2020/03/10/balloon-breathing-exercise-for-improved-lung-function. વધુમાં, બલૂન ઉડાડવાની ક્રિયા ઊંડા શ્વાસને પ્રોત્સાહન આપે છે, જે તાણ અને ચિંતા ઘટાડી શકે છે, રક્તવાહિની આરોગ્ય સુધારી શકે છે અને ફેફસાંની ક્ષમતામાં વધારો કરી શકે છેhttps://aaballoon.com/balloons-improve-your-health. વધુમાં, બલૂન ફુગાવો કાર્યક્ષમ શ્વાસ માટે ડાયાફ્રેમનો વિરોધ કરે છે અને આંતર-પેટના દબાણને વધારવામાં મદદ કરે છે, જે તેને પુનર્વસન અને શ્વસન કાર્ય માટે ઉપયોગી કસરત બનાવે છેhttps://backtofunction.com/why-we-should-blow-up-balloons. સ્ત્રોતો

દારૂડી

https://gu.wikipedia.org/wiki/દારૂડી

thumb|દારૂડી, પશ્ચિમ બંગાળ, ભારત. દારુડી અથવા ભટકડી (વનસ્પતિ નામ: Argemone mexicana) એક પ્રકારની વનસ્પતિ છે, જે સમગ્ર ભારતમાં ઘણી જગ્યાઓ પર સામાન્ય રીતે જોવા મળે છે. દારૂડી એ દ્વિદળી વર્ગમાં આવેલા પેપાવરેસી કુળની એક ઔષધીય વનસ્પતિ છે. આ છોડનો ક્ષીરરસ ઉપદંશ (syphilis) અને ત્વચાના રોગોમાં વપરાય છે. તેના બીજનો ઉપયોગ કફ, અસ્થમા, પેટના રોગોમાં થાય છે. બાહ્ય કડીઓ શ્રેણી:વનસ્પતિ

અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના

https://gu.wikipedia.org/wiki/અમૃત_ભારત_સ્ટેશન_યોજના

અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના એ એક ચાલુ ભારતીય રેલ્વે મિશન છે જે ફેબ્રુઆરી 2023 માં રેલ્વે મંત્રાલય દ્વારા દેશભરમાં 1275 સ્ટેશનોના પુનઃવિકાસ માટે શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. તે ભારતનેટ, મેક ઇન ઈન્ડિયા, સ્ટાર્ટઅપ ઈન્ડિયા, સ્ટેન્ડઅપ ઈન્ડિયા, ઈન્ડસ્ટ્રીયલ કોરિડોર, ભારતમાલા, ડેડિકેટેડ ફ્રેઈટ કોરિડોર કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા અને સાગરમાલા જેવી ભારત સરકારની અન્ય ચાવીરૂપ યોજનાઓના સક્ષમ અને લાભાર્થી બંને છે. મિશન અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજનાની તાજેતરની રજૂઆતનો હેતુ સમગ્ર ભારતીય રેલ્વે નેટવર્કમાં રેલ્વે સ્ટેશનોને વધારવા અને આધુનિક બનાવવાનો છે. આ યોજના હાલમાં સમગ્ર ભારતીય રેલ્વે સિસ્ટમમાં કુલ 1275 સ્ટેશનોને અપગ્રેડ અને આધુનિક બનાવવાનો ઇરાદો ધરાવે છે. આ પહેલની અંદર, સોનપુર ડિવિઝનના 18 સ્ટેશનો અને સમસ્તીપુર ડિવિઝનના 20 સ્ટેશનોને ધ્યાન માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા છે. અમૃત ભારત સ્ટેશન યોજના સ્ટેશનોના ચાલુ વિકાસ માટે લાંબા ગાળાની દ્રષ્ટિ ધરાવે છે. તેમાં વિવિધ સ્ટેશન સુવિધાઓ વધારવા માટે માસ્ટર પ્લાન બનાવવા અને તબક્કાવાર અમલીકરણનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉન્નત્તિકરણોમાં બહેતર સ્ટેશન સુલભતા, પ્રતીક્ષા વિસ્તારો, શૌચાલય સુવિધાઓ, લિફ્ટ અને એસ્કેલેટર ઇન્સ્ટોલેશન, સ્વચ્છતા, મફત વાઇ-ફાઇ ઓફર, 'એક સ્ટેશન એક ઉત્પાદન' જેવી પહેલ દ્વારા સ્થાનિક ઉત્પાદનો માટે કિઓસ્કની સ્થાપના, પેસેન્જર માહિતી પ્રણાલીમાં વધારો, સ્થાપનાનો સમાવેશ થાય છે. એક્ઝિક્યુટિવ લાઉન્જ, બિઝનેસ મીટિંગ્સ માટે જગ્યાઓ નક્કી કરવી, લેન્ડસ્કેપિંગનો સમાવેશ કરવો અને દરેક સ્ટેશનની અનન્ય જરૂરિયાતોને પૂરી કરવી. વધુમાં, આ યોજના સ્ટેશન સ્ટ્રક્ચરને અપગ્રેડ કરવા, બંને બાજુના આસપાસના શહેર વિસ્તારો સાથે સ્ટેશનોને એકીકૃત કરવા, મલ્ટિમોડલ કનેક્ટિવિટીને પ્રોત્સાહન આપવા, વિકલાંગ વ્યક્તિઓ (દિવ્યાંગજનો) માટે સુવિધાઓ પ્રદાન કરવા, ટકાઉ અને પર્યાવરણ-મૈત્રીપૂર્ણ ઉકેલો અમલમાં મૂકવા, બેલાસ્ટલેસ ટ્રેકની રજૂઆત, 'છત પ્લાઝાનો સમાવેશ કરવા પર ભાર મૂકે છે. જ્યારે જરૂરી હોય, અને સુધારણાની શક્યતા અને તબક્કાવાર વિચારણા. અંતિમ ધ્યેય લાંબા ગાળે આ સ્ટેશનોને વાઇબ્રન્ટ સિટી સેન્ટરમાં પરિવર્તિત કરવાનો છે. સ્ટેશનો પુનઃવિકાસ કરવાના છે નીચે આપેલ કોષ્ટક પ્રોજેક્ટ હેઠળના તમામ સ્ટેશનોની યાદી આપે છે. Minister of Railways, Communications and Electronic & Information Technology, Shri Ashwini Vaishnaw in a written reply to a question in Rajya Sabha SNoStateCountName of Stations1આંધ્ર પ્રદેશ72અડોની, અનાકાપલ્લે, અનંતપુર, અનાપર્થી, અરાકુ, બાપટલા, ભીમાવરમ ટાઉન, બોબીલી જં, ચિપુરુપલ્લી, ચિરાલા, ચિત્તૂર, કુડ્ડાપાહ, કુમ્બુમ, ધર્માવરમ, ધોને, ડોનાકોંડા, દુવવાડા, ઈલામંચીલી, એલુરુ, ગીદ્દલુર, ગુડદ્દાલુ, ગુડ્દ્દલુર, ગોડ્ડાલુર, ગુંટુર, હિંદુપુર, ઇચ્છાપુરમ, કાદિરી, કાકીનાડા ટાઉન, કોટ્ટાવલસા, કુપ્પમ, કુરનૂલ શહેર, માચેરલા, માછલીપટ્ટનમ, મદનપલ્લી રોડ, મંગલગિરી, માર્કપુરમ રોડ, મતલાલયમ રોડ, નદીકુડે જં, નંદ્યાલ, નરસાપુર, નેલ્લુપુર, નેલ્લુપુરમ રોડ , પાકલા, પલાસા, પાર્વતીપુરમ, પિદુગુરાલ્લા, પિલર, રાજમપેટ, રાજમુન્દ્રી, રાયનાપડુ, રેનીગુંટા, રેપલ્લે, સમલકોટ, સત્તેનાપલ્લે, સિમ્હાચલમ, સિંગારાયકોંડા, શ્રી કાલહસ્તી, શ્રીકાકુલમ રોડ, સુલ્લુરપેટા, તદેપલ્લિગુડેમ, વિકોન્દા, વિકોન્દા, તુપલ્લીગુડેમ, વિકોન્દા, શ્રીમતી , વિશાખાપટ્ટનમ, વિઝિયાનગરમ જં2અરુણાચલ પ્રદેશ1નાહરલાગુન (ઇટાનગર)3આસામ49અમગુરી, અરુણાચલ, ચાપરમુખ, ધેમાજી, ધુબરી, ડિબ્રુગઢ, દીપુ, દુલિયાજાન, ફકીરાગ્રામ જં., ગૌરીપુર, ગોહપુર, ગોલાઘાટ, ગોસાઈગાંવ હાટ, હૈબરગાંવ, હરમુતી, હોજાઈ, જાગીરોડ, જોરહાટ ટાઉન, કામાખ્યા, લુકારાડિંગ, કોકરાજડો. મજબત, મકુમ જં, માર્ગેરીતા, મરિયાની, મુરકેઓંગસેલેક, નાહરકટિયા, નલબારી, નમરૂપ, નારંગી, ન્યુ બોંગાઈગાંવ, ન્યુ હાફલોંગ, ન્યુ કરીમગંજ, ન્યુ તિનસુકિયા, ઉત્તર લખીમપુર, પાઠશાલા, રંગપરા ઉત્તર, રંગિયા જં, સરુપાથર, સિબસાગર, સિબસાગર, ટાઉન , સિમાલુગુરી, તાંગલા, તિનસુકિયા, ઉદલગુરી, વિશ્વનાથ ચરિયાલી4બિહાર86અનુગ્રહ નારાયણ રોડ, આરા, બખ્તિયારપુર, બાંકા, બનમંખી, બાપુધામ મોતિહારી, બરૌની, બાર, બરસોઈ જં, બેગુસરાઈ, બેતિયા, ભબુઆ રોડ, ભાગલપુર, ભગવાનપુર, બિહાર શરીફ, બિહિયા, બિક્રમગંજ, બક્સર, ચૌસા, છપરા, દલસિંગ , દૌરમ મધેપુરા, દેહરી ઓન સોને, ધોલી, દિઘવારા, ડુમરાં, દુર્ગૌતી, ફતુહા, ગયા, ઘોરસાહન, ગુરારુ, હાજીપુર જં, જમાલપુર, જમુઈ, જનકપુર રોડ, જયનગર, જહાનાબાદ, કહલગાંવ, કરહાગોલા રોડ, ખાગરિયા જં, કિશન, કુગન, લાભા, લહેરિયા સરાય, લખીસરાય, લખમીનિયા, મધુબની, મહેશખુંટ, મૈરવા, માનસી જં, મુંગેર, મુઝફ્ફરપુર, નબીનગર રોડ, નરકટિયાગંજ, નૌગાચિયા, પહાડપુર, પીરો, પીરપેંટી, રફીગંજ, રઘુનાથપુર, રાજેન્દ્ર નગર, રાજેન્દ્ર નગર, રાજગુલ સબૌર, સગૌલી, સહરસા, સાહિબપુર કમાલ, સાકરી, સલાઉના, સલમારી, સમસ્તીપુર, સાસારામ, શાહપુર પટોરી, શિવનારાયણપુર, સિમરી બખ્તિયારપુર, સિમુલતાલા, સીતામઢી, સિવાન, સોનપુર જં., સુલતાનગંજ, સુપૌલ, તરેગના, ઠાકુર, ઠાકુર5છત્તીસગઢ32અકલતારા, અંબિકાપુર, બૈકુંથપુર રોડ, બાલોદ, બરદ્વાર, બેલ્હા, ભાનુપ્રતાપપુર, ભાટાપારા, ભિલાઈ, ભિલાઈ નગર, ભિલાઈ પાવર હાઉસ, બિલાસપુર, ચંપા, દલ્લીઝારા, ડોંગરગઢ, દુર્ગ, હાથબંધ, જગદલપુર, જાંજગીર નૈલા, કોરબા, માનસમુદ, મહાસમુદ મારૌડા, નિપાનિયા, પેન્ડ્રા રોડ, રાયગઢ, રાયપુર, રાજનાંદગાંવ, સરોના, ટિલ્ડા-નેઓરા, ઉરકુરા, ઉસલાપુર6દિલ્હી13આદર્શનગર દિલ્હી, આનંદ વિહાર, બિજવાસન, દિલ્હી, દિલ્હી કેન્ટ, દિલ્હી સરાય રોહિલ્લા, દિલ્હી શાહદ્રા, હઝરત નિઝામુદ્દીન, નરેલા, નવી દિલ્હી, સબઝી મંડી, સફદરજંગ, તિલક બ્રિજ7ગોવા2સનવોર્ડેમ, વાસ્કો-દ-ગામા8ગુજરાત87અમદાવાદ, આણંદ, અંકલેશ્વર, અસારવા, બારડોલી, ભચાઉ, ભક્તિનગર, ભાણવડ, ભરૂચ, ભાટિયા, ભાવનગર, ભેસ્તાન, ભીલડી, બીલીમોરા (એનજી), બીલીમોરા જં., બોટાદ જં., ચાંદલોડિયા, ચોરવડ રોડ, ડભોઈ જં., દાહોદ, ડાકોર, દેરોલ, ધ્રાંગધ્રા, દ્વારકા, ગાંધીધામ, ગોધરા જં., ગોંડલ, હાપા, હિંમતનગર, જામ જોધપુર, જામનગર, જામવંથલી, જૂનાગઢ, કલોલ, કાનાલુસ જં., કરમસદ, કેશોદ, ખંભાળિયા, કીમ, કોસંબા જં., લખતર, લીંબડી, લીમખેડા મહેમદાવાદ અને ખેડા રોડ, મહેસાણા, મહુવા, મણિનગર, મીઠાપુર, મિયાગામ કરજણ, મોરબી, નડિયાદ, નવસારી, નવા ભુજ, ઓખા, પડધરી, પાલનપુર, પાલિતાણા, પાટણ, પોરબંદર, પ્રતાપનગર, રાજકોટ, રાજુલા જં., સાબરમતી (બીજી અને એમજી) ), સચિન, સામખીયાળી, સંજાણ, સાવરકુંડલા, સાયન, સિદ્ધપુર, સિહોર જં., સોમનાથ, સોનગઢ, સુરત, સુરેન્દ્રનગર, થાન, ઉધના, ઉદવાડા, ઉમરગાંવ રોડ, ઊંઝા, ઉતરાણ, વડોદરા, વાપી, વટવા, વેરાવળ, વિરમગામ, વિશ્વ જં., વાંકાનેર9હરિયાણા29અંબાલા કેન્ટ., અંબાલા સિટી, બહાદુરગઢ, બલ્લભગઢ, ભિવાની જંક્શન, ચરખી દાદરી, ફરીદાબાદ, ફરીદાબાદ એનટી, ગોહાના, ગુરુગ્રામ, હિસાર, હોડલ, જીંદ, કાલકા, કરનાલ, કોસલી, કુરુક્ષેત્ર, મહેન્દ્રગઢ, મંડી ડબવાલી, નારનૌલ, પલવારવાલ , પાણીપત, પટૌડી રોડ, રેવાડી, રોહતક, સિરસા, સોનીપત, યમુનાનગર જગધારી10હિમાચલ પ્રદેશ3અંબ અંદૌરા, બૈજનાથ પાપ્રોલા, પાલમપુર11ઝારખંડ57બાલસીરિંગ, બાનો, બરાજમદા જં, બરકાકાના, બાસુકીનાથ, ભગા, બોકારો સ્ટીલ સિટી, ચાઇબાસા, ચક્રધરપુર, ચંદિલ, ચંદ્રપુરા, ડાલ્ટોનગંજ, ડાંગોપોસી, દેવઘર, ધનબાદ, દુમકા, ગમહરિયા, ગંગાઘાટ, ગઢવા રોડ, ગઢડા, ગઢડા, ગઢડા, ગઢડા , ગોવિંદપુર રોડ , હૈદરનગર , હટિયા , હજારીબાગ રોડ , જામતારા , જપલા , જસીડીહ , કટાસગઢ , કોડરમા , કુમારધુબી , લાતેહાર , લોહરદગા , માધુપુર , મનોહરપુર , મુહમ્મદગંજ , મુરી , N.S.C.B. ગોમોહ, નાગરુન્તરી, નમકોમ, ઓર્ગા, પાકુર, પારસનાથ, પિસ્કા, રાજખારસ્વન, રાજમહેલ, રામગઢ કેન્ટ, રાંચી, સાહિબગંજ, સંકરપુર, સિલ્લી, સિની, ટાટાનગર, તાતીસિલવાઈ, વિદ્યાસાગર12કર્ણાટક55અલમટ્ટી, અલનાવર, અર્સિકેરે જંક્શન, બદામી, બાગલકોટ, બલ્લારી, બેંગ્લોર કેન્ટ., બાંગરપેટ, બંટાવાલા, બેલાગવી, બિદર, બીજાપુર, ચામરાજા નગર, ચન્નાપટના, ચન્નાસન્દ્રા, ચિક્કામગાલુરુ, ચિત્રદુર્ગા, દાવંગેરે, ધારવાડ, ડોડબલ્લાપુર, જી રોડબલ્લાપુર, જી. , ગોકાક રોડ, હરિહર, હસન, હોસાપેટે, કાલાબુર્ગી, કેંગેરી, કોપલ, ક્રાંતિવીર સાંગોલ્લી રાયન્ના (બેંગલુરુ સ્ટેશન), કૃષ્ણરાજપુરમ, મલ્લેશ્વરમ, માલુર, મંડ્યા, મેંગ્લોર સેન્ટ્રલ, મેંગ્લોર જં., મુનીરાબાદ, મૈસૂર, રાયચુર, રામનગરમ, રાણીનગરમ જમ્બાગરુ, સકલેશપુર, શાહબાદ, શિવમોગ્ગા ટાઉન, શ્રી સિદ્ધારુધા સ્વામીજી હુબલ્લી જંક્શન, સુબ્રમણ્ય રોડ, તલગુપ્પા, ટિપ્ટુર, તુમાકુરુ, વાડી, વ્હાઇટફિલ્ડ, યાદગીર, યસવંતપુર13કેરળ34અલાપ્પુઝા , અંગદીપપુરમ , અંગમાલી ફોર કલાડી , ચલાકુડી , ચાંગનાસેરી , ચેંગન્નુર , ચિરાયનીકિલ , એર્નાકુલમ , એર્નાકુલમ ટાઉન , એટ્ટુમાનુર , ફેરોક , ગુરુવાયુર , કાસરગોડ , કયાનકુલમ , કોલ્લમ , કોઝીકોડ , નિપ્પાપુરમ , નેવેલપુરમ રોડ , નીપપ્પુરમ રોડ પપનંગડી, પયાનુર, પુનાલુર, શોરાનુર જં., થાલાસેરી, તિરુવનંતપુરમ, થ્રીસુર, તિરુર, તિરુવલ્લા, ત્રિપુનિથુરા, વાડાકારા, વરકાલા, વાડાકાંચેરી14મધ્યપ્રદેશ80અકોડિયા, આમલા, અનુપપુર, અશોકનગર, બાલાઘાટ, બાનાપુરા, બરગવાન, બિઓહારી, બેરછા, બેતુલ, ભીંડ, ભોપાલ, બિજુરી, બીના, બિયાવરા રાજગઢ, છિંદવાડા, ડાબરા, દમોહ, દતિયા, દેવાસ, ગદરવારા, ગંજબાસોડા, ઘોરડોંગરી, ગુના, ગ્વાલિયર, હરદા, હરપાલપુર, હોશંગાબાદ, ઈન્દોર, ઈટારસી જં., જબલપુર, જુન્નોર દેવ, કારેલી, કટની જં, કટની મુરવારા, કટની દક્ષિણ, ખાચરોડ, ખાન, ખજુરા, ખિરકિયા, લક્ષ્મીબાઈ નગર, મૈહર, મક્સી, મંડલાફોર્ટ, મંદસૌર, MCS છતરપુર, મેઘનગર, મોરેના, મુલતાઈ, નાગદા, નૈનપુર, નરસિંહપુર, નીમચ, નેપાનગર, ઓરછા, પાંધુર્ણા, પીપરિયા, રતલામ, રેવા, રુથિયાઈ, સાંચીનગર સતના, સૌગોર, સિહોર, સિઓની, શહડોલ, શાજાપુર, શામગઢ, શ્યોપુર કલાન, શિવપુરી, શ્રીધામ, શુજાલપુર, સિહોરા રોડ, સિંગરૌલી, ટીકમગઢ, ઉજ્જૈન, ઉમરિયા, વિદિશા, વિક્રમગઢ અલોટ15મહારાષ્ટ્ર123અહમદનગર, અજની (નાગપુર), અકોલા, આકુર્ડી, અમલનેર, આમગાંવ, અમરાવતી, અંધેરી, ઔરંગાબાદ, બડનેરા, બલહારશાહ, બાંદ્રા ટર્મિનસ, બારામતી, બેલાપુર, ભંડારા રોડ, ભોકર, ભુસાવલ, બોરીવલી, ભાયખલા, ચાલીસગાંવ, ચાંદા ફોર્ટ, ચંદ્રપુર, ચર્ની રોડ, છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ ટર્મિનસ, ચિંચપોકલી, ચિંચવાડ, દાદર, દાઉન્ડ, દેહુ રોડ, દેવલાલી, ધમણગાંવ, ધરણગાંવ, ધર્માબાદ, ધુલે, દિવા, દુધની, ગંગાખેર, ગોધણી, ગોંદિયા, ગ્રાન્ટ રોડ, હડપસર, હાટકનાંગલે, હજૂર સાહિબ નાંદેડ, હિમાયાતનગર, હિંગનઘાટ, હિંગોલી ડેક્કન, ઇગતપુરી, ઇટવારી, જાલના, જેઉર, જોગેશ્વરી, કલ્યાણ, કેમ્પટી, કાંજુર માર્ગ, કરાડ, કાટોલ, કેડગાંવ, કિનવાટ, કોલ્હાપુર, કોપરગાંવ, કુર્દુવા, લાતુરગાંવ, કુર્દુવા લોકમાન્ય તિલક ટર્મિનસ, લોનંદ, લોનાવલા, લોઅર પરેલ, મલાડ, મલકાપુર, મનમાડ, માનવથ રોડ, મરીન લાઇન્સ, માટુંગા, મિરાજ, મુદખેડ, મુંબઈ સેન્ટ્રલ, મુંબ્રા, મુર્તજાપુર, નગરસોલ, નાગપુર, નંદગાંવ, નંદુરા, નારખેર, નાસિક રોડ, ઓએસ , પચોરા, પંઢરપુર, પરભણી , પરેલ, પરલી વૈજનાથ, પરતુર, પ્રભાદેવી, પુલગાંવ, પુણે જં., પૂર્ણા , રાવર, રોટેગાંવ , સાઈનગર શિરડી, સેન્ડહર્સ્ટ રોડ, સાંગલી, સતારા, સાવડા, સેલુ, સેવાગ્રામ, શહાદ, શેગાંવ, શિવાજી નગર પુણે, સોલાપુર, તાલેગાંવ, ઠાકુર્લી, થાણે, ટીટવાલા, તુમસર રોડ, ઉમરી, ઉરુલી, વડાલા રોડ, વિદ્યાવિહાર, વિક્રોલી, વડસા, વર્ધા, વાશીમ, વાથાર16મણિપુર1ઇમ્ફાલ17મેઘાલય1મહેંદીપાથર18મિઝોરમ1સાયરાંગ (આઈઝોલ)19નાગાલેન્ડ1દીમાપુર20ઓડિશા57અંગુલ, બદમપહાર, બાલાંગીર, બાલાસોર, બાલુગાંવ, બરબીલ, બરગઢ રોડ, બારીપાડા, બરપાલી, બેલપહાર, બેટનોટી, ભદ્રક, ભવાનીપટના, ભુવનેશ્વર, બિમલાગઢ, બ્રહ્મપુર, બ્રજરાજનગર, છત્રપુર, કટક, દમણજોડી, ધેંકનાલ, હરકનુપુર રોડ જાજપુર-કિયોંઝાર રોડ, જાલેશ્વર, જરોલી, જેપોર, ઝારસુગુડા, ઝારસુગુડા રોડ, કાંતાબાંજી, કેંદુઝારગઢ, કેસિંગા, ખારિયાર રોડ, ખુર્દા રોડ, કોરાપુટ, લિંગરાજ મંદિર રોડ, મંચેશ્વર, મેરામમંડલી, મુનિગુડા, ન્યુ ભુવનેશ્વર, પારાપોસ, પૌરાણિક, પારાપોસ , રઘુનાથપુર, રાયરાખોલ, રાયરંગપુર, રાજગંગપુર, રાયગડા, રાઉરકેલા, સખી ગોપાલ, સંબલપુર, સંબલપુર શહેર, તાલચેર, તાલચેર રોડ, તિતલાગઢ જં.21પંજાબ30અબોહર, અમૃતસર, આનંદપુર સાહિબ, બિયાસ, ભટિંડા જં., ધંડારી કલાન, ધુરી, ફાઝિલ્કા, ફિરોઝપુર કેન્ટ, ગુરદાસપુર, હોશિયારપુર, જલંધર કેન્ટ., જલંધર સિટી, કપૂરથલા, કોટકપુરા, લુધિયાણા, માલેરકોટલા, માનસા, મોગા, મુક્તસર, નાંગલમ, ડી. પઠાણકોટ કેન્ટ., પઠાણકોટ શહેર, પટિયાલા, ફગવાડા, ફિલૌર, રૂપ નગર, સંગરુર, SASN મોહાલી, સરહિંદ22રાજસ્થાન82આબુ રોડ, અજમેર, અલવર, અસલપુર જોબનેર, બાલોત્રા, બાંદીકુઈ, બારન, બાડમેર, બયાના, બ્યાવર, ભરતપુર, ભવાની મંડી, ભીલવાડા, બિજાઈનગર, બિકાનેર, બુંદી, ચંદેરિયા, છાબરા ગુગોર, ચિત્તોડગઢ જં., ચુરુ, ડાકનિયા તલાવ, દૌસ , ડીગ, દેગાના, દેશનોક, ધોલપુર, ડીડવાના, ડુંગરપુર, ફાલના, ફતેહનગર, ફતેહપુર શેખાવટી, ગાંધીનગર જયપુર, ગંગાપુર સિટી, ગોગામેરી, ગોટન, ગોવિંદ ગઢ, હનુમાનગઢ, હિંડૌન સિટી, જયપુર , જેસલમેર, જાલોર, જાવલાવર શહેર બંધ ઝુંઝુનુ, જોધપુર, કપાસન, ખૈરથલ, ખેરલી, કોટા, લાલગઢ, મંડલ ગઢ, મંડવર મહવા રોડ, મારવાડ ભીનમાલ, મારવાડ જં., માવલી ​​જં., મેર્તા રોડ, નાગૌર, નરૈના, નિમ કા થાણા, નોખા, પાલી મારવાડ, ફલોદી, ફુલેરા, પિંડવાડા, રાજગઢ, રામદેવરા, રામગંજ મંડી, રાણા પ્રતાપનગર, રાણી, રતનગઢ, રેન, રિંગાસ, સાદુલપુર, સવાઈ માધોપુર, શ્રી મહાવીરજી, સીકર, સોજાત રોડ, સોમસર, શ્રી ગંગાનગર, સુજાનગઢ, સુરતગઢ, ઉદયપુર શહેર23સિક્કિમ1રંગપો24તમિલનાડુ73અંબાસમુદ્રમ, અંબત્તુર, અરક્કોનમ જં., અરિયાલુર, અવડી, બોમ્મીડી, ચેંગલપટ્ટુ જં., ચેન્નાઈ બીચ, ચેન્નાઈ એગમોર, ચેન્નાઈ પાર્ક, ચિદમ્બરમ, ચિન્ના સાલેમ, કોઈમ્બતુર જં., કોઈમ્બતુર ઉત્તર, કુન્નુર, ધર્મપુરી, ડૉ. એમ.જી. રામચંદ્રન સેન્ટ્રલ, ઈરોડ જં., ગુડુવનચેરી, ગિન્ડી, ગુમ્મીદીપુંડી, હોસુર, જોલારપેટ્ટાઈ જં., કન્નિયાકુમારી, કરાઈક્કુડી, કરુર જં., કટપડી, કોવિલપટ્ટી, કુલિતુરાઈ, કુમ્બકોનમ, લાલગુડી, મદુરાઈ જં., મામ્બલમ, મંપારાતુલમ, મન્પારાડુ, મેતારાતુરાઈ. , મોરાપુર, નાગરકોઇલ જં., નમક્કલ, પલાની, પરમક્કુડી, પેરામ્બુર, પોદાનુર જં., પોલ્લાચી, પોલુર, પુડુક્કોટ્ટાઈ, રાજાપલયમ, રામનાથપુરમ, રામેશ્વરમ, સાલેમ, સામલપટ્ટી, શોલવંદન, શ્રીરંગમ, શ્રીવિલ્લીપુટ્ટુર, સેંટ થોમસ માઉન્ટ, તાંબરમ, તેનકાસી, તંજાવુર જં., તિરુવરુર જં., તિરુચેન્દુર, તિરુનેલવેલી જં., તિરુપદ્રિપુલ્યુર, તિરુપત્તુરુલનાલમ, તિરુપત્તુરમનાલ , વેલ્લોર કેન્ટ., વિલ્લુપુરમ જં., વિરુધુનગર, વૃધ્ધાચલમ જં.25તેલંગાણા39અદિલાબાદ, બસર, બેગમપેટ, ભદ્રાચલમ રોડ, ગડવાલ, હાફિઝપેટા, હાઇટેક સિટી, હુપ્પુગુડા, હૈદરાબાદ, જડચેરલા, જંગોં, કાચેગુડા, કામરેદ્દી, કરીમનગર, કાઝીપેટ જં., ખમ્મામ, લિંગમપલ્લી, મધીરા, મહબૂબાબાદ, મહબૂબનગર, મલકાલરી, મલકાલરી , મેડચલ, મિરિયાલાગુડા, નાલગોંડા, નિઝામાબાદ, પેદ્દાપલ્લી, રામાગુંડમ, સિકંદરાબાદ, શાદનગર, શ્રી બાલા બ્રહ્મેશ્વર જોગુલામ્બા, તંદુર, ઉમદાનગર, વિકરાબાદ, વારંગલ, યાદદ્રી, યાકુતપુરા, ઝહિરાબાદ26ત્રિપુરા4અગરતલા, ધર્મનગર, કુમારઘાટ, ઉદયપુર27ચંદીગઢના યુ.ટી1ચંડીગઢ28જમ્મુ અને કાશ્મીરના યુટી4બડગામ, જમ્મુ તાવી, શ્રી માતા વૈષ્ણો દેવી કટરા, ઉધમપુર29પુડુચેરીના યુટી3કરાઈકલ, માહે, પુડુચેરી30ઉત્તર પ્રદેશ149અચનેરા સ્ટેશન, આગ્રા કેન્ટ. સ્ટેશન, આગ્રા ફોર્ટ સ્ટેશન, આઈશબાગ, અકબરપુર જં., અલીગઢ જં., અમેઠી, અમરોહા, અયોધ્યા, આઝમગઢ, બાબતપુર, બછરાવન, બદાઉન, બાદશાહનગર, બાદશાહપુર, બહેરી, બહરાઈચ, બલિયા, બલરામપુર, બનારસ, બાંદા, બારાબંકી, જં. બરેલી સિટી, બરહની, બસ્તી, બેલથરા રોડ, ભદોહી, ભરતકુંડ, ભટની, ભૂતેશ્વર, બુલંદસહર, ચંદૌલી મઝવાર, ચંદૌસી, ચિલબીલા, ચિત્રકુટ ધામ કરવી, ચોપન, ચુનાર જં., દાલીગંજ, દર્શનનગર, દેવરિયા સદર, દિલદારનગર, ઇ. ફર્રુખાબાદ, ફતેહાબાદ, ફતેહપુર, ફતેહપુર સિકરી, ફિરોઝાબાદ, ગજરૌલા, ગઢમુક્તેશ્વર, ગૌરીગંજ, ઘાટમપુર, ગાઝિયાબાદ, ગાઝીપુર સિટી, ગોલા ગોકરનાથ, ગોમતીનગર, ગોંડા, ગોરખપુર, ગોવર્ધન, ગોવિંદપુરી, ગુરસાહગંજ, હૈદરાબાદ, હૈદરાબાદ, હૈદરાબાદ શહેર. ઇજ્જતનગર, જંગાઇ જં., જૌનપુર શહેર, જૌનપુર જં., કન્નૌજ, કાનપુર અનવરગંજ, કાનપુર બ્રિજ ડાબી કાંઠે, કાનપુર સેન્ટ્રલ, કપ્તાનગંજ, કાસગંજ, કાશી, ખલીલાબાદ, ખુર્જા જં., કોસી કલાન, કુંડા હરનામગંજ, લખીમપુર, લાલગંજ, લલિતપુર લોહતા, લખનૌ (ચારબાગ), લખનૌ શહેર, મગહર, મહોબા, મૈલાની, મૈનપુરી જં., મલ્હૌર જં., માણકનગર જં., માણિકપુર જં., મરિયાહુ, મથુરા, મૌ, મેરઠ શહેર, મિર્ઝાપુર, મોદી નગર, મોહનલાલગંજ, મુરાદાબાદ, નગીના, નજીબાબાદ જં., નિહાલગઢ, ઓરાઈ, પંકી ધામ, ફાફામૌ જં., ફુલપુર, પીલીભીત, પોખરાયન, પ્રતાપગઢ જં., પ્રયાગ જં., પ્રયાગરાજ, પં. દીન દયાલ ઉપાધ્યાય, રાયબરેલી જં., રાજા કી મંડી, રામઘાટ હોલ્ટ, રામપુર, રેણુકૂટ, સહારનપુર, સહારનપુર જં., સલેમપુર, સિઓહારા, શાહગંજ જં., શાહજહાંપુર, શામલી, શિકોહાબાદ જં., શિવપુર, સિદ્ધાર્થ નગર, સીતાપુર જં., સીતાપુર જં. શ્રી કૃષ્ણ નગર, સુલતાનપુર જં., સુરૈમાનપુર, સ્વામિનારાયણ છપ્પિયા, ટાકિયા, તુલસીપુર, ટુંડલા જં., ઉંચાહર, ઉન્નાવ જં., ઉત્તરાયતિયા જં., વારાણસી કેન્ટ., વારાણસી સિટી, વિંધ્યાચલ, વિરાંગના લક્ષ્મીબાઈ, વ્યાસનગર, ઝાફરાબાદ31ઉત્તરાખંડ11દેહરાદૂન, હરિદ્વાર જં., હરરાવલા, કાશીપુર, કાઠગોદામ, કિછા, કોટદ્વાર, લાલકુઆં જં., રામનગર, રૂરકી, ટનકપુર32પશ્ચિમ બંગાળ94આદ્રા , અલીપુર દુર જં., અલુઆબારી રોડ, અંબિકા કાલના, અનારા, આંદલ જં., આંદુલ, આસનસોલ જં., અઝીમગંજ, બગનન, બલ્લી, બંદેલ જં., બાણગાંવ જં., બાંકુરા, બારાભુમ, બર્ધમાન, બેરકપુર, બેલદા, બરહામપોર કોર્ટ, બેથુઆદહરી, ભાલુકા રોડ, બિન્નાગુરી, બિષ્ણુપુર, બોલપુર શાંતિનિકેતન, બર્નપુર, કેનિંગ, ચંદન નગર, ચાંદપારા, ચંદ્રકોણા રોડ, દાલગાંવ, દાલખોલા, ડાંકુની, ધુલિયાન ગંગા, ધૂપગુરી, દિઘા, દિનહાટા, દમદમ જં., ફલકાતા, ગરબેટા , હલ્દિયા, હલ્દીબારી, હરિશ્ચંદ્રપુર, હસીમારા, હિજલી, હાવડા, જલપાઈગુડી, જલપાઈગુડી રોડ, જાંગીપુર રોડ, ઝાલિદા, ઝારગ્રામ, જોયચંડી પહાર, કાલીયાગંજ, કલ્યાણી ઘોષપારા, કલ્યાણી જં., કામાખ્યાગુરી, કટવા જં., ખાગરાપુર રોડ, કોલકાતા કૃષ્ણનગર સિટી જંક્શન, કુમેદપુર, મધુકુંડા, માલદા કોર્ટ, માલદા ટાઉન, મેચેડા, મિદનાપુર, નબદ્વીપ ધામ, નૈહાટી જં., ન્યૂ અલીપુરદ્વાર, ન્યૂ કૂચ બિહાર, ન્યૂ ફરક્કા, ન્યૂ જલપાઈગુડી, ન્યૂ માલ જં., પનાગઢ, પાંડબેસ્વર, પાંસકુરા, પુરુલિયા જં., રામપુરહાટ, સૈંથિયા જં., સલબોની, સામસી, સિયાલદાહ, શાલીમાર, શાંતિપુર, શિયોરાફૂલી જં., સીતારામપુર, સિઉરી, સોનારપુર જં., સુઈસા, તમલુક, તારકેશ્વર, તુલિન, ઉલુબેરિયાTotal321275 ઇવેન્ટ્સની સમયરેખા ફેબ્રુઆરી 2023 - પ્રોજેક્ટ રજૂ કરવામાં આવ્યો. પાનખર 2023 - કામ તબક્કાવાર રીતે શરૂ થાય છે. આ પણ જુઓ ભારતમાં પરિવહન મેક ઇન ઇન્ડિયા ભારતમાં રેલ પરિવહન રેપિડએક્સ પીએમ ગતિ શક્તિ સંદર્ભ શ્રેણી:ભારતીય રેલ

અમૃત ભારત એક્સપ્રેસ

https://gu.wikipedia.org/wiki/અમૃત_ભારત_એક્સપ્રેસ

અમૃત ભારત એક્સપ્રેસ ભારતીય રેલ્વે દ્વારા સંચાલિત આગામી નો-ફ્રીલ્સ સુપરફાસ્ટ એક્સપ્રેસ સેવા છે. તે નોન-એસી સ્લીપર કમ અનરિઝર્વ્ડ ક્લાસ સર્વિસ છે જે ઓછા ખર્ચે અને લાંબા અંતરની સેવા આપવા માટે બનાવવામાં આવી છે. આ રાત્રી એક્સપ્રેસ ટ્રેન સેવાઓ બનાવવાની યોજના છે જે થી વધુના અંતરે આવેલા ભારતીય શહેરોને જોડશે અથવા હાલની સેવાઓ સાથે મુસાફરી કરવા માટે દસ કલાકથી વધુ સમય લે છે. ટ્રેનસેટ ખૂબ જ ઊંચી ઝડપને સપોર્ટ કરી શકે છે પરંતુ રેલવે ટ્રેકની ઝડપની ક્ષમતા, બહુવિધ સ્ટોપેજ અને ટ્રાફિકની ભીડને કારણે સેવાઓની ઓપરેટિંગ સ્પીડ રેન્જમાં મર્યાદિત છે. . ટ્રેનસેટમાં ચિત્તરંજન લોકોમોટિવ વર્ક્સ દ્વારા ઉત્પાદિત 2 લોકોમોટિવ્સનો સમાવેશ થાય છે, જે ભારતના સૌથી મોટા લોકોમોટિવ ઉત્પાદન એકમોમાંથી એક છે, અને 22 કોચ ઈન્ટિગ્રલ કોચ ફેક્ટરી (ICF) દ્વારા બનાવવામાં આવે છે, જે ભારતીય રેલવેના પાંચ રેક ઉત્પાદન એકમોમાંથી એક છે. 22 કોચની ટ્રેનસેટ તેની સમગ્ર મુસાફરી દરમિયાન અંદાજે 1,800 મુસાફરોને હેન્ડલ કરવામાં સક્ષમ હશે. પ્રથમ સેવા 30 ડિસેમ્બર 2023 સુધીમાં શરૂ કરવાની દરખાસ્ત છે પૃષ્ઠભૂમિ ભારતીય રેલવેએ યોજના જાહેર કરી હતી  લાંબા અંતરની મુસાફરી માટે સ્લીપર અને જનરલ કોચ સાથે નોન-એસી અમૃત ભારત એક્સપ્રેસ બનાવવા માટે, અંત્યોદય એક્સપ્રેસ, જનસાધારણ એક્સપ્રેસ અને એલએચબી કોચવાળી ટ્રેનોને બદલવાની યોજના છે. આ ટ્રેનમાં 22 LHB કોચ અને આગળ અને પાછળના છેડે બે WAP-5 લોકોમોટિવ હશે ( પુશ-પુલ કન્ફિગરેશન ) કાર્યક્ષમ પ્રવેગની ખાતરી કરવા અને ટર્મિનલ સ્ટેશનો પર લોકોમોટિવ બદલવાની જરૂરિયાતને દૂર કરવા માટે, જેનાથી મુસાફરીનો સમય ઘટશે. WAP5 લોકોમોટિવને એરોડાયનેમિક ફ્રન્ટલ નોઝ, ફ્લેટ રીઅર નોઝ, ક્રૂ ફ્રેન્ડલી કન્સોલ અને કેબ, એન્થ્રોપોજેનિક ક્રૂ સીટ્સ, ઈન્ટીગ્રેટેડ કન્વર્ટર અને હોટલ લોડ કન્વર્ટર, કવચ, આરટીએસ, સીવીવીઆરએસ, એર-કન્ડિશનિંગ, ડબલ્યુટીબી સાથે અપગ્રેડ કરવામાં આવ્યું છે. . આ 4 લોકોમોટિવ્સ ભારતીય રેલ્વેમાં તેના પ્રકારનું પ્રથમ છે જે ફક્ત આ જરૂરિયાત માટે જ વિકસાવવામાં આવ્યું છે. HOG વ્યવસ્થા ટ્રેનમાં ડીઝલ જનરેટરની જરૂરિયાતને દૂર કરે છે. આ બે લોકોમોટિવ્સ ડબલ ટ્રેક્ટિવ પ્રયત્નો વિકસાવે છે અને આ રીતે ઘણી ઊંચી પ્રવેગકતા પ્રદાન કરે છે. આ ટ્રેનો ICF, ચેન્નાઈ દ્વારા ના ખર્ચે બનાવવામાં આવી છે. . સુવિધાઓ આ એક્સપ્રેસ ટ્રેનમાં 22 કોચ છે, જેમાંથી 12 કોચ નોન-એસી સ્લીપર ક્લાસ (SL), 8 જનરલ અનરિઝર્વ્ડ ક્લાસ (GS/UR) અને 2 લગેજ કોચ (EOGs) છે. આ કોચમાં કોચ વચ્ચે સુરક્ષિત સંક્રમણ પ્રદાન કરવા અને અવાજ અને કંપન ઘટાડવા માટે સીલબંધ ગેંગવે છે. તેઓ સીસીટીવી કેમેરા, બાયો-વેક્યુમ શૌચાલય, સેન્સર આધારિત પાણીના નળ, પેસેન્જર ઇન્ફર્મેશન સિસ્ટમ, ઇલેક્ટ્રિક આઉટલેટ્સ, એલઇડી લાઇટ્સ અને પંખા અને સ્વીચો આધુનિક ડિઝાઇન સાથે પણ સજ્જ છે. દરેક સીટ માટે મોબાઈલ ચાર્જિંગ પોઈન્ટ પણ આપવામાં આવ્યો છે. વંદે ભારત એક્સપ્રેસ સાથે સરખામણી વંદે ભારત એક્સપ્રેસ અને અમૃત ભારત એક્સપ્રેસ એ બે સંપૂર્ણપણે અલગ અલગ ટ્રેનો છે જે અલગ અલગ હેતુઓ માટે ચલાવવામાં આવે છે જ્યારે માત્ર રંગ અને નામકરણ યોજનામાં મેળ ખાતી હોય છે. + અમૃત ભારત એક્સપ્રેસ વંદે ભારત એક્સપ્રેસ ટ્રેનનો પ્રકાર સેવા લાંબા અંતર(>1000km)મધ્યમ અંતર (500 કિમી સરેરાશ) વર્ગો 12 સ્લીપર અને 8 અનરિઝર્વ્ડ14 ચેર કાર અને 2 એક્ઝિક્યુટિવ મહત્તમ ઝડપ એર કન્ડીશનીંગ NoYes ઓન-બોર્ડ કેટરિંગ NoYes સ્વચાલિત દરવાજા NoYes સીલબંધ ગેંગવે YesYes સલામતી સુવિધાઓ સીસીટીવી કેમેરાસીસીટીવી કેમેરા સ્મોક એલાર્મ ઈલેક્ટ્રિકલ ફાયર સેફ્ટી સેન્ટ્રલાઈઝ્ડ કોચ મોનિટરિંગ સિસ્ટમ પેસેન્જર વૉઇસ કમ્યુનિકેશન ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ લાઈટ્સ ઝડપ પ્રતિબંધો RDSO તરીકે ઓળખાતી ભારતીય રેલ્વેની સંશોધન અને પરીક્ષણ શાખાએ નિર્ધારિત કર્યું છે કે પેસેન્જર કોચની વિવિધ શ્રેણીઓ માટે મહત્તમ અનુમતિપાત્ર ઓપરેટિંગ ઝડપ નીચે મુજબ છે: ICF કોચ - 110 Kmph એલએચબી નોન-એસી કોચ - 130 કિમી પ્રતિ કલાક LHB AC કોચ - 160 Kmph જો કે આ મહત્તમ ગતિને માત્ર ત્યારે જ મંજૂરી આપવામાં આવે છે જો સંબંધિત રૂટના ટ્રેક જરૂરી ધોરણો સુધી જાળવવામાં આવે અને આવી ઝડપ માટે યોગ્ય હોય. તેથી, અમૃત ભારત એક્સપ્રેસ એલએચબી નોન-એસી ટ્રેન હોવાને કારણે તે માત્ર 130 કિમી પ્રતિ કલાકની મહત્તમ અનુમતિપાત્ર ગતિ (એમપીએસ) પર કાર્ય કરી શકે છે અને તે પણ રૂટના માત્ર 130 એમપીએસ ફીટ વિભાગો પર. પરંતુ મોટાભાગના ભારતીય રેલ્વે ટ્રેક આ ઝડપને ટેકો આપવા માટે સક્ષમ નથી તેથી આ ટ્રેનો વિવિધ વિભાગો પર 100-110 Kmph ની ઓછી મહત્તમ અનુમતિપાત્ર ઝડપે દોડશે. "Indian Railways To Soon Launch Budget-Friendly Non-AC VANDE SADHARN Train". 3 July 2023. સેવાઓ ડિસેમ્બર 2023 સુધીમાં, આ અમૃત ભારત એક્સપ્રેસ ટ્રેન સેવાઓ શરૂ થવાની છે. Train nameTrain numberOriginating stationTerminal stationOperatorFrequencyDistanceTravel timeSpeedInaugurationMaximum permittedAverage1દરભંગા-આનંદ વિહાર ટર્મિનલ અમૃત ભારત એક્સપ્રેસ15557/15558દરભંગા જંકશનઆનંદ વિહાર ટર્મિનલECRદ્વિ-સાપ્તાહિક21hrs 35mins (TBC)30 December 20232માલદા ટાઉન-SMVT બેંગલુરુ અમૃત ભારત એક્સપ્રેસ13434/13433માલદા ટાઉનSMVT બેંગલુરુERઅઠવાડિયા માં એકવાર42hrs 10mins (TBC) વિવિધ વિભાગો પર મહત્તમ અનુમતિપાત્ર ઝડપને રેલ્વે સુરક્ષા કમિશનર દ્વારા ટ્રેક, પુલ, વળાંક અને ઢાળની સ્થિતિને ધ્યાનમાં લઈને મંજૂર કરવામાં આવે છે. આ ગતિ મર્યાદા કોઈ પણ સંજોગોમાં ઓળંગવી જોઈએ નહીં. મોડેથી દોડવાના કિસ્સામાં, લોકો પાયલોટ અમલમાં અન્ય પ્રતિબંધોને આધીન મહત્તમ અનુમતિપાત્ર ઝડપ સુધી દોડી શકે છે. સ્ટોપ અને ટ્રાફિક ભીડનો સમાવેશ થાય છે. અન્ય સૂચિત સેવાઓ સીતામઢી - અયોધ્યા મુંબઈ - જૌનપુર મુંબઈ - પટના મુંબઈ - નવી દિલ્હી ગોમતી નગર - કટરા ગોમતી નગર - મુંબઈ ગોમતી નગર - પુરી લખનૌ - નવી દિલ્હી લખનૌ - ગોરખપુર લખનૌ - વારાણસી પટના - નવી દિલ્હી હાવડા - નવી દિલ્હી હૈદરાબાદ - નવી દિલ્હી એર્નાકુલમ - ગુવાહાટી તાંબરમ - હાવડા જમ્મુ - ચેન્નાઈ સિવાન - નવી દિલ્હી સિવાન - કોલકાતા આ પણ જુઓ ભારતમાં સુપરફાસ્ટ એક્સપ્રેસ ટ્રેનો વંદે ભારત એક્સપ્રેસ રેપિડએક્સ સંદર્ભ બાહ્ય લિંક્સ

કાંદા (તા. પાવીજેતપુર)

https://gu.wikipedia.org/wiki/કાંદા_(તા._પાવીજેતપુર)

REDIRECT કંડા (તા. પાવીજેતપુર)

ન હન્યતે

https://gu.wikipedia.org/wiki/ન_હન્યતે

ન હન્યતે એ ભારતીય કવયિત્રી અને નવલકથાકાર મૈત્રેયી દેવી દ્વારા લિખિત બંગાળી ભાષાની એક નવલકથા છે. ૧૯૭૪માં પ્રકાશિત આ નવલકથા માટે લેખિકાને ૧૯૭૬માં સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર મળ્યો હતો. તેમણે આ નવલકથા રોમાનિયન ફિલસૂફ મિર્સિયા એલિયડના પુસ્તક લા ન્યુઇટ બંગાળી (અંગ્રેજી શીર્ષક: બેંગાલ નાઇટ્સ)ના પ્રતિભાવમાં લખી હતી, જેમાં એલિયડની ભારત મુલાકાત દરમિયાન તેમના રોમાન્સનું કાલ્પનિક વર્ણન કરવામાં આવ્યું હતું. કથાનક મિર્સિયા એલિયડ ૧૯૩૦માં કોલકાતામાં મૈત્રેયી દેવીના પિતાના ઘરે અભ્યાસ કરવા માટે આવ્યા હતા. તે સમયે તેણીની ૧૬ વર્ષના હતા અને એલિયેડ ૨૩ વર્ષના હતા. તેમના પિતાને પોતાની પુત્રીની બૌદ્ધિક કુશાગ્રતા પર ખૂબ ગર્વ હતો અને તેમણે તેને ભારતમાં તે સમય દરમિયાન અકલ્પનીય ઉદાર શિક્ષણ પૂરું પાડ્યું હતું. તેમણે મિર્સિયા અને મૈત્રેયીને સાથે ભણવા માટે પણ પ્રોત્સાહિત કર્યા. દેવીએ પાછળથી લખ્યું હતું કે, "અમે તેમના સંગ્રહાલયમાં બે સારા પ્રદર્શનો હતા". આ દરમિયાન મિર્સિયા અને મૈત્રેયી એકબીજાની નજીક આવી ગયા. તેમના ગુપ્ત રોમાંસની જાણ થતાં જ તેમના પિતાએ મિર્સિયાને તેમનું ઘર છોડી દેવાનો આદેશ આપ્યો. તેમના સંબંધો પર આધારિત, મિર્સિયાની રોમાનિયન નવલકથા મૈત્રેયી ૧૯૩૩માં પ્રકાશિત થઈ હતી. થોડા જ સમય બાદ લા નુઇટ બંગાળી શીર્ષક સાથે તેનો ફ્રેન્ચમાં અનુવાદ પ્રકાશિત થયો જેને ભારે સફળતા મળી. મૈત્રેયી દેવીના પિતાને તેમના ૧૯૩૮-૩૯ના યુરોપ પ્રવાસ દરમિયાન આ પુસ્તક વિશે જાણવા મળ્યું અને ઘરે પાછા ફર્યા બાદ તેમણે પોતાની પુત્રીને આ માહિતી આપી. ૧૯૫૩માં, તેમના પોતાના યુરોપ પ્રવાસ દરમિયાન, દેવી ઘણા રોમાનિયનોને મળ્યા, જેમણે તેમને કહ્યું કે તેઓ મિર્સિયાની નવલકથામાંથી તેમનું નામ જાણે છે. આ મુલાકાતોથી દેવીનો નવલકથા વાંચવામાં રસ વધ્યો, જો કે તે હજી પણ નવલકથાની સંપૂર્ણ સામગ્રીથી અજાણ હતા. ૧૯૭૨માં મિર્સિયાના નજીકના મિત્ર સર્જીયુ અલ-જ્યૉર્જ કોલકાતા આવ્યા હતા અને તેમણે મૈત્રેયીને પુસ્તકની વિગતો જણાવી હતી અને તેમને જણાવ્યું હતું કે આ પુસ્તકમાં તેમના અને મિર્સિયા વચ્ચેના જાતીય સંબંધનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. દેવીએ એક મિત્રને ફ્રેન્ચમાંથી નવલકથાનું ભાષાંતર કરવા કહ્યું અને તેમાં તેમના સંબંધોને કેવી રીતે દર્શાવાયા છે તે જાણીને ચોંકી ગયા. ન હન્યતે દ્વારા મૈત્રેયી દેવીએ મિર્સિયાની કાલ્પનિક નવલકથાનો જવાબ આપ્યો હતો. ૧૯૭૩માં મૈત્રેયી દેવીને શિકાગો યુનિવર્સિટી દ્વારા રવિન્દ્રનાથ ટાગોર વિષય પર વ્યાખ્યાન આપવા માટે આમંત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા. તેઓ મિર્સિયા એલિયેડની ઓફિસમાં ગયા, જે આ જ યુનિવર્સિટીમાં પ્રોફેસર હતા. તેણીના રોકાણના પછીના બે મહિના દરમિયાન, તેઓ ઘણી વખત મળ્યા, જે તેના પુસ્તકના અંતે સંક્ષિપ્તમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું. તેણે પોતાના પુસ્તકમાં લખેલા દાવાઓ વિશે મિર્સિયાનો વિરોધ કર્યો અને તેના પરિણામે, મિર્સિયાએ વચન આપ્યું કે આ પુસ્તક તેના જીવનકાળ દરમિયાન અંગ્રેજીમાં પ્રકાશિત નહીં થાય. ૧૯૮૯માં તેમના મૃત્યુના પાંચ વર્ષ બાદ, શિકાગો યુનિવર્સિટી પ્રેસે તેને અંગ્રેજીમાં બેંગાલ નાઇટ્સ શીર્ષક સાથે પ્રકાશિત કર્યું હતું. જો કે આ બંને પુસ્તકો - "મૈત્રેયી" (રોમાનિયન મૂળ આવૃત્તિ: ૧૯૩૩) અને "ન હન્યતે" (બંગાળી મૂળ આવૃત્તિ: ૧૯૭૪) - એક સામાન્ય ઘટના સાથે સંબંધિત છે, તેમ છતાં તે તેમના કથાનકના ઘણા પાસાઓ અને પરિપ્રેક્ષ્યમાં અલગ પડે છે. ન્યૂયોર્ક ટાઇમ્સને ટાંકવામાં આવે તો, આ બંને નવલકથાઓનું વર્ણન "યુવાન પ્રેમની એક અસાધારણ રીતે હૃદયસ્પર્શી વાર્તા છે, જે વિરોધ પક્ષ સામે ટકી શકે તેમ નથી, જેની તાકાત સાંસ્કૃતિક વિભાજનની અનિશ્ચિતતાઓને કારણે દુઃખદ રીતે દબાવવામાં આવી હતી." ૧૯૯૪માં, યુનિવર્સિટી ઓફ શિકાગો પ્રેસ એ આ બંને કૃતિઓને અંગ્રેજીમાં સાથી ગ્રંથો તરીકે પ્રકાશિત કરી હતી. સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ દેવી, મૈત્રેયી ન હન્યતે: એક પ્રેમકથા એલિયાડ, મિર્સિયા બેંગાલ નાઇટ્સ: એક નવલકથા શ્રેણી:નવલકથા

તલંગપોર (તા. ચોર્યાસી)

https://gu.wikipedia.org/wiki/તલંગપોર_(તા._ચોર્યાસી)

તલંગપોર ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના સુરત જિલ્લાના ચોર્યાસી તાલુકામાં આવેલું ગામ છે. તલંગપોર ગામના વ્યવસાયમાં મુખ્યત્વે ખેતી, ખેતમજૂરી અને પશુપાલન છે. આ ગામમાં ડાંગર, તેમ જ શાકભાજી જેવાં ખેત-ઉત્પાદનોના પાક લેવામાં આવે છે. ગામમાં પ્રાથમિક શાળા, પંચાયતઘર, આંગણવાડી તેમ જ દૂધની ડેરીની સવલતો પ્રાપ્ય છે. શ્રેણી:સુરત જિલ્લો શ્રેણી:ચોર્યાસી તાલુકો

ટી. ટી. કૃષ્ણમાચારી

https://gu.wikipedia.org/wiki/ટી._ટી._કૃષ્ણમાચારી

તિરુવેલોર થટ્ટાઈ કૃષ્ણમાચારી (૧૮૯૯-૧૯૭૪) એક ભારતીય રાજકારણી અને ઉદ્યોગસાહસિક હતા, જેમણે ૧૯૫૬થી ૧૯૫૮ સુધી અને ૧૯૬૪થી ૧૯૬૬ સુધી નાણાં મંત્રી તરીકે સેવા આપી હતી. તેઓ નવી દિલ્હીમાં નેશનલ કાઉન્સિલ ઓફ એપ્લાઇડ ઇકોનોમિક રિસર્ચ (એનસીએઇઆર)ની પ્રથમ સંચાલક સંસ્થાના સ્થાપક સભ્ય પણ હતા, જે ૧૯૫૬માં સ્થપાયેલી ભારતની પ્રથમ સ્વતંત્ર આર્થિક નીતિ સંસ્થા હતી. તેઓ ૧૯૪૭-૧૯૫૦ સુધી ડેપ્યુટી વાઇસરોય પદે રહ્યા હતા. કૃષ્ણમાચારીએ મદ્રાસ ક્રિશ્ચિયન કોલેજ (એમસીસી)માંથી સ્નાતકની પદવી મેળવી હતી અને તેઓ એમસીસીના અર્થશાસ્ત્ર વિભાગના વિઝિટિંગ પ્રોફેસર હતા. તેઓ ટીટીકેના નામથી જાણીતા હતા. પ્રારંભિક જીવન ટી. ટી. કૃષ્ણમાચારીનો જન્મ ૧૮૯૯માં મદ્રાસ (હવે ચેન્નાઈ) શહેરમાં એક તમિલ બ્રાહ્મણ પરિવારમાં થયો હતો. તેમના પિતા ટી.ટી.રંગાચારી હાઇકોર્ટમાં જજ હતા. તેમણે ધર્મમૂર્તિ રાવ બહાદુર કેલાવાલા કુન્નન ચેટ્ટીની હિન્દુ ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળામાંથી અભ્યાસ કર્યો હતો અને બાદમાં મદ્રાસ ક્રિશ્ચિયન કોલેજમાંથી સ્નાતકની પદવી મેળવી હતી. તેમણે વર્ષ ૧૯૨૮માં ટીટીકે (TTK) જૂથની સ્થાપના કરી હતી, જે એક ભારતીય બિઝનેસ જૂથ છે, જે તેની પ્રેસ્ટિજ બ્રાન્ડ માટે પ્રખ્યાત છે. રાજકીય જીવન ટી. ટી. કૃષ્ણમાચારી શરૂઆતમાં મદ્રાસ ધારાસભામાં અપક્ષ સભ્ય તરીકે ચૂંટાયા હતા અને પછીથી તેઓ કોંગ્રેસમાં જોડાયા હતા. ૧૯૪૬માં તેમને કેન્દ્રમાં બંધારણ સભાના સભ્ય બનાવવામાં આવ્યા હતા. ૧૯૫૨થી ૧૯૬૫ સુધી તેમણે કેન્દ્રીય મંત્રી તરીકે બે વખત દેશની સેવા કરી હતી. તેઓ વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ ખાતાના પ્રથમ પ્રધાન હતા અને ૨(બે) વખત નાણાં પ્રધાન તરીકે પણ સેવા આપી હતી. તેઓ છેલ્લા ઘણા સમય સુધી સ્ટીલ મંત્રાલયનો હવાલો પણ સંભાળી રહ્યા હતા. તેઓ ૧૯૬૨માં આર્થિક અને સંરક્ષણ સહકાર મંત્રી અને પછી ૧૯૬૪માં ફરીથી નાણાં પ્રધાન બન્યા હતા અને ૧૯૬૬માં નિવૃત્ત થયા હતા.Biography of T. T. Krishnamachari . Winentrance.com (14 April 2011). Retrieved on 2018-11-15. પછીનું જીવન હરિદાસ મુંધરા કાંડમાં તેમની સંડોવણીને કારણે કૃષ્ણમાચારીને ૧૮ ફેબ્રુઆરી ૧૯૫૮ના રોજ નાણાં પ્રધાનપદેથી રાજીનામું આપવાની ફરજ પડી હતી.The Mundhra affair. Indian Express (12 December 2008). Retrieved on 2018-11-15. ૧૯૬૨માં તેઓ પુનઃ ચૂંટાયા હતા અને જવાહરલાલ નેહરુએ તેમને નાણામંત્રાલય સિવાય કેબિનેટના કોઈ પણ હોદ્દાની ઓફર કરી હતીSubramanian, Samanth. (9 May 2012) Long View: India's Very First Corruption Scandal. The New York Times., પરંતુ ૧૯૬૨માં કોઈ પણ પદ વિના કેબિનેટ પ્રધાન તરીકે તેમની પુનઃનિમણૂક કરવામાં આવી હતી અને ફરીથી નાણાં પ્રધાન તરીકે તેઓ ૧૯૬૬ સુધી હોદ્દા પર રહ્યા હતા. તેઓ મદ્રાસ સંગીત અકાદમી સાથે સંકળાયેલા હતા. મદ્રાસનો એક સંગીત ખંડ તેમનું નામ ધરાવે છે. ૧૯૭૪માં વય સંબંધિત બીમારીને કારણે તેમનું અવસાન થયું હતું. તેમના મૃત્યુ પછી ચેન્નઈના મોબ્રેના રોડનું નામ બદલીને ટીટીકે રોડ કરવામાં આવ્યું હતું. સંદર્ભ બાહ્ય કડી બજેટ ઓવર ધ ઇયર્સ શ્રેણી:રાજકારણી શ્રેણી:૧૮૯૯માં જન્મ શ્રેણી:૧૯૭૪માં મૃત્યુ

સંથાલ વિદ્રોહ

https://gu.wikipedia.org/wiki/સંથાલ_વિદ્રોહ

સંથાલ વિદ્રોહ (જે સોન્થાલ બળવો અથવા સંથાલ હૂલ તરીકે પણ ઓળખાય છે) એ હાલના ઝારખંડ અને પશ્ચિમ બંગાળમાં ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની અને જમીનદારી પ્રથા સામે સંથાલ જનજાતિ દ્વારા કરવામાં આવેલો બળવો હતો. તેની શરૂઆત ૩૦ જૂન ૧૮૫૫ના રોજ થઇ હતી અને ૧૦ નવેમ્બર ૧૮૫૫ના રોજ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની દ્વારા માર્શલ લો જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો. ૩ જાન્યુઆરી ૧૮૫૬ના રોજ બળવાને આખરે પ્રેસિડેન્સી સૈન્યોએ દબાવી દીધો હતો અને માર્શલ લોને સ્થગિત કરવામાં આવ્યો હતો. આ બળવાનું નેતૃત્વ ચાર ભાઈ-બહેનો – સિદ્ધુ, કાન્હુ, ચાંદ અને ભૈરવ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. પૃષ્ઠભૂમિ ભારતમાં ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની (ઇઆઇસી(EIC))ની મહેસૂલી વ્યવસ્થા, વ્યાજની પ્રથા અને જમીનદારી પ્રથાનો અંત લાવવાના પ્રત્યાઘાત રૂપે બંગાળ પ્રેસિડેન્સીના આદિવાસી પટ્ટામાં સંથાલના બળવાની શરૂઆત થઇ હતી. બ્રિટિશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની દ્વારા સ્થાપવામાં આવેલી કાનૂની વ્યવસ્થાના સ્થાનિક જમીનદારો, પોલીસો અને અદાલતો દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવેલી વિકૃત મહેસૂલ પ્રણાલી દ્વારા ફેલાવવામાં આવેલા વસાહતી શાસનના દમન સામેનો આ બળવો હતો.India's Struggle for Independence - Bipan Chandra, Pg41 thumb|સંથાલ લોકોના આગમન પહેલાં સંથાલ પરગણા વિસ્તાર. દામિન-એ-કોહ પ્રદેશને "કન્ટ્રી અનએક્સપ્લોર્ડ બાય યુરોપિયન્સ" ("યુરોપિયનો દ્વારા વણખેડાયેલ દેશ") (જેમ્સ રેનેલ દ્વારા ૧૭૭૬નો નકશો) તરીકે લેબલ આપવામાં આવ્યું હતું. સંથાલ લોકો એક એવા પ્રદેશમાં રહેતા હતા જે હજારીબાગથી મેદિનીપુર સુધી સુવર્ણરેખા નદીને કિનારે વિસ્તરેલા હતા અને તેઓ ખેતી પર આધાર રાખતા હતા. તે ક્ષેત્ર ૧૭૭૦ના બંગાળના દુષ્કાળથી ખૂબ પ્રભાવિત થયું હતું. ૧૮૩૨માં, ઇઆઇસીએ વર્તમાન ઝારખંડમાં દામિન-એ-કોહ પ્રદેશનું સીમાંકન કર્યું હતું અને રાજમહેલ પહાડીઓની પહેલેથી અસ્તિત્વ ધરાવતી પહાડિયા જનજાતિને જંગલો સાફ કરવા અને કૃષિ વ્યવસાય કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરી હતી. જો કે, પહાડિયા આદિજાતિએ આ પ્રસ્તાવને નકારી કાઢ્યો હતો, જેના પગલે કંપનીએ સંથાલ જનજાતિને આ પ્રદેશમાં સ્થાયી થવા આમંત્રણ આપ્યું હતું. જમીન અને આર્થિક સુવિધાઓના વચનોને કારણે ધલભૂમ, માનભૂમ, હજારીબાગ, મિદનાપુર અને તેની આસપાસના અન્ય વિસ્તારોમાંથી મોટી સંખ્યામાં સંથાલ લોકો સ્થાયી થવા આવ્યા હતા. ટૂંક સમયમાં જ, ૧૮૩૦ અને ૧૮૫૦ ની વચ્ચે તેમની વસ્તી ૩,૦૦૦ થી વધીને ૮૩,૦૦૦ થઈ ગઈ. કૃષિકારોની સંખ્યામાં આ વૃદ્ધિને કારણે આ વિસ્તારમાંથી કંપનીની આવકમાં બાવીસ ગણો વધારો થયો હતો. ત્યારબાદ, મહાજનો અને જમીનદારો, આ ક્ષેત્રમાં શાહુકાર, કર ઉઘરાવનાર અને ઇઆઇસી (EIC) દ્વારા નિયુક્ત અન્ય વચેટિયાઓ તરીકે કામ કરવા લાગ્યા, તેમણે સ્થાનિક અર્થતંત્ર, શાસન અને વહીવટ પર પ્રભુત્વ જમાવ્યું હતું. ઘણા સંથાલ લોકો ભ્રષ્ટ નાણાં ધીરવાની પ્રથાનો ભોગ બન્યા હતા. તેમને અતિશય ઊંચા દરે નાણાં ઉધાર આપવામાં આવ્યા હતા. જ્યારે તેઓ ઋણ ભરપાઈ કરવામાં અસમર્થ હતા, ત્યારે તેમની જમીનો બળજબરીથી લેવામાં આવી હતી અને તેમને બંધુઆ મજૂરી માટે દબાણ કરવામાં આવ્યું હતું. પરિણામે સંથાલ લોકો વચેટિયાઓ સામે એકજૂથ થયા, જે આખરે ઇઆઇસી (EIC) સામે બળવો અને સ્વ-શાસનની સ્થાપના તરફ દોરી ગયા. વિદ્રોહ ૩૦ જૂન ૧૮૫૫ના રોજ, બે સંથાલ બળવાખોર નેતાઓ, સિદ્ધુ અને કાન્હુ મુર્મુએ આશરે ૬૦,૦૦૦ સંથાલ લોકોને એકઠા કર્યા અને ઇઆઇસી (EIC) સામે બળવો કરવાની જાહેરાત કરી. સિદ્ધુ મુર્મૂએ બળવા દરમિયાન સમાંતર સરકાર ચલાવવા માટે લગભગ દસ હજાર સંથાલ એકઠા કર્યા હતા, જેનો મૂળ હેતુ પોતાના કાયદા બનાવીને અને લાગુ કરીને કર વસૂલવાનો હતો. ઘોષણા પછી તરત જ, સંથાલ લોકોએ શસ્ત્રો ધારણ કરી લીધા. ઘણાં ગામોમાં, જમીનદારો, શાહુકારો અને તેમના સંચાલકોને મોતને ઘાટ ઉતારવામાં આવ્યા હતા. આ ખુલ્લા બળવાને કારણે કંપનીના વહીવટને આશ્ચર્ય થયું હતું. શરૂઆતમાં, બળવાખોરોને દબાવવા માટે એક નાની ટુકડી મોકલવામાં આવી હતી પરંતુ તેઓ નિષ્ફળ રહ્યા હતા અને તેના કારણે બળવાની ભાવનામાં વધારો થયો હતો. જ્યારે કાયદો અને વ્યવસ્થાની સ્થિતિ હાથમાંથી નીકળી રહી હતી, ત્યારે કંપનીના વહીવટીતંત્રે આખરે એક મોટું પગલું ભર્યું હતું અને બળવાને ડામવા માટે સ્થાનિક જમીનદારો અને મુર્શિદાબાદના નવાબની મદદથી મોટી સંખ્યામાં સૈનિકોને મોકલ્યા હતા. ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ સિદ્ધુ અને તેના ભાઇ કાન્હુ મુર્મૂની ધરપકડ કરવા માટે ૧૦ હજાર રૂપિયાના ઇનામની જાહેરાત કરી હતી. આ પછી સંખ્યાબંધ અથડામણો થઈ હતી જેના પરિણામે સંથાલ દળોને મોટી સંખ્યામાં જાનહાનિ થઈ હતી. સંથાલના આદિમ શસ્ત્રો કંપની સૈન્યના ગનપાઉડર શસ્ત્રો સાથે મેળ ખાવામાં અસમર્થ સાબિત થયા. ૭મી નેટિવ ઇન્ફન્ટ્રી રેજિમેન્ટ, ૪૦મી નેટિવ ઇન્ફન્ટ્રી અને અન્યમાંથી સૈનિકોની ટુકડીઓને કામે લગાડવામાં આવી હતી. જુલાઈ ૧૮૫૫થી જાન્યુઆરી ૧૮૫૬ દરમિયાન કહલગાંવ, સુરી, રઘુનાથપુર અને મુનકાટોરા જેવા સ્થળોએ મોટા અથડામણો થઈ હતી.India's Struggle for Independence by Bipan Chandra, p. 42–43. ૧૮૫૬માં ધ ઇલસ્ટ્રેટેડ લંડન ન્યૂઝ દ્વારા પ્રકાશિત થયેલા સંથાલ બળવાનું ઉદાહરણ. સિદ્ધુ અને કાન્હુ, સૈન્ય કાર્યવાહીમાં માર્યા ગયા બાદ આખરે બળવો દબાવવામાં આવ્યો હતો. મુર્શિદાબાદના નવાબ દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવતા યુદ્ધના હાથીઓનો ઉપયોગ બળવા દરમિયાન સંથાલની ઝૂંપડીઓને તોડી પાડવા માટે કરવામાં આવ્યો હતો. આ ઘટનામાં બળવા દરમિયાન ૧૫,૦૦૦થી વધુ લોકો માર્યા ગયા હતા, દસ ગામો નાશ પામ્યા હતા અને ઘણા વિસ્થાપિત થયા હતા. બળવા દરમિયાન, સંથાલ નેતા આશરે ૬૦,૦૦૦ સંથાલને એકજૂથ કરવામાં સફળ રહ્યા હતા, જેમાં ૧૫૦૦થી ૨૦૦૦ લોકોએ એક જૂથની રચના કરી હતી. બળવાને ગરીબ આદિવાસીઓ અને ગોવાલા અને લોહાર (જેઓ દૂધવાળા અને લુહાર હતા) જેવા બિન-આદિવાસીઓ માહિતી અને શસ્ત્રો પૂરા પાડવાના સ્વરૂપમાં ટેકો આપ્યો હતો. રણબીર સમદ્દારે એવી દલીલ કરી હતી કે સંથાલ ઉપરાંત આ પ્રદેશના અન્ય મૂળનિવાસી રહેવાસીઓ જેવા કે કામર્સ, બગડી, બગલ અને અન્ય લોકોએ પણ બળવામાં ભાગ લીધો હતો. વિરાસત અંગ્રેજ લેખક ચાર્લ્સ ડિકન્સે હાઉસહોલ્ડ વર્ડ્સમાં બળવા અંગે નીચેનો ફકરો લખ્યો છેઃ તેમનામાં સન્માનની ભાવના પણ હોય તેવું લાગે છે; કારણ કે એવું કહેવામાં આવે છે કે તેઓ શિકાર કરવામાં ઝેરી તીરનો ઉપયોગ કરે છે, પરંતુ તેમના શત્રુઓની સામે કદી નહીં. જો આવું હોય અને તાજેતરના સંઘર્ષોમાં ઝેરી તીર વિશે આપણે કશું જ સાંભળતા ન હોઈએ, તો તેઓ આપણા સુસંસ્કૃત શત્રુ, રશિયનો કરતાં પણ વધુ આદરણીય છે, જેઓ મોટે ભાગે આવી સહનશીલતાને મૂર્ખતાપૂર્ણ ગણશે અને જાહેર કરશે કે તે યુદ્ધ નથી. મૃણાલ સેનની ફિલ્મ મૃગયા (૧૯૭૬) સંથાલ બળવાના સમયગાળાની વાર્તા પર આધારિત છે. સંદર્ભ ગ્રંથ સૂચિ પૂરક વાંચન બાહ્ય કડી શ્રેણી:ભારતનો સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ

કામરૂપી બોલી

https://gu.wikipedia.org/wiki/કામરૂપી_બોલી

કામરૂપી બોલી એ બ્રહ્મપુત્રા ખીણ અને ઉત્તર બંગાળમાં બોલાતી બોલીઓનો સમૂહ છે.Kamrupi is defined as a dialect of Assamese in the title of the seminal work—, A Study on Kamrupi: A dialect of Assamese બોલીઓ કામરૂપીમાં ત્રણ બોલીઓનો સમાવેશ થાય છે: પશ્ચિમ કામરૂપી (બરપેટા), મધ્ય કામરૂપી (નલબારી) અને દક્ષિણ કામરૂપી (પલાસબારી). પશ્ચિમ કામરૂપી બોલી બરપેટા જિલ્લામાં અને આસપાસના પ્રદેશોમાં બોલાય છે, મધ્ય કામરૂપી બોલી નલબારી જિલ્લા અને તેની નજીકના વિસ્તારોમાં બોલાય છે. દક્ષિણ કામરૂપી બોલી પલાશબારી અને તેની આસપાસના વિસ્તારોમાં બોલાય છે. સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ Kamrupi:a language with no Army શ્રેણી:ભારતની ભાષાઓ

ભાટિયેલ (તા. પેટલાદ)

https://gu.wikipedia.org/wiki/ભાટિયેલ_(તા._પેટલાદ)

REDIRECT ભાટિએલ (તા. પેટલાદ)

કામરૂપી ભાષા

https://gu.wikipedia.org/wiki/કામરૂપી_ભાષા

REDIRECT કામરૂપી બોલી

શાંતા કુમાર

https://gu.wikipedia.org/wiki/શાંતા_કુમાર

શાંતા કુમાર ( 1934) એક ભારતીય રાજકારણી છે જે હિમાચલ પ્રદેશના 3જા મુખ્ય પ્રધાન અને ભારત સરકારમાં કેન્દ્રીય પ્રધાન હતા તેઓ ભારતીય જનતા પાર્ટીના સભ્ય છે તેઓ 1989માં કાંગડા મતવિસ્તારમાંથી 9મી લોકસભા માટે ચૂંટાયા હતા તેઓ 1998, 1999 અને 2014માં આ જ મતવિસ્તારમાંથી ફરીથી લોકસભામાં ચૂંટાયા હતા તેમણે સંખ્યાબંધ પુસ્તકો લખ્યા છે તેઓ હિમાચલ પ્રદેશના મુખ્ય પ્રધાન તરીકે સેવા આપનાર પ્રથમ અને એકમાત્ર બિન-રાજપૂત છે

પાઇકા વિદ્રોહ

https://gu.wikipedia.org/wiki/પાઇકા_વિદ્રોહ

thumb|200px|ભુવનેશ્વરમાં પાઇકા વિદ્રોહના નેતા (બક્ષી જગબંધુ)ની પ્રતિમા. પાઇકા વિદ્રોહ, જેને પાઇકા બળવો પણ કહેવામાં આવે છે. તે ૧૮૧૭માં ભારતમાં (ઈસ્ટ ઈન્ડીયા) કંપનીના શાસન સામે પ્રારંભિક સશસ્ત્ર બળવો હતો. પાઇકાઓએ તેમના નેતા બક્ષી જગબંધુના નેતૃત્વ હેઠળ બળવો પોકાર્યો હતો અને ભગવાન જગન્નાથને ઓડિયા એકતાના પ્રતીક તરીકે રજૂ કર્યા હતા, આ બળવો કંપનીના દળો દ્વારા દાબી દેવામાં આવે તે પહેલાં ઓડિશાના મોટા ભાગના વિસ્તારોમાં ઝડપથી ફેલાયો હતો. પાઇકા (સમુદાય) left|thumb|ડાબેથી જમણે : ક્રુતિબાસ પટસાણી, માધવચંદ્ર રાઉત્રે, બક્ષી જગબંધુ, જયી રાજગુરુ અને પિંડીકી બહુબલેન્દ્ર. પાઇકાઓ ઓડિશાના ગજપતિ શાસકોના ખેડૂત મિલિશિયા હતા, જેઓ શાંતિના સમયમાં ખેતી કરવા ઉપરાંત જરૂરના સમયે રાજાઓને લશ્કરી સેવાઓ આપતા હતા. પાઇકાઓને તેમના વ્યવસાય અને તેઓ દ્વારા ચલાવવામાં આવતા શસ્ત્રો દ્વારા વિશિષ્ટ ત્રણ રેન્કમાં ગોઠવવામાં આવ્યા હતા. પહરીઓ, ઢાલ અને ખાંડાની તલવારો ધરાવતા હતા. બાનુઆ, જેમણે દૂરના અભિયાનોનું નેતૃત્વ કર્યું હતું અને મેચલોકનો ઉપયોગ કર્યો હતો અને ઢેંકિયાઓ - ધનુર્ધારીઓ હતા જેમણે ઓડિશા સૈન્યમાં વિવિધ ફરજો બજાવી હતી. ૧૮૦૩માં ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ ઓડિશા પર વિજય મેળવ્યો અને ખુર્દાના રાજાને પદભ્રષ્ટ કર્યા બાદ પાઇકાઓની સત્તા અને પ્રતિષ્ઠામાં ઘટાડો થવા લાગ્યો. પાઇકાઓ પ્રત્યે કંપનીનું વલણ વોલ્ટર ઇવર દ્વારા વ્યક્ત કરવામાં આવ્યું હતું, જેણે બળવાના કારણોની તપાસ કરી હતી અને જણાવ્યું હતું કે "હવે ખુર્દા ખાતે પાઇકાઓની સહાયની જરૂર નથી. તેમને પ્રેસિડેન્સી આર્મીમાં રાખવા જોખમી છે. આમ, તેમને સામાન્ય રૈયત તરીકે ગણવા જોઈએ અને તેમની પાસેથી જમીન મહેસૂલ અને અન્ય કર વસૂલવા જોઈએ. તેઓને તેમની ભૂતપૂર્વ જાગીર જમીનોથી વંચિત રાખવા જ જોઇએ. ટુંકાગાળામાં જ પાઇકાઓનું નામ ભુલાઇ ગયું છે. પરંતુ હજી પણ હવે જ્યાં પાઇકાઓ રહે છે ત્યાં તેઓએ તેમનો અગાઉનો આક્રમક સ્વભાવ જાળવી રાખ્યો છે. તેમના ઝેરી દાંત તોડવા માટે, વસાહતી પોલીસ દળે પાઇકાઓને ઘણા લાંબા સમય સુધી તેમના નિયંત્રણ હેઠળ રાખવા માટે ખૂબ જ સજાગ રહેવું આવશ્યક છે, પાઇકા સમુદાય સંપૂર્ણપણે બરબાદ થઈ જાય ત્યાં સુધી કંપનીનું શાસન સરળતાથી ચાલી શકવાનું નથી." બળવાના કારણો પાઇકા બળવાની ઉત્પત્તિ કેટલાક સામાજિક, આર્થિક અને રાજકીય કારણોમાં રહેલી છે. ઓડિશામાં વેપાર માટે ચાર બંદરો હતા, જેના નેટવર્કમાં લાખો વેપારીઓ સંકળાયેલા હતા. જો કે, ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ, તેમના પોતાના ઇજારાઓને બચાવવા માટે, આ બંદરોને વેપાર માટે બંધ કરી દીધાં હતાં, જેના કારણે સ્થાનિક વસ્તીનો મોટો ભાગ એકબીજાથી પૃથક થઈ ગયો હતો. ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીના વહીવટકર્તાઓએ ખુર્દા પર વિજય મેળવ્યા બાદ તેમને આપવામાં આવેલી વારસાગત ભાડા-મુક્ત જમીનો પર કબજો જમાવ્યો હતો અને સ્થાનિક વહીવટકર્તાઓ કે જેઓ શિક્ષિત અને ધનવાન હતા તેમને પાઇકાઓની વિરુદ્ધ કરી દેવામાં આવ્યા હતા. પાઇકાઓને કંપની પ્રશાસન અને તેના સેવકો દ્વારા બળજબરીથી વસૂલી પણ કરવામાં આવી હતી. કંપનીની ખંડણીખોર જમીન મહેસૂલ નીતિની ખેડૂતો અને જમીનદારો પર એકસરખી અસર થઈ. સામાન્ય લોકો માટે ખૂબ જ ચિંતાનું કારણ એ હતું કે કંપની પ્રશાસન દ્વારા તેના પર લાદવામાં આવેલા કરને કારણે મીઠાના ભાવમાં વધારો થયો હતો. ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ તેના વિજય પહેલાં ઓડિશામાં અસ્તિત્વ ધરાવતી કોરી ચલણની પદ્ધતિને પણ નાબૂદ કરી હતી અને હવે તમામ કર ચાંદી સ્વરૂપે ચૂકવવામાં આવે તે જરૂરી હતું. આને કારણે લોકોમાં ઘણી મુશ્કેલીઓ અને અસંતોષ પેદા થયો. ૧૮૦૪માં ખુર્દાના રાજાએ પાઇકાઓ સાથે જોડાણ કરીને કંપની સામે બળવો કરવાની યોજના બનાવી હતી, પરંતુ ટૂંક સમયમાં જ આ કાવતરું શોધી કાઢવામાં આવ્યું હતું અને રાજાનો પ્રદેશ જપ્ત કરવામાં આવ્યો હતો. નેતાઓ અને સહભાગીઓ પાઇકા બળવાનું નેતૃત્વ ખુર્દાના રાજાના સૈન્યના ભૂતપૂર્વ બક્ષી અથવા સેનાપતિ બક્ષી જગબંધુએ કર્યું હતું. જગબંધુની પારિવારિક જાગીર કિલા રોરાંગને ૧૮૧૪માં ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ હસ્તગત કરી લીધી હતી, જેના કારણે તેઓ દરિદ્રતામાં સપડાઈ ગયા હતા. માર્ચ ૧૮૧૭માં જ્યારે બળવો ફાટી નીકળ્યો ત્યારે પાઇકાઓ તેમની આગેવાની હેઠળ એકઠા થયા હતા. ખુર્દાના છેલ્લા રાજા મુકુંદ દેવ પાઇકા બળવાખોરોના અન્ય એક નેતા હતા. બળવાને ઉડિયા સમાજમાં વ્યાપક ટેકો મળ્યો હતો, જેમાં સામંતશાહી વડાઓ, પાઇકર જમીનદારો અને ઓડિશાના સામાન્ય લોકોએ તેમાં ભાગ લીધો હતો. કરીપુર, મૃચપુર, ગોલરા, બલરામપુર, બડનેકેરા અને રૂપાસાના જમીનદારોએ પાઇકાઓને ટેકો આપ્યો હતો. બળવાની શરૂઆત બનાપુર અને ખુર્દાથી થઈ હતી, પરંતુ તે ઝડપથી ઓડિશાના અન્ય ભાગો જેમ કે પુરી, પિપિલી અને કટકમાં અને કનિકા, કુજંગ અને પટ્ટામુંદઈ સહિતના કેટલાક અંતરિયાળ ગામોમાં પણ ફેલાયો હતો. કનિકા, કુજંગ, નયાગઢ અને ઘુમુસુરના રાજાઓએ જગબંધુને મદદ કરી હતી અને જદુપુરનો દલાબેહેરા મીરહૈદર અલ્લી એક મહત્ત્વનો મુસ્લિમ બળવાખોર હતો. વિદ્રોહની દિશા ઓડિશામાં કંપનીની નીતિઓ અંગે અસંતોષ ભભૂકી રહ્યો હતો. જ્યારે માર્ચ ૧૮૧૭માં, કંધાસનો ૪૦૦-મજબૂત પક્ષ ઘુમસુર રાજ્યમાંથી ખુર્દામાં ઘૂસી ગયા હતા અને કંપનીના શાસન સામે પોતાનો બળવો જાહેર કર્યો હતો. જગબંધુના વડપણ હેઠળ પાઇકાઓ તેમની સાથે જોડાયા હતા, લૂંટફાટ કરી હતી અને બાનપુર ખાતેની પોલીસ સ્ટેશન અને પોસ્ટ ઓફિસને આગ ચાંપી દીધી હતી. ત્યારબાદ બળવાખોરોએ ખુર્દા તરફ જ કૂચ કરી હતી, જેને કંપનીએ ત્યજી દીધી હતી અને ત્યાંના વહીવટી ઇમારતો અને તિજોરીને ખાલી કરી દીધી હતી. બળવાખોરોના અન્ય એક જૂથે લેમ્બાઈ પરગણા પર કબજો કરી લીધો હતો, જ્યાં તેમણે કંપનીના ભારતીય અધિકારીઓની હત્યા કરી હતી. કટકના મેજિસ્ટ્રેટ ઇ. ઇમ્પીની આગેવાની હેઠળની કંપની સરકારે બળવાને ડામવા માટે લેફ્ટનન્ટ પ્રાઇડોરને એપ્રિલની શરૂઆતમાં ખુર્દા અને લેફ્ટનન્ટ ફારિસને પીપળી મોકલ્યા હતા, જેને પાઇકાઓ તરફથી સતત હુમલાઓનો સામનો કરવો પડ્યો, જેના કારણે તેમને ભારે નુકસાન સહન કરવું પડ્યું અને કટક તરફ પીછેહઠ કરવાની ફરજ પડી. ફારિસ પોતે પાઇકાઓ દ્વારા માર્યો ગયો. જોકે, કેપ્ટન વેલિંગ્ટનના નેતૃત્વ હેઠળના અન્ય એક દળને પુરી ખાતે મોકલવામાં આવ્યું હતું જેને થોડા વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. ૯ એપ્રિલના રોજ ખુર્દામાં ૫૫૦ માણસોની ટુકડી મોકલવામાં આવી હતી. ત્રણ દિવસ પછી તેઓ ખુર્દાને જીતવામાં સફળ રહ્યા હતા અને ખુર્દા પ્રદેશમાં માર્શલ લો જાહેર કર્યો હતો. ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની ખુર્દા પર અંકુશ મેળવવામાં સફળ રહી હતી પરંતુ પુરી બક્ષી જગબંધુની આગેવાની હેઠળના બળવાખોરોના હાથમાં આવી ગઇ હતી અને કંપનીના દળોને ૧૮ એપ્રિલ સુધીમાં કટક તરફ પીછેહઠ કરવાની ફરજ પડી હતી. કટક દક્ષિણ ઓડિશાના બળવાખોરોના કબજા હેઠળના હિસ્સાઓથી વિખૂટુ પડી ગયું હતું, અને તેથી કંપની પ્રશાસનને ખુર્દા મોકલવામાં આવેલા દળના ભાવિ વિશે જાણકારી ન હતી.ખુર્દામાં દળની સફળતાએ કમાન્ડિંગ ઓફિસર કેપ્ટન લે ફીવરને બળવાખોરોને પુરીમાં પ્રવેશવાની મંજૂરી આપી હતી. આ પક્ષે પુરી તરફ કૂચ કરતી વખતે પાઇકોના હજારો મજબૂત પરંતુ અપૂરતા સાધનોથી સજ્જ દળને પરાજય આપ્યો હતો, અને તેઓએ પુરી પર ફરીથી પોતાની પકડ જમાવી લીધી હતી અને રાજા શહેરમાંથી ભાગી જાય તે પહેલાં જ તેને પકડી લીધો હતો. આ બળવો સમગ્ર ઓડિશામાં ઝડપથી ફેલાયો હતો, અને કંપનીના દળો અને પાઇકા દળો વચ્ચે અનેક મૂઠભેડો થઈ હતી, જેમાં કટકનો પણ સમાવેશ થાય છે, જ્યાં બાદમાં પાઇકાઓનો ઝડપથી પરાજય થયો હતો. મે ૧૮૧૭ સુધીમાં, ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ સમગ્ર પ્રાંત પર પોતાની સત્તા પુનઃસ્થાપિત કરવામાં સફળતા મેળવી હતી, પરંતુ આખરે શાંતિ આ પ્રદેશમાં પાછી ફરે તે પહેલાંનો આ એક નોંધપાત્ર સમયગાળો સાબિત થયો હતો. બળવાની અસરો મે ૧૮૧૭માં ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ પકડાયેલા બળવાખોરોને સજા કરવા માટે ખુર્દામાં ન્યાયાધીશોને તૈનાત કર્યા હતા. જે સજા સંભળાવવામાં આવી હતી તેમાં ફાંસી, દંડનીય પરિવહન અને કારાવાસનો સમાવેશ થતો હતો. ૧૮૧૮ અને ૧૮૨૬ની વચ્ચે કંપનીના દળોએ ખુર્દાના જંગલોમાં અનેક કામગીરી હાથ ધરી હતી, જેથી નાસી છૂટવામાં સફળ રહેલા બળવાખોરોને પકડી શકાય કે તેમને મારી શકાય. બળવાખોરોના બાકીના જૂથના નેતા જગબંધુએ ૧૮૨૫માં ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની સમક્ષ આત્મસમર્પણ કર્યું હતું અને ૧૮૨૯માં જ્યારે તેઓ મૃત્યુ પામ્યા ત્યાં સુધી કટકમાં તેમના કેદી તરીકે રહ્યા હતા. [10] પુરી કબજે કર્યા બાદ, જગબંધુએ રાજા મુકુંદ દેવને ખુર્દાના રાજા તરીકે પુનઃસ્થાપિત કરવાનો પ્રસ્તાવ રજૂ કર્યો હતો, જેમને કંપનીએ ૧૮૦૪માં પદભ્રષ્ટ કર્યા હતા અને પુરીથી દેશનિકાલ કર્યા હતા. જોકે રાજાએ આ પ્રસ્તાવને ઠુકરાવી દીધો હતો અને કંપની પાસેથી મદદ માંગી હતી, પરંતુ કંપનીના દળોએ આ શહેર પર પુનઃ કબજો જમાવ્યો ત્યારે તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી અને તેમને કટકમાં કેદ કરવામાં આવ્યા હતા. રાજા નવેમ્બર, ૧૮૧૭માં કંપનીના એક કેદી તરીકે મૃત્યુ પામ્યા હતા. ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ બળવાના કારણોની તપાસ માટે એક કમિશનની પણ નિમણૂંક કરી હતી. કંપનીએ કટકના નવનિયુક્ત કમિશનર રોબર્ટ કેર હેઠળ તેમના વહીવટને નવેસરથી ઘડવાની શરૂઆત કરી, જેથી આ પ્રકારનો બળવો પુનરાવર્તિત ન થાય તેની ખાતરી કરી શકાય. આ પ્રયાસો પૂરો રસ લઈને કરવામાં આવ્યા ન હતા, કારણ કે કંપની પ્રસાશન ઓડિશાને મોટે ભાગે તેમના મદ્રાસ અને બંગાળ પ્રેસિડેન્સી વચ્ચે એક અનુકૂળ જમીન-આધારિત કડી તરીકે જોતા હતા. ૧૮૨૭માં તપંગામાં કંપનીના શાસન સામે ઝુંબેશ અને ૧૮૩૫ના બનાપુર બળવામાં સંડોવણીમાં ઓડિશાનો પ્રતિકાર ચાલુ રહ્યો હતો. ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીના શાસન સામેના અન્ય મોટા બળવાઓ પછી દોરા બિસોઇ અને ચક્ર બિસોઇની આગેવાની હેઠળ અલગ અલગ કાંધ બળવો, કોલ બળવો, વીર સુરેન્દ્ર સાઇ અને ગોંડ સરદારોની આગેવાની હેઠળ સંબલપુર બળવો, ધરણીધર નાઇકના નેતૃત્વ હેઠળ ભુયાન બળવો વગેરે હેઠળ બે અલગ અલગ કાંધા બળવો થયો હતો. ઓડિશામાં કંપનીની મહેસૂલી નીતિઓ, જે સ્થાનિક લોકો માટે અસંતોષનું એક મોટું કારણ હતી, તે યથાવત્ રહી હતી. ઓક્ટોબર ૨૦૧૭માં, ઓડિશા સરકારે ૧૮૫૭ના ભારતીય બળવાનું સ્થાન લઈને પાઇકા વિદ્રોહને પ્રથમ ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામ તરીકે માન્યતા આપવા માટે કેન્દ્ર સરકારને ઔપચારિક દરખાસ્ત કરી હતી. ૨૦૨૧ના સંસદના શિયાળુ સત્રમાં કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ મંત્રી જી કિશન રેડ્ડીએ રાજ્યસભામાં બીજેડીના સાંસદ પ્રશાંત નંદાના પ્રશ્નના લેખિત જવાબ દ્વારા કહ્યું હતું કે, પાઇકા વિદ્રોહને આઝાદીનો પ્રથમ સંગ્રામ ન કહી શકાય. જો કે મંત્રીએ જાહેર કર્યું કે હવે તેને એનસીઇઆરટીના આઠમા ધોરણના ઇતિહાસના પાઠયપુસ્તકના અભ્યાસક્રમમાં સામેલ કરવામાં આવશે, કારણ કે તે ભારતમાં અંગ્રેજો સામેના પ્રથમ લોકપ્રિય બળવાઓમાંનો એક હતો, અને ૧૮૧૭ થી ૧૮૨૫ સુધી લાંબા સમય સુધી ચાલ્યો હતો. વિદ્રોહ સ્મારક પાઇકા વિદ્રોહ સ્મારકનું નિર્માણ કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ મંત્રાલય દ્વારા બરુનેઈ હિલ્સ નજીક દસ એકર જમીનમાં કરવામાં આવશે. તેનો શિલાન્યાસ ૭ ડિસેમ્બર, ૨૦૧૯ના રોજ રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદે કર્યો હતો. નોંધ સંદર્ભ શ્રેણી:ભારતનો સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ

કચ્છ રજવાડું

https://gu.wikipedia.org/wiki/કચ્છ_રજવાડું

કચ્છ રજવાડું અથવા ઐતિહાસિક રીતે જેને કચ્છ રાજ્ય તરીકે પણ ઓળખાય છે, તે કચ્છ પ્રદેશમાં ૧૧૪૭ થી ૧૮૧૯ સુધી અસ્તિત્વ ધરાવતું એક રાજાશાહી રાજ્ય હતું. ૧૮૧૯ થી ૧૯૪૭ સુધી તે બ્રિટિશ શાસન હેઠળનું એક રજવાડું હતું. તેનો વ્યાપ દક્ષિણમાં કચ્છના અખાત અને ઉત્તરમાં સિંધની વચ્ચે આવેલો ફેલાયેલો હતો. કચ્છ રાજ્ય દરિયાકાંઠો ધરાવતા અમુક રજવાડાઓમાંનું એક હતું. રાજ્યનો વિસ્તાર અને ૧૯૦૧માં તેની અંદાજિત વસ્તી 488,022 હતી. બ્રિટિશ રાજ દરમિયાન, આ રાજવાડું કચ્છ એજન્સીનો ભાગ હતું અને બાદમાં બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીની અંદર વેસ્ટર્ન ઇન્ડિયા સ્ટેટ્સ એજન્સીનો ભાગ બન્યો. અહીંના શાસકોએ 354 ઘોડેસવાર, 1,412 પાયદળ અને 164 બંદૂકોની સેના જાળવી રાખી હતી.[ ટાંકણી જરૂરી ] ઇતિહાસ thumb| સિંધ અને કચ્છનો નકશો ૧૮૨૭ thumb| કચ્છ રાજ્યનો વેપારી ધ્વજ કચ્છના રાજ્યની સ્થાપના ૧૧૪૭ ની આસપાસ સિંધથી આવેલા સમ્મા જાતિના લાખો જાડાણી દ્વારા કરવામાં આવી હતી. તેમને જામ જાડાએ દત્તક લીધો હતો તેથી તેમને લાખો જાદાણી તરીકે ઓળખાય છે. તેમણે પૂર્વીય કચ્છ પર ૧૧૪૭ થી ૧૧૭૫ સુધી તેમની નવી રાજધાની લખીયારવીરોથી શાસન કર્યું, આ શહેરનું નામ તેમણે પોતાના જોડિયા ભાઈ લખિયારના નામ પરથી (હાલના નખત્રાણા નજીક) રાખ્યું હતું. આ પહેલા, પૂર્વીય કચ્છ પર ચાવડા વંશનું શાસન હતું, જેના છેલ્લા જાણીતા શાસક વાઘમ ચાવડા હતા. ૧૩મી સદીમાં જાડેજા કુળના તેમના ભત્રીજાઓ મોડ અને માનઈ દ્વારા તેમની હત્યા કરવામાં આવી હતી. તે જ સમયે, મધ્ય અને પશ્ચિમ કચ્છ પર વિવિધ જાતિઓ જેમ કે કાઠી, ચૌલુક્ય અને વાઘેલા વંશોની ટોળીઓના નિયંત્રણ હેઠળ હતું. ૧૨૧૫ માં રાયધણ રટ્ટોના મૃત્યુ પછી તેના તાબાના પ્રદેશને તેમના ચાર પુત્રો વચ્ચે વહેંચવામાં આવ્યો. તેમના પુત્રો ઓથાજી, દેદાજી, હોથીજી અને ગજનજીને અનુક્રમે લખીરવિરો, કંથકોટ, ગજોડ અને બારાના કચ્છ પ્રદેશો આપવામાં આવ્યા હતા. ઓથાજી સૌથી મોટા હોવાથી તેઓ લખિયારવીરોના વડા તરીલે સિંહાસન પર આવ્યા અને બાકીના ભાઈઓ સરકારની સંઘીય પ્રણાલીમાં ભાયાત અથવા ભાઈચારાના ભાગ બન્યા. જો કે, આવનારા સમયમા તેમની વચ્ચેની આંતરિક દુશ્મનાવટ વધી અને છેવટે આ ભાઈઓ ઓથાજી અને બારાના ગજનજીના બે જૂથોમાં ભળી ગયા. દુશ્મનાવટ હેઠળ કચ્છના ઇતિહાસને બદલી નાખનાર પ્રથમ ઘટના, જાડેજાઓની સૌથી મોટી શાખાના વડા અને ઓથાજીના વંશજ લખિયારવીરોના જામ હમીરજીની હત્યા હતી. બારાના જામ રાવળ દ્વારા આ હત્યા કરવામાં આવી હતી. એવું માનવામાં આવે છે કે જામ રાવળે તેમના પિતા જામ લાખાજીની હત્યાનું કારણ હમીરજી છે માનતા હતા, કારણ કે હમીરજીની ઉશ્કેરણી પર ડેડા તમિયાચી દ્વારા લખિયારવીરો પ્રદેશમાં તેમની હત્યા કરવામાં આવી હતી. જામ રાવળે બદલો લેવા માટે વિશ્વાસઘાતથી તેના મોટા ભાઈ રાવ હમીરજીની (ખેંગારજીના પિતા) હત્યા કરી નાખી અને ખેંગારજીના શાસક બનવા સુધીના બે દાયકાથી વધુ સમય સુધી કચ્છ પર શાસન કર્યું, જ્યારે ખેંગારજી મોટા થયા ત્યારે તેઓએ જામ રાવળ પાસેથી કચ્છ ફરીથી જીતી લીધું. જામ રાવળ કચ્છમાંથી ભાગી ગયા અને આશાપુરા માતાએ તેમને સ્વપ્નમાં આપેલી સલાહ મુજબ નવાનગરની સ્થાપના કરી. પાછળથી તેમના વંશજોએ રાજકોટ, ગોંડલ, ધ્રોલ અને વીરપુર રાજ્ય સ્થાપ્યા. The Paramount Power and the Princely States of India, 1858–1881 – Page 287 આ વંશોને સંલગ્ન બારોટો દ્વારા આજે પણ વંશાવળી જાળવવામાં આવે છે અને જાડેજા કુળના દરેક વ્યક્તિ તેમના વંશને રાતો રાયધણ દ્વારા શોધી શકે છે. ૧૧૪૭માં તેની સ્થાપનાથી લઈને ૧૫૪૮માં જામ રાવળના સમય સુધી લખિયારવીરો કચ્છની રાજધાની રહી હતી. શાસકો thumb|565x565px| કચ્છ રાજ્યના જાડેજા વંશનું કુટુંબ વડલો ૧૧૪૭માં કચ્છ રાજ્યની રચના થઈ ત્યાંથી ૧૯૪૮ સુધી જ્યારે તે ભારત ગણરાજ્યમાં શામેલ થયું ત્યાં સુધી સમા જાતિના જાડેજા રાજપૂત વંશનું શાસન હતું. આ શાસકોએ ૧૨મી સદીની અંતમાં સિંધથી કચ્છમાં સ્થળાંતર કર્યું હતું. આ રાજ્ય અંગ્રેજ સત્તા હેઠળ ૧૭ બંદૂકોની સલામીનો હક ધરાવતું રાજ્ય હતું. શરૂઆતમાં આ શાસકો જામ બિરુદ ધરાવતા, બ્રિટિશ રાજ દરમિયાન તે બદલાયું અને ૧ જાન્યુઆરી ૧૯૧૮થી તે મહારાવ થયું.Princely states of India: a guide to chronology and rulers – Page 54 ખેંગારજી પહેલા, કચ્છ રાજ્યના સ્થાપક તરીકે ઓળખાય છે, તેમણે પૂર્વ, મધ્ય અને પશ્ચિમ કચ્છને એક સત્તા હેઠળ જોડ્યા. આ ક્ષેત્રો પર તેમની પહેલાં જાડેજાઓ સિવાય ચાવડા અને સોલંકી જેવા અન્ય રાજપૂત વંશોની આંશિક સત્તા હતી. ખેંગારજી પહેલાએ અમદાવાદના સુલતાન મહમદ બેગડાનો જીવ સિંહથી બચાવ્યો હતો અને સુલતાને તેમને મોરબીની જાગીર અને લશ્કર આપ્યા હતા. ઘણા વર્ષો સુધી યુદ્ધ ચલાવી અંતે ખેંગારજીએ જામ રાવળ પાસેથી કચ્છને ફરીથી જીતી લીધું અને છેવટે ૧૫૪૯માં કચ્છને એક વિશાળ સત્તા હેઠળ આણ્યું . જામ રાવળે પોતાનો જીવ બચાવવા કચ્છની બહાર ભાગી જવું પડ્યું. ખેંગારજી પહેલા તેમના પિતાની ભૂતકાળની રાજધાની લખિયારવીરો અને જામ રાવળની રાજધાની બારા પર કબજો કર્યો અને વર્ષ ૧૫૩૪ માં રાપર ખાતે ઔપચારિક રીતે સિંહાસન પર બેઠા હતા. પાછળથી તેમણે તેમની રાજધાની ભુજ ખસેડી. ખેંગારજીએ માંડવી નામે એક બંદર શહેરની સ્થાપના પણ કરી હતી. ૧૬૯૮માં રાયધણ બીજાના અવસાન પછી, ઉત્તરાધિકારની નિયમિતતા ફરીથી વિચલિત થઈ, રાયધણજીને ત્રણ પુત્રો હતા, રાવજી, નાગુલજી અને પ્રાગજી. સોઢા રાજપૂતો દ્વારા રાયધણજીના સૌથી મોટા પુત્ર રાવજીની હત્યા કરવામાં આવી હતી, તેમના બીજા ભાઈ નાગુલજીનું કુદરતી કારણોસર મૃત્યુ થયું હતું, આ બંને ભાઈઓના પુત્રો કચ્છની ગાદી પર બેસવાના હકદાર હતા, પરંતુ તેઓ ઘણા નાના હતા, આથી રાવ રાયધણજીના ત્રીજા પુત્ર, પ્રાગજી કચ્છની ગાદી પર આવ્યા અને મહારાવ પ્રાગમલજી પ્રથમ તરીકે ઓળખાયા.Gujarat State Gazetteer – Volume 1 – Page 275-276 રાયધણ બીજાના પ્રથમ પુત્ર રાવજીનો મોટા પુત્ર કાંયોજી કચ્છ છોડી ચાલ્યા ગયા અને મોરબીમાં પોતાની સ્થાયી થયા, મોરબી આ પહેલાં કચ્છના રાજ્યનો ભાગ હતો. કાંયોજીએ મોરબીને કચ્છથી સ્વતંત્ર બનાવ્યું અને ત્યાંથી તેમણે કચ્છની પોતાના હકની ગાદી પાછી મેળવવા માટે ઘણી વખત નિષ્ફળ પ્રયત્નો કર્યા. કાંયોજી જાડેજાના વંશજો આમ મોરબીમાં સ્થાયી થયા અને તેઓ કાંયાણી તરીકે ઓળખાયા. thumb|267x267px| મહારાવ લખપતજીનું રહેઠાણ -આયના મહેલ, ભુજ પાછળથી રાવ ગોડજી પ્રથમ (૧૭૧૫-૧૯)ના શાસન હેઠળ ભુજિયો કિલ્લો બાંધી શહેરની કિલ્લેબંધી કરવામાં આવી હતી. કિલ્લાનું મુખ્ય ચણતર અને પૂર્ણાહુતિ તેમના પુત્ર મહારાવ દેશળજી પ્રથમ (૧૭૧૮-૧૭૪૧) ના શાસન દરમિયાન કરવામાં આવી હતી. ૧૭૧૯ માં દેશળજી પ્રથમના શાસન દરમિયાન મુઘલ (મોલગ) સામ્રાજ્યના ગુજરાત સુબાના સુબેદાર, ખાને કચ્છ પર આક્રમણ કર્યું. કચ્છનું સૈન્ય અનિશ્ચિત સ્થિતિમાં હતું, ત્યારે નાગા બાવાઓનું એક જૂથ તેમની સાથે જોડાયું અને મુઘલ(મોગલ) સૈન્યનો પરાજય થયો. thumb| ભુજ ખાતે રાવ લખપતજીની સ્મારક દેશલળના અનુગામી તેમના પુત્ર રાવ લખપતજી (૧૭૪૧-૬૧) હતા, તેમણે પ્રખ્યાત આયના મહેલ બનાવવા માટે રામ સિંહ માલમની નિમણૂક કરી હતી. રામસિંહ માલમે માધાપર પાસે કાચ અને સિરામિકની ફેક્ટરી પણ શરૂ કરી હતી. લખપતજીના શાસનકાળ દરમિયાન કચ્છનો દરિયાઈ વ્યાપાર વિકસ્યો હતો અને તેમના શાસનકાળ દરમિયાન કચ્છે તેનું પોતાનું ચલણ કચ્છ કોરી બહાર પાડ્યું હતું, જે ઠેઠ બ્રિટિશ રાજ એટેલે કે ૧૯૪૮ સુધી ચલણમાં હતું. સ્વતંત્ર ભારત સાથે કચ્છને ભેળવતા તે નાબૂદ થયું. પાછળથી, રાવ ગોડજી દ્વિતીય (૧૯૬૧-૧૭૭૮) ના શાસન દરમિયાન, કચ્છ રાજ્યને સિંધના મિયાં ગુલામ શાહ કલહોરોના હાથે તેની સૌથી મોટી હારનો સામનો કરવો પડ્યો. કલહોરોએ બે વાર કચ્છ પર હુમલો કર્યો પહેલી વખત ૧૭૬૩-૬૪માં જેમાં જારા, કચ્છ નજીક થયેલા યુદ્ધમાં સેંકડો કચ્છી લોકો મૃત્યુ પામ્યા અને ત્યારબાદ ૧૭૬૫માં. ઘણો પ્રદેશો ગુમાવ્યા બાદ ગોડજીને તેમની સાથે સંધિ કરવી પડી. પાછળથી ૧૭૭૦ માં, તેમના પિતરાઈ ભાઈ વેસુજીની એક પુત્રીના લગ્ન મિયાં કલહોરો સાથે થયા અને આ લગ્ન બંને પક્ષ દ્વારા ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવ્યા. આ સંબંધને ધ્યાનમાં રાખીને, મિઆન કાલ્હોરો દ્વારા જીતી લેવામાં આવેલા બુસ્તા બંદર, લખપતના નગરો અને અન્ય પ્રદેશોને કચ્છના રાવને પરત કરવામાં આવ્યા હતા. તેમના અનુગામી, રાયધણ તૃતીય (૧૭૭૮-૮૬) એક ધાર્મિક કટ્ટરપંથી બન્યા અને તેમના તમામ વિદ્યાર્થીઓને બળજબરીથી ઇસ્લામમાં ફેરવવાનું શરૂ કર્યું. ૧૭૮૫માં જ્યારે અંજારના મેઘજી શેઠે વિદ્રોહ કર્યો અને સ્થાનિક સેનાના વડા ડોસલ વેણે અને ફતેહ મુહમ્મદ પણ વિદ્રોહમાં તેમની સાથે જોડાયા. રાયધણ તૃતીયને સત્તા પરથી હટાવી Gazetteer of the Bombay Presidency: Cutch, Pálanpur, and Mahi Kántha – Page 149 નજરકેદમાં રાખવામાં આવ્યો અને રાજ્યનું શાસન નાના રાજા પૃથ્વીરાજજીના નામ હેઠળ બાર ભાઈયાતની જમાત દ્વારા ચલાવવામાં આવ્યું હતું. ત્યાર બાદ આ સભા એ ફતેહ મહમ્મદને શાસક બનાવ્યો જેણે ૧૭૮૬ થી ૧૮૧૩ સુધી કચ્છ પર શાસન કર્યું. તેમના મૃત્યુ પછી બાર ભાઈયાતની જમાતે રાવ રાયધણને એક મહિના માટે ફરીથી રાજા બનાવ્યો પરંતુ રાવે હજુ પણ તેમની રીતભાત ન બદલી અને તરત જ તેમની જગ્યાએ હુસૈન મિયાંને શાસન આપવામાં આવ્યું. હુસૈન મિયાંએ ૧૮૧૩ થી ૧૮૧૪ સુધી શાસન કર્યું અને ત્યાર બાદ રાયધણના મોટા પુત્ર ભારમલજી બીજાને ૧૮૧૪માં બાર ભાઈયાતની જમાત દ્વારા શાસક બનાવવામાં આવ્યા પણ સેના હુસૈન મિયાંના નિયંત્રણ હેઠળ રાખવામાં આવી. ૧૫ ડિસેમ્બર ૧૮૧૫ના દિવસે, કચ્છ રાજ્યની સેનાને વડોદરા રાજ્યના ગાયકવાડ અને અંગ્રેજોની સંયુક્ત સેનાઓ દ્વારા કચ્છના ભદ્રેશ્વર નજીક પરાજિત કરવામાં આવી હતી. આ હાર પછી ૨૫ ડિસેમ્બર ૧૮૧૫ને દિવસે અંજારનું નજીકનું મુખ્ય કિલ્લેબંધ નગર, તુણા બંદર અને અંજાર જિલ્લો બ્રિટિશ તાબા હેઠળ આવ્યા. કચ્છના શાસકો અને અંગ્રેજો વચ્ચે વાટાઘાટો થઈ અને કચ્છના જાડેજા શાસકોએ ૧૮૧૯માં અંગ્રેજોનું આધિપત્ય સ્વીકાર્યું અને કેપ્ટન જેમ્સ મેકમર્ડોને ભુજ ખાતે બ્રિટિશ રાજકીય નિવાસી (બ્રિટિશ પોલીટીકલ રેસીડેન્ટ) તરીકે મુકવામાં કરવામાં આવ્યા. ત્યાર બાદ અંજાર જિલ્લો, ૨૫ ડિસેમ્બર ૧૮૨૨ સુધીના સાત વર્ષ સુધી બ્રિટિશ દળોના સીધા કબજા હેઠળ રહ્યો, અને છેવટે એક કરાર દ્વારા તેને ફરી કચ્છમાં ભેળાવવામાં આવ્યો. આ વિજય પછી અંગ્રેજોએ શાસક રાજા જામ ભારમલજી દ્વીતિયને પદભ્રષ્ટ કર્યા અને તેમના એક સગીર પુત્ર, દેશળજી દ્વિતીયને કચ્છ રાજ્યનો શાસક બનાવવામાં આવ્યા. તેમની સગીર વય દરમિયાન રાજ્યની બાબતોનું સંચાલન કાઉન્સિલ ઑફ રીજન્સી દ્વારા કરવામાં આવતું હતું, જાડેજાના વડાઓ આ કાઉન્સીલના સભ્યો હતા અને તેનું નેતૃત્વ કેપ્ટન મેકમર્ડો પાસે હતું. Jadeja Rulers of Kutch : Deshalji II (1814-1860) Kutch State : Maharao DESALJI BHARMALJI II (Daishalji) 1819/1860 thumb| માંડવીના દરિયા કિનારે આવેલો વિજય વિલાસ પેલેસ, વિજયરાજી માટે બનાવવામાં આવેલો, જે રાવના વંશજોનું વર્તમાન નિવાસસ્થાન છે. દેશલજી દ્વિતીયના શાસનકાળ દરમિયાન, ૧૮૧૯માં કચ્છમાં ગંભીર ધરતીકંપ આવ્યો અને ત્યારબાદ ૧૮૨૩, ૧૮૨૫ અને ૧૮૩૨માં ભારે દુકાળ પડ્યો. વધુમાં, કચ્છ પર સિંધના લુંટારુ ટોળીઓ દ્વારા હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો. દેશળજી દ્વિતીયએ ૧૮ વર્ષની ઉંમરે રાજ્યનું સંચાલન પોતાના હાથમાં લીધું અને સિંધના આક્રમણકારીઓને હરાવ્યા. તેમના શાસનકાળમાં આફ્રિકા, ઓમાન અને ખાસ કરીને ઝાંઝીબાર સાથેના દરિયાઈ વેપારમાં નોંધપાત્ર સુધારો જોવા મળ્યો. કચ્છમાં ધીમે ધીમે ઔદ્યોગિકીકરણને પાછું ફર્યું જેની શરૂઆત લખપતજી અને ગોડજીએ કરી હતી.The presence of a glass factory and good breed of horses led Maharao Deshalji II (1819–1960) to maritime long distance trade with Zanzibar and most of all with Sultan of Oman. Makran, Oman, and Zanzibar: three-terminal cultural corridor in the western By Beatrice Nicolini, Penelope-Jane Watson. ૧૮૬૦માં તેમના પુત્ર પ્રાગમલજી દ્વિતીય તેમના અનુગામી બન્યા. ૧૯મી સદીના ઉત્તરાર્ધ અને ૨૦મી સદીના પૂર્વાર્ધ દરમિયાન પ્રાગમલજી દ્વિતીય અને તેમના અનુગામી ખેંગારજી તૃતીયના નેતૃત્વમાં રાજ્યની સારી પ્રગતિ થઈ. પ્રાગમલજી દ્વિતીય દ્વારા શરૂ કરાયેલ શૈક્ષણિક, ન્યાયતંત્ર અને વહીવટી સુધારાઓને ખેંગારજી તૃતીય દ્વારા આગળ વધારવામાં આવ્યા હતા, તેમણે કચ્છ રાજ્ય રેલ્વે, કંડલા બંદર અને ઘણી શાળાઓનો પાયો નાખ્યો હતો. ખેંગારજી ત્રીજા કચ્છના સૌથી લાંબા સમય સુધી શાસન કરનાર રાજા હતા. ખેંગારજીએ કેટલાક વર્ષો સુધી રાણી વિક્ટોરિયાના એઈડી-ડી-કેમ્પ તરીકે પણ સેવા આપી હતી. તેમના હેઠળ રાજ્યને ૧૭ બંદૂકોની સલામી ધરાવતા રાજ્યનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો હતો અને કચ્છના શાસકોનું બિરુદ પણ મહારાવ તરીકે વધારવામાં આવ્યું હતું. ૧૯૪૨માં ખેંગારજી તૃતીયના પુત્ર વિજયરાજી સત્તા પર આવ્યા અને ભારત સ્વતંત્ર બન્યું ત્યાં સુધી શાસન કર્યું. વિજયરાજીના શાસન દરમિયાન કચ્છ હાઈકોર્ટની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી, ગ્રામીણ પરિષદોની ચૂંટણી કરવામાં આવી હતી અને તેમના શાસનના છ વર્ષના ટૂંકા ગાળામાં રાજ્યમાં સિંચાઈની સુવિધાઓનું મોટા પ્રમાણમાં વિસ્તરણ કરવામાં આવ્યું હતું અને કૃષિ વિકાસ થયો હતો. તેમણે સિંચાઈની બાબતોમાં ઊંડો રસ લીધો અને તેમના શાસનકાળ દરમિયાન અન્ય ૨૨ બંધ સાથે વિજયસાગર જળાશયનું નિર્માણ પણ કરવામાં આવ્યું હતું. The Politics and Poetics of Water: The Naturalisation of Scarcity in Western ... By Lyla Mehta. 2005. p. 87,88. હૈદરાબાદ અને ત્રાવણકોર પછી કચ્છ ત્રીજું રજવાડું બન્યું જેણે વર્ષ ૧૯૪૫5માં પોતાની બસ પરિવહન સેવાઓ શરૂ કરી State Transport Undertakings: Structure, Growth and Performance by P. Jagdish Gandhi – 1998– Page 37.|Hyderabad (1932) and Travancore (1938) which owned State enterprises, operated fleets of passenger buses. The small State of Kutch joined then in 1945. વધુમાં, ૧૯૪૬માં કચ્છ રાજ્ય માટે બૅન્કનોટનો નમૂનો પણ છાપવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ ક્યારેય તેને ઉપયોગમાં લેવાઈ નહી. ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૪૭ના દિવસે ભારતને સ્વતંત્રતા મળતાં જ ભારતમાં વિલિન થનાર પ્રથમ રજવાડાઓમાંનું કચ્છ એક હતું. વિજયરાજી લંડનમાં તબીબી સારવાર માટે દૂર હતા. તેમના આદેશ પર, મદનસિંહજીએ, તેમના પિતા વતી, કચ્છના મહારાવના વકીલ તરીકેની, ૧૬ ઑગસ્ટ ૧૯૪૭ના દિવસે કચ્છના ભારત સાથેના જોડાણ દસ્તાવેજ પર હસ્તાક્ષર કર્યા. પાછળથી, મદનસિંહજીએ ૨૬ જાન્યુઆરી ૧૯૪૮ના દિવસે તેમના પિતા વિજયરાજીના અવસાન બાદ સિંહાસન સંભાળ્યું અને ૪ મે ૧૯૪૮ના દિવસે કચ્છ રાજ્યનો વહીવટ સંપૂર્ણપણે ભારત સંઘમાં ભળ્યું, ત્યાં સુધીના ટૂંકા ગાળા માટે તેઓ કચ્છના છેલ્લા મહારાવ બન્યા. thumb| ૧૯૦૯માં બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીના ભાગ તરીકે કચ્છ ભારતમાં વિલીનીકરણ બાદ કચ્છનું રજવાડું, ૧૯૪૮માં કચ્છ રાજ્ય નામથી અલગ કેન્દ્રીય વહીવટી વર્ગ-C નું રાજ્ય બન્યું. શાસકોની યાદી શાસકોનું પ્રાદેશિક નામ શાસન વર્ષ (CE) લાખો જાદાણી 1147-1175 રત્તો રાયધન 1175-1215 ઓથાજી 1215-1255 રાવ ગાઓજી 1255-1285 રાવ વેહનજી 1285-1321 રાવ મૂળવાજી 1321-1347 રાવ કૈયાજી 1347-1386 રાવ અમરજી 1386-1429 રાવ ભીમજી 1429-1472 રાવ હમીરજી 1472-1536 જામ રાવલ 1540-1548 ખેંગારજી પ્રથમ 1548-1585 ભારમલજી આઈ 1585-1631 ભોજરાજજી 1631-1645 ખેંગારજી II 1645-1654 તમાચી 1654-1665 રાયધન II 1665-1698 પ્રાગમલજી પ્રથમ 1698-1715 ગોડજી પ્રથમ 1715-1719 દેશળજી પ્રથમ 1719-1741 લખપતજી (કાર્યકારી) 1741-1752 લખપતજી 1752-1760 ગોડજી દ્વિતીય 1760-1778 રાયધણ તૃતીય (પ્રથમ વખત) 1778-1786 પૃથ્વીરાજજી 1786-1801 ફતેહ મુહમ્મદ (કાર્યકારી) 1801-1813 રાયધણ તૃતીય (2જી વખત) 1813 હુસૈન મિયાં (કારભારી) 1813-1814 ભારમલજી દ્વિતીય 1814-1819 દેશલજી દ્વિતીય 1819-1860 પ્રાગમલજી દ્વિતીય 1860-1875 ખેંગારજી તૃતીય 1875-1942 વિજયરાજી 1942-1948 મદનસિંહજી 1948 ધર્મ જાડેજાઓ હિન્દુ ધર્મના અનુયાયીઓ હતા અને તેમના કુળદેવી અને રાજ્ય દેવતા આશાપુરા માતાની પૂજા કરતા હતા. માતા નો મઢ ખાતે આ દેવીનું મુખ્ય મંદિર આવેલું છે. વસ્તી વિષયક અને અર્થતંત્ર કચ્છ રજવાડામાં આઠ મુખ્ય નગરો હતા - ભુજ, માંડવી, અંજાર, મુન્દ્રા, નલિયા, જખૌ, ભચાઉ અને રાપર અને આ સિવાય ૯૩૭ ગામો હતા. તે સિવાય તુણા, લખપત, સાંધણ, સિંદરી, ભદ્રેસર જેવા અન્ય બંદર નગરો તેના દરિયાકાંઠા પર હતા, જેમણે દરિયાઈ વેપારને વેગ આપ્યો હતો. આ બંદરો રજવાડાની મુખ્ય આવક મેળવતા હતા. રોહા, વિરાણી મોટી, દેવપુર, તેરા, કોઠારા, બારા, કંથકોટ જેવા અન્ય નગરો પણ આ રાજ્યમાં હતા, જેનું સંચાલન રાજાઓના ભાઈયાતો (ભાઈઓ) દ્વારા કરવામાં આવતું. વિવિધ કચ્છી સમુદાયો તેમના મસ્કત, મોમ્બાસા, મઝિઝિમા, ઝાંઝીબાર અને અન્ય વિદેશી બંદરો સાથેના વેપાર માટે તેમજ તેમની જહાજ બાંધકામની કુશળતા માટે જાણીતા હતા. કંડલાને ખેંગારજી તૃતીય દ્વારા ૧૯૩૦માં નવા બંદર તરીકે વિકસાવવામાં આવ્યું હતું. તેમના શાસનકાળ દરમિયાન, વર્ષ ૧૯૦૦-૧૯૦૮ દરમિયાન, કચ્છ રાજ્ય રેલ્વેનો પણ પાયો નાખવામાં આવ્યો હતો, આ રેલ્વે થકી ભુજ, અંજાર, ભચાઉ જેવા મુખ્ય શહેરોને તુણા અને કંડલા બંદર સાથે જોડવામાં આવ્યા હતા. આ રેલ્વેથી વેપાર વધ્યો હતો. ૧૯૦૧ની વસ્તી ગણતરી મુજબ હિંદુઓની સંખ્યા ૩,૦૦,૦૦૦ આસપાસ, મુસ્લિમોની સંખ્યા ૧,૧૦,૦૦૦ આસપાસ અને જૈનોની સંખ્યા ૭૦,૦૦૦ હતી. લગભગ ૯% વસ્તી રાજપૂત અને બ્રાહ્મણો અને અન્ય હિંદુ જાતિઓ મળી રજવાડાની વસ્તીનો ૨૪% ભાગ હતી. સૌથી સામાન્ય બોલાતી ભાષા કચ્છી અને ગુજરાતી ભાષા હતી. લખાણો અને અદાલતો અને દસ્તાવેજોમાં ગુજરાતી ભાષાનો ઉપયોગ થતો હતો. ખેતી એ લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય હતો, જેઓ ઘઉં, જુવાર, બાજરી, જવ વગેરેનું ઉત્પાદન કરતા. આ સિવાય પશુપાલન એ અન્ય મુખ્ય વ્યવસાય હતો. આ પણ જુઓ કચ્છી ભાષા કચ્છી લોકો સંદર્ભ ગ્રંથસૂચિ બાહ્ય કડીઓ શ્રેણી:ગુજરાતનો ઇતિહાસ શ્રેણી:ગુજરાતનાં રજવાડાં

દશામા વ્રત

https://gu.wikipedia.org/wiki/દશામા_વ્રત

દશામા વ્રત એ વાર્ષિક ૧૦ દિવસીય હિન્દુ તહેવાર અથવા વ્રત છે, જે મુખ્યત્વે ભારતના ગુજરાત રાજ્ય અને દીવમાં ઉજવવામાં આવે છે. આ વ્રત સામાન્ય રીતે અષાઢ મહિનાની અમાસથી શરૂ થાય છે. ઘણા લોકો ચૈત્ર મહિનામાં પણ આ વ્રત પાળે છે. વ્રત દેવી દશામા અથવા મોમાઈ મા ને સમર્પિત છે. આ વ્રત મુખ્યત્વે મહિલાઓ દ્વારા તેમના પરિવારની સમૃદ્ધિ અને સારા નસીબ માટે કરવામાં આવે છે. વ્રત હિંદુ મહિનાની અષાઢના અમાવસ્યા પર, ભક્તો તેમના ઘરમાં માટીથી બનેલી સાંઢણીની સ્થાપના કરીને દશામાના વ્રતની શરૂઆત કરે છે. ભક્તો હિન્દુ દેવ ગણેશની મૂર્તિ સાથે દેવી દશામાની મૂર્તિ અથવા છબી સ્થાપિત કરે છે. જે ભક્તો આ વ્રત ધારણ કરે છે, તેઓ પ્રથમ દિવસે તેમના જમણા હાથ પર ૧૦ ગાંઠો ના દોરા પહેરે છે અને દિવસમાં એકવાર જમે છે. દરરોજ, પૂજા, આરતી કરે છે, વ્રતકથાનું વાંચન છે અને પ્રસાદી ગ્રહણ છે. વ્રત ૧૦ દિવસ સુધી ઉજવાય છે. અંતિમ દિવસે, ભક્તો જાગરણ કરે છે. વ્રત પૂર્ણ થયે વહેલી પરોઢે મૂર્તિને નદીમાં વિસર્જન કરવામાં આવે છે. આ વ્રત ૫ વર્ષ સુધી લેવામાં આવે છે અને પાંચમા વર્ષે ચાંદીની સાંઢણી બનાવીને બ્રાહ્મણને દાન માં આપે છે. તારીખ વ્રતની તારીખો વિક્રમ સંવતના ગુજરાતી કેલેન્ડર પર આધારિત છે. તે સામાન્ય રીતે જુલાઈ-ઓગસ્ટ મહિના માં આવે છે. +વર્ષતારીખ૨૦૧૮૧૨ ઓગસ્ટ ૨૦૧૯૨ ઓગસ્ટ ૨૦૨૦૨૧ જુલાઈ૨૦૨૧૯ ઓગસ્ટ ૨૦૨૨૨૮ જુલાઈ૨૦૨૩૧૭ જુલાઈ-૧૭ ઓગસ્ટ ૨૦૨૪૪ ઓગસ્ટ સંદર્ભ શ્રેણી:વ્રતો

લખપતજી

https://gu.wikipedia.org/wiki/લખપતજી

રાવ લખપતજી અથવા લાખાજી, જાડેજા રાજપૂત વંશના કચ્છના રાવ હતા, જેમણે ૧૭૪૧ થી ૧૭૫૨ સુધી કચ્છ રજવાડા પર શાસન કર્યું હતું. ૧૭૫૨માં તેઓ તેમના પિતા દેશળજી પ્રથમના સ્થાને આવ્યા અને ૧૭૬૦માં તેમના મૃત્યુ સુધી તેમણે કચ્છ પર શાસન કર્યું. જીવન thumb|ભુજ ખાતે રાવ લખપતજીનું સ્મારક. લખપતજી કચ્છ રાજ્યના રાવ દેશળજી પ્રથમના એકમાત્ર પુત્ર હતા. તે મુક્ત હાથે ધન વાપરતા હતા. તેમને સત્તાનો હિસ્સો નકારી તેમનો ખર્ચ ઘટાડવાની સલાહ આપવામાં આવી હતી. લખપતજીએ ભુજ છોડી, ઉદયપુરના રાજાનું શરણ લેવાની ધમકી આપીને, તેમના પિતા પાસે તેમની કેટલીક માંગણીઓ સ્વીકાવાવી. સત્તાના વિષયે સંતુષ્ટ દેખાતા હોવા છતાં, લખપતજીએ ગુપ્ત રીતે સત્તા પોતાના હાથમાં લાવવાની યોજના ચાલુ રાખી. તેમનું પ્રથમ પગલું મંત્રી દેવકર્ણથી છૂટકારો મેળવવાનું હતું, લખપતજી માનતા હતા તેમને સત્તાના હિસ્સાથી દૂર રાખવામાં મંત્રી કારણભૂત હતા અને આથે તેને ધિક્કારતા હતા. વળી તેમની માતા સાથે મંત્રીની ગાઢ આત્મીયતા હોવાને કારાણે તેમને તેઓ ગુનાહિત માનતા. તદનુસાર, ૧૭૩૮ માં, તેમણે મંત્રીના ઘરની સામે એક ખલેલ ઊભી કરી, જ્યારે તેઓ વ્યવસ્થા પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે ઘર બહાર આવતા હતા ત્યારે ભાડુતી હત્યારા દ્વારા તેમના પર હુમલો કરવામાં આવ્યો અને તેમને મારી નાખવામાં આવ્યા. તેમના મનપસંદ મંત્રીની ખોટ પર પ્રથમ રોષે ભરાયેલા રાવ, લખપતજીએ માફી માગતા, માની ગયા અને તેમને વચ્ચે કોઈ મનદુઃખ નથી એ દર્શાવવા લખપતજીના ઘરે એક મનોરંજન કાર્યક્રમમાં હાજર રહેવા સંમત થયા હતા. રાવ તેમની સાથે તેમના મોટા ભાગના મુખ્ય અધિકારીઓને લઈને આવ્યા હતા. સૌ પરિચારકોની રાહ જોઈ રહ્યા હતા. મિજબાની પીરસવામાં ઘણો વિલંબ થયો તેની તપાસ કરવાને બહાને યુવાન લખપતજી જાતે અધીરા થઈ ભોજન જલ્દી પીરસાવવા માટે ઓરડામાંથી બહાર નીકળી ગયા. તેઓ બહાર નીકળ્યા ત્યારે તે ઓરડાના દરેક દરવાજા બંધ કરી દેવાયા, અને રાવ અને તેના અધિકારીઓને શાંતિથી નજરકેદ કરી દેવાયા. તેમના પિતાને કેદમાં મૂકીને, લખપતજી શાસન ચલાવવા માંડ્યું અને એક માંડવી સિવાયના દરેક પ્રાંતના સરદારોએ તેમનું આધ્પત્ય સ્વીકાર્યું. જ્યારે લખપતજી સત્તામાં સ્થાયી થયા, ત્યારે તેમણે તેમના પિતાને યોગ્ય સ્થાન અને વધુ સ્વતંત્રતાની મંજૂરી આપી. તેમના અધિકારીઓ અને અંગત મિત્રોને મુક્ત કરીને દેશના દૂરના ભાગોમાં મોકલવામાં આવ્યા હતા. ૧૭૫૧માં રાવ દેશળજી પ્રથમનું સિત્તેર વર્ષની વયે અવસાન થયું. ૧૭૪૧ માં, જ્યારે લખપતજીએ પોતાના પિતાને કેદમાં રાખી, કચ્છનું શાસન સંભાળ્યું, ત્યારે તેઓ ચોંત્રીસ વર્ષના હતા. તે જ સમયે, ઘણા જાડેજાઓ લાખાજીની તેમના પિતા સાથેની વર્તણૂકથી નારાજ હતા, અને તેમાંથી એક, સુમરાજી, તેરા, કચ્છના ઠાકોર, તેના વર્તનની ખુલ્લી નિંદા કરતા હતા. જ્યારે સરકારમાં નિશ્ચિયે રીતે ઠરીઠામ થયા, ત્યારે લખપતજીએ આ અપમાનનું વેર વાળવાનું નાખવાનું નક્કી કર્યું. ભાઈયાતોને એકત્રિત કરીને, તેમણે તેરા સામે એક સૈન્ય મોકલ્યું, અને બ્રિટિશ પ્રદેશમાંથી લવાયેલા તોપચી દ્વારા તોપો તાકવામાં આવી અને કિલ્લાને ભારે નુકસાન થયું. થોડા દિવસો પછી, સરદારોએ વિચાર્યું કે આવા સમાન બહાને રાવ તેમના કિલ્લાઓને પણ નષ્ટ કરી શકે છે, આથી તેઓએ તોપચીઓને ચેતવણી આપી કે, જો તેઓ કિલ્લાને નુકસાન પહોંચાડવાનું ચાલુ રાખશે, તો તેઓએ તેમના જીવન સાથે તેની કિંમત ચૂકવવી પડશે. આ પછી થયેલા તોપમારામાં થોડી ઈજા થઈ અને કિલ્લાની દિવાલો ન તોડી શકાતા, ત્રણ મહિનાની ઘેરાબંધી પછી, સૈન્ય પાછું ખેંચાઈ ગયું. રાવના રાજ્યારોહણ પછી, દેવકર્ણના પુત્ર પુંજાને પ્રધાન તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા, અને જ્યાં સુધી તેઓ ભંડોળ મેળવવા સક્ષમ હતા ત્યાં સુધી તેઓ રાજાના ચહેતા રહ્યા. પાંચ વર્ષના અંતે, અમર્યાદ ઉડાઉપણા દ્વારા, લખપતજીએ તેમના પિતાનો ખજાનો વાપારી નાખ્યો, અને, તેમની જરૂરિયાતો પૂરી કરવા માટેની આવક ખૂબ ઓછી હોવાનું જણાતા, તેમણે પુંજાને બરતરફ કરી દીધો અને તેમની જગ્યાએ એક વાણિયા, રૂપશી શાને બેસાડ્યો. રૂપશી શાએ પુંજા અને તેના તમામ સંબંધીઓની સંપત્તિ જપ્ત કરી લીધી. રાવ લખપતજી દ્વારા સૌપ્રથમ અપનાવવામાં આવેલી દંડની પદ્ધતિ ટૂંક સમયમાં નિયમિત પ્રથા બની ગઈ અને મંત્રીઓની પસંદગી માત્ર તેમની સંપત્તિના આધારે કરવામાં આવી જે ટૂંક સમયમાં રાવ પાસે આવી જતી. ચાર વર્ષ (૧૭૪૬-૧૭૫૦) સુધી રુપશી શા સત્તામાં રહ્યા અને પુંજાને કેદમાં રાખવામાં આવ્યો. પછી રુપશી શા પણ અણગમતા થઈ પડ્યા અને પુંજા ફરીથી સત્તા પર આવતા તેમણે રુપશી શા સાથે બદલો લીધો, તેના સંબંધીઓનો નરસંહાર કર્યો અને તેને જેલમાં રાખવા જીવતો રાખ્યો. આવી વિકૃતિઓને કારણે ટૂંક સમયમાં ઘટનાએ બીજો વળાંક લીધો, અને પુંજાને બરતરફ કરવામાં આવતા ગોરધન મહેતાએ તેમનું સ્થાન લીધું. પોતાને અયોગ્ય રીતે વાપરવામાં આવ્યો છે એમ જાણતા પુંજાએ રાવના એકમાત્ર પુત્ર ગોડજી દ્વિતીય સાથે મિત્રતા કેળવી. સોળ વર્ષની ઉંમર હોવા છતાં, ગોડજી દ્વિતીયે, પોતાના પિતાના ઉદાહરણને અનુસરતા અને તેમની માતા અને પુંજાની ઉશ્કેરામણીથી પોતાના પિતા પાસેથી રાજ્યના સંચાલનમાં ભાગની માંગણી કરી. રાવે ના પાડતા કોર્ધાવેશ યુવાન ગોડજી ત્યાંથી ચાલ્યા ગયા. પુંજાએ નિરાશ ગોડજીપ્રત્યે સહાનુભૂતિ દર્શાવતા પિતાનો વિરોધ કરવાની સલાહ આપી. ત્યાર બાદ ગોડજી તેમની માતા સાથે પુંજાના ગામ, મુન્દ્રા શહેરમાં જવા માટે સંમત થયા. ભુજ છોડતા પહેલા, પુંજા તેના પ્રતિસ્પર્ધી ગોવરધન મહેતાને તારાજ કરવામાં સફળ રહ્યો. ભુજથી નીકળવાના દિવસે, પોતાના પર શંકા ન જાય માટે તેણે ગોવરધન સાથે ખાનગી મંત્રણા માટે સમય માંગ્યો. પાછળથી એવું લાગે કે તેણે અને ગોવરધને સાથે મળીને કોઈ વિશ્વાસઘાતી યોજના બનાવી હતી, એવો ડોળ ઊભો કરવા તે ખૂબ રહસ્યમયી રીતના પ્રદર્શન સાથે ગોવરધનના ઘરે ગયો, જેથી આ મુલાકાત તરફ લોકોનું ધ્યાન દોરાય, અને બે કલાક સુધી, બંધ દરવાજે તેણે ગોવરધન સાથે વાતો કરી. ત્યાર બાદ થોડા સમય પછી, રાવને તેમના પુત્ર અને પત્ની, પુંજા સાથે ભાગી જવાના સમાચાર આપવામાં આવ્યા. આ ઘટનાના થોડા કલાકો પહેલા પુંજાએ ગોરધન સાથે લાંબી અને ગુપ્ત મુલાકાત કરી હતી, એ વાત જણાતા, રાવ ખૂબ જ ગુસ્સે થયા અને તેમણે ગોવરધનને તાત્કાલિક ફાંસીનો આદેશ આપ્યો. ગોવરધનના મૃત્યુ પછી રૂપશી શાને મુક્ત કરી સત્તા પર પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવ્યા. તેઓ દોઢ વર્ષ સુધી મંત્રી રહ્યા, જ્યારે કાબુલથી પાછા ફર્યા ત્યારે, રાવના પ્રિય એવા તુલશીદાસને આ પદ આપવામાં આવ્યું. thumb| લખપત કિલ્લાનો દરવાજો આ સમય દરમ્યાન ગોડજી દ્વિતીય તેના પિતાથી સ્વતંત્ર રીતે મુન્દ્રામાં રહેતા હતા. પુંજા તેમનો મુખ્ય સલાહકાર હતા પણ તેઓ મિર્ઝા અમીર બેગ નામના એક વ્યક્તિ પર ઘણો વિશ્વાસ કરતા અને તેને તેમણે પોતાનો જમાદાર બનાવ્યો હતો. તે દરમ્યાન એક વખત શાહ મદનજી નામના એક ખૂબ જ સમૃદ્ધ વેપારી મુન્દ્રામાં મૃત્યુ પામ્યા હતા, અને તેમની અંતિમવિધિમાં કચ્છના કેટલાક ધનિક માણસો આવ્યા હતા. નાણાંની અત્યંત તંગી ધરાવતા ગોડજી જમાદારની સલાહથી શહેરના દરવાજા બંધ કરાવી દીધા અને જ્યાં સુધી વેપારીઓ એક મોટી રકમ ચૂકવે નહીં ત્યાં સુધી તેણે તે વેપારીઓને જવા દેવાની ના પાડી. પોતાના પુત્રના આવા આચરણથી ગુસ્સે થઈને લખપતજીએ મુંદ્રા પર સૈન્ય મોકલ્યું. આથી ગોડજી મોરબી ભાગી ગયા, અને ત્યાંથી સૈનિકો સાથે પૂરા પાડવામાં આવતા, તેઓ પાછા આવ્યા અને આક્ર્માણકારી દળોને ભગાડી નગરને મુક્ત કરાવ્યું. છેવટે રાવે તેના પુત્ર સાથે સમાધાન કર્યું અને તેને પુંજાને બરતરફ કરવાની શરતે તેને મુંદ્રા રાખવાની મંજૂરી આપી. આ માટે ગોડજી સહમત થયા અને ૧૭૮૫માં પુંજા લગભગ ૧૦૦૦ કોરીના માસિક પેન્શન પર અબડાસાના મોથારામાં નિવૃત્ત થયા. લગભગ આ સમયે (૧૭૫૭) રાવે મુઘલ સમ્રાટ આલમગીર બીજાને (૧૭૫૪-૧૭૫૯) કચ્છી ઘોડા અને ગુજરાતના બળદો ભેટ કર્યા અને તેના બદલામાં મિર્ઝાનું બિરુદ મેળવ્યું. પછીના વર્ષમાં તેણે ઠટ્ટા (સિંધનું એક નગર) પર ચડાઈ કરવાની યોજના બનાવી. નજે માટે પેશવા અને ગાયકવાડ બંનેએ મદદનું આશ્વાસન આપ્યું આવ્યું હતું પરંતુ આ ચડાઈ ક્યારેય ન થઈ. સિંધ અને પારકરમાં તેમનો પ્રભાવ ઘટ્યો અને ૧૭૬૦માં વિરવાહ અને પારકર ખાતેની તેમની ચોકીઓ હટાવી દેવાઈ. આ સમય દરમ્યાન દેશની સંપત્તિનો વ્યય કરવામાં આવ્યો હોવા છતાં, તેની આર્થિક વૃદ્ધિ થઈ રહી હતી. એકલા લખપતમાં જ ચોખાની ખેતીથી વાર્ષિક આશરે ૮ લાખ કોરીની આવક થતી હતી. આ પ્રાંતના તેના પડોશીઓ સાથે શાંતિમય સંબંધો હતા, અને ધમર્કા પ્રમુખના કેટલાક અતિક્રમણોને કારણે માત્ર આંતરિક વિક્ષેપો થતા ઠાકોરના નગરને કબજો રાવના પક્ષે થયો. ૧૭૬૦ માં ચોપ્પન વર્ષની વયે લાખા રક્તપિત્ત અને અન્ય રોગોને કારાણે અવસાન પામ્યા, અને ગોડજી દ્વિતીય તેમના અનુગામી બન્યા. તેઓ વહાણવટી અને કારીગર રામ સિંઘ માલમના આશ્રયદાતા હતા, જેમણે તેમના માટે ભુજમાં આયના મહેલ, માંડવીમાં જૂનો મહેલ અને ભુજમાં તેમના સ્મારકનું નિર્માણ કર્યું. સંદર્ભ નોંધ ગ્રંથસૂચિ શ્રેણી:ગુજરાતી વ્યક્તિત્વ

રામ જન્મભૂમિ મંદિર, અયોધ્યા

https://gu.wikipedia.org/wiki/રામ_જન્મભૂમિ_મંદિર,_અયોધ્યા

રામ જન્મભૂમિ મંદિર અયોધ્યામાં આવેલું હિંદુ ધર્મનું પવિત્ર તીર્થસ્થળ છે. આ સ્થળને વિષ્ણુના સાતમા અવતાર રામચંદ્ર ભગવાનનું જન્મસ્થાન માનવામાં આવે છે, તેથી જ આ તીર્થનો સમાવેશ હિન્દુ ધર્મના સૌથી પવિત્ર અને મહત્વનાં સ્થળોમાં થાય છે. ઇતિહાસ રામ મંદિરનાં ઉદ્ઘાટન સાથે રામ ભક્તોની ૫૦૦ વર્ષની રાહનો અંત આવ્યો છે. રામાયણ અનુસાર ભગવાન શ્રી રામનો જન્મ અયોધ્યામાં થયો હતો. ધાર્મિક માન્યતા અનુસાર ભગવાન શ્રી રામના પુત્ર કુશે અયોધ્યામાં તેમનું મંદિર બનાવ્યું હતું. એકલા અયોધ્યામાં સીતારામના ૩૦૦૦ મંદિરો હતા. ઈતિહાસકારોનું કહેવું છે કે પમી સદીમાં આમાંથી ઘણા મંદિરોની હાલત ખરાબ થવા લાગી હતી. તે જ સમયે ઉજ્જૈનના રાજા વિક્રમાદિત્ય અયોધ્યા આવ્યા અને મંદિરોનું સમારકામ કરાવ્યું હતું. ૨૧ એપ્રિલ ૧૫૨૬ના રોજ બાબર અને ઇબ્રાહિમ લોધી વચ્ચે યુદ્ધ થયું. ૧૫૨૮ સુધીમાં બાબરની સેના અયોધ્યા પહોંચી. દસ્તાવેજો દર્શાવે છે કે મુઘલ શાસક બાબરના આદેશ પર મંદિર તોડી પાડવામાં આવ્યા બાદ મસ્જિદનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. બાદમાં તેને બાબરી મસ્જિદ તરીકે ઓળખવામાં આવી. યુરોપિયન ભૂગોળશાસ્ત્રી જોસેફ ટિફેન્થેલર ૧૭૬૬ અને ૧૭૭૧ વચ્ચે આ સ્થાન પર હતા. તેમના પુસ્તક ડિસ્ક્રિપ્ટિઓ ઇન્ડિયામાં તેમણે અહીં રામ ચબૂતરાના અસ્તિત્વ વિશે વાત કરી છે. ૧૮૧૩માં પ્રથમ હિન્દુ સંગઠનોએ દાવો કર્યો કે બાબરે રામ મંદિર તોડીને મસ્જિદ બનાવી હતી. અહીંથી આ મુદ્દો ફરી ઉભો થવાં લાગ્યો. તે સમયે દેશમાં અંગ્રેજોનું શાસન હતું. ૧૮૫૩માં અહીં પહેલીવાર સાંપ્રદાયિક હિંસા થઈ હતી. વધી રહેલા વિવાદને જોઈને ૧૮૫૯માં અંગ્રેજોએ વિવાદિત સ્થળની આસપાસ વાડ વનાવડાવી દીધી. આ કેસ ૧૮૮૫માં પહેલીવાર કોર્ટમાં પહોંચ્યો હતો. મહંત રઘુબીર દાસે રામ ચબૂતરા પર મંદિર બનાવવા માટે ફૈઝાબાદ જિલ્લા કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરી હતી જેને કોર્ટે ફગાવી દીધી હતી. ૧૯૪૯માં મસ્જિદની અંદરથી ભગવાનની મૂર્તિ મળી આવી હતી. જ્યારે હિન્દુ પક્ષે ભગવાન રામના દેખાવનો દાવો કર્યો હતો, જ્યારે મુસ્લિમ પક્ષે કહ્યું હતું કે હિન્દુઓએ ગુપ્ત રીતે મૂર્તિઓ અંદર મૂકી હતી. બંને પક્ષોએ એકબીજા સામે કેસ કર્યા હતા. બીજી તરફ પ્રશાસને તેને વિવાદિત માળખું ગણીને તેને તાળું મારી દીધું હતું. ૧૯૫૦માં ગોપાલ સિંહ વિશારદે રામ ચબૂતરામાં પૂજા કરવાની પરવાનગી માંગતી અરજી દાખલ કરી હતી. ૧૯૫૯માં નિર્મોહી અખાડાએ કબજા માટે ત્રીજી અરજી દાખલ કરી. ૧૯૬૧માં ઉત્તર પ્રદેશ સુન્ની વક્ફ બોર્ડે અરજી દાખલ કરી અને મસ્જિદની જમીન પર દાવો કર્યો. ૧૯૮૬માં જિલ્લા અદાલતે વિવાદિત માળખું ખોલવાની અને દર્શનની પરવાનગી આપી. ૧૯૮૯માં વિશ્વ હિન્દુ પરિષદે વિવાદિત જમીન પર રામ મંદિરનો શિલાન્યાસ કર્યો અને પહેલો પથ્થર મૂક્યો. વિવાદાસ્પદ માળખાનો વિધ્વંસ વિશ્વ હિન્દુ પરિષદે વિવાદિત જમીન પર મસ્જિદને બદલે રામ મંદિર બનાવવાની ચળવળ શરૂ કરી દીધી હતી. ૯૦ના દાયકામાં રાજનેતાઓ માટે રામ મંદિરનો મુદ્દો ખૂબ જ મહત્વનો હતો. ૧૯૯૦માં લાલકૃષ્ણ અડવાણીએ મંદિરના નિર્માણ માટે રથયાત્રા કાઢી હતી. ૧૯૯૨માં દેશભરમાંથી ભેગા થયેલા કારસેવકોએ આ વિવાદીત માળખું તોડી પાડ્યું હતું. ઉત્તર પ્રદેશ પોલીસે કરેલા ગોળીબારમાં અનેક કારસેવકોએ જીવ ગુય્માવ્યો હતો અને અન્ય ઘણા ઈજાગ્રસ્ત થયા હતા. આ પછી દેશભરમાં કોમી રમખાણો ફાટી નીકળ્યા. રમખાણોમાં ૨૦૦૦થી વધુ લોકોના મોત થયા હતા. કેસ નોંધવામાં આવ્યો હતો અને ૪૯ લોકોને આરોપી બનાવવામાં આવ્યા હતા. લાલકૃષ્ણ અડવાણી, ઉમા ભારતી, મુરલી મનોહર જોશી, કલ્યાણ સિંહ, ચંપત રાય, કમલેશ ત્રિપાઠી સહિત ભાજપ અને વીએચપીના ઘણા નેતાઓને આરોપી બનાવવામાં આવ્યા હતા. ૨૮ વર્ષ બાદ કોર્ટે પુરાવાના અભાવે તમામ આરોપીઓને નિર્દોષ જાહેર કર્યા હતા. ચુકાદા સમયે ૧૭ આરોપીઓ મૃત્યુ પામ્યા હતા. કાયદાકીય લડાઈ અને આખરી નિર્ણય ૨૦૦૦૨માં અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે જમીન પર માલિકી હકો માટે સુનાવણી શરૂ કરી હતી. ૨૦૧૦માં હાઇકોર્ટે વિવાદિત જમીનને સુન્ની વક્ફ બોર્ડ, રામલલ્લા વિરાજમાન અને નિર્મોહી અખાડા વચ્ચે ત્રણ સમાન ભાગોમાં વહેંચવાનો આદેશ આપ્યો હતો. ૨૦૧૧માં હાઈકોર્ટના આદેશને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવામાં આવ્યો હતો. ૨૦૧૯માં સુપ્રીમ કોર્ટની પાંચ જજોની ખંડપીઠે રામ મંદિરની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો હતો. મુસલમાનોને ભરપાઈ તરીકે મસ્જીદનિર્માણ માટે પાંચ એકર જમીન અલગથી આપવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો. નિર્માણ અને પ્રાણપ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ આ પછી ૫ ઓગસ્ટ ૨૦૨૦ના રોજ વડાપ્રધાન મોદીએ રામ મંદિરના નિર્માણ માટે ભૂમિપૂજન કર્યું અને મંદિરનું ઉદ્ઘાટન ૨૨ જાન્યુઆરી ૨૦૨૪ના રોજ થયુ. ૧૮ જાન્યુઆરીએ રામલલાની મૂર્તિ ગર્ભગૃહમાં સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી. ૨૨ જાન્યુઆરીએ બપોરે ૧૨:૩૦ કલાકે રામલલાના વિગ્રહનો અભિષેક કરવામાં આવ્યો. મંદિરના ગર્ભગૃહમાં ભગવાન રામની મૂર્તિ તેમના બાળ સ્વરૂપની છે. પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા સમારોહમાં દેશભરના ૧૨૧ આચાર્યો દ્વારા તમામ ધાર્મિક વિધિઓ કરવામા આવી. આ દરમિયાન વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી, મોહન ભાગવત, ઉત્તર પ્રદેશના રાજ્યપાલ આનંદીબેન પટેલ, મુખ્યમંત્રી યોગી આદિત્યનાથ અને અન્ય મહાનુભાવો પણ હાજર રહ્યાં હતાં. પ્રાણ પ્રતિષ્ઠાની પૂજા માટે ૯ હવનકુંડ અને ૨ મંડપ તૈયાર કરવામાં આવ્યા હતા. આઠ દિશાઓ માટે આઠ હવનકુંડ બનાવવામાં આવ્યા હતા. એક હવનકુંડ આચાર્ય માટે બનાવવામાં આવ્યો હતો. હવન કુંડ બનાવવા માટે ઈંટ, રેતી, માટી, ગોબર, પંચગવ્ય અને સિમેન્ટનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. આ બધા જ હવનકુંડોની લંબાઈ, પહોળાઈ, ઉંચાઈ અને ઊંડાઈનું ખાસ ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું હતું. પ્રાણપ્રતિષ્ઠાની વિધિ પહેલા આચાર્યોએ વિધિપૂર્વક ગણપતિ, હનુમાનજી, નવ ગ્રહ, લક્ષ્મીનારાયણ, શિવપાર્વતી, બ્રહ્મા, સૂર્ય, આદિ દેવોનું પૂજન કર્યું હતું. ત્યાર બાદ ભગવાન રામની વિધિવત પૂજા અર્ચના અને યજ્ઞ કરી પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવી હતી અને ૨૫ જાન્યુઆરી ૨૦૨૪થી મંદીર સામાન્ય જનતા માટે ખુલ્લું મુકવામાં આવ્યું. આ પણ જુઓ રામ અયોધ્યા રામાયણ નોંધ સંદર્ભ શ્રેણી:મંદિરો

ગોડજી દ્વિતીય

https://gu.wikipedia.org/wiki/ગોડજી_દ્વિતીય

રાવ ગોડજી દ્વિતીય, જાડેજા રાજપૂત વંશના કચ્છના રાવ હતા, જેઓ ૧૭૬૦માં કચ્છ રજવાડાની ગાદીએ આવ્યા અને ૧૭૭૮માં તેમના મૃત્યુ સુધી શાસન કર્યું. તેમના શાસન દરમિયાન, સિંધના કાલ્હોરો અને તાલપુરાઓએ કચ્છ પર ઘણી વખત આક્રમણ કર્યું હતું. પ્રારંભિક જીવન ગોડજી કચ્છ રાજ્યના રાવ લખપતજીના પુત્ર હતા. સોળ વર્ષની ઉંમરે, તેમણે તેમના પિતા પાસેથી રાજ્યના સંચાલનમાં હિસ્સો માંગ્યો. તેમના પિતાએ તેમના દાદા દેશળજી પ્રથમ સાથે જે પ્રમાણે વર્તન કર્યું હતું તેવું જ વર્તન તેમણે પોતાના પિતા સાથે કર્યું. આ માટે તેઓને તેમની માતા અને તેના પિતાના ભૂતપૂર્વ મંત્રી પુંજાએ ઉશ્કેર્યો હતો. ગોડજીને તેમના પિતાએ રાજ્ય સંચાલનમાં ભાગ આપવાની ના પાડતા તેઓ તેમની માતા સાથે ભુજ છોડીને મુન્દ્રામાં ચાલ્યા ગયા હતા. મુન્દ્રા જતા પહેલા, પુંજાએ તેના હરીફ મંત્રી ગોવરધન મહેતાને તારાજ કરવાની યોજના બનાવી હતી, ગોવરધન મહેતાને બાદમાં વિશ્વાસઘાતની શંકા હેઠળ ફાંસી આપવામાં આવી હતી. ગોડજી તેમના પિતાથી સ્વતંત્ર રીતે મુન્દ્રામાં રહેતા હતા. પુંજા તેમના મુખ્યસલાહકાર હોવા છતાં તેઓ મિર્ઝા અમીર બેગ નામના વ્યક્તિ પર ઘણો વિશ્વાસ રાખતા, જેને તેમણે પોતાના લશ્કરી વડા (જમાદાર) બનાવ્યા હતા. આ સમયે, શાહ મદનજી નામના એક ખૂબ જ સમૃદ્ધ વેપારી, મુન્દ્રામાં મૃત્યુ પામ્યા અને તેમની અંતિમવિધિમાં કચ્છના કેટલાક ધનિક વેપારીઓ આવ્યા હતા. જમાદારની સલાહથી, આર્થિક સંકડામણ અનુભવતા ગોડજીએ શહેરના દરવાજા બંધ કરાવડાવી દીધા મોટી રકમ ચૂકવાયા પછીજ આ વેપારીઓને જવા દેવાની શરત મૂકી. પોતાના પુત્રના આવા વર્તનથી ગુસ્સે થઈ લખપતજીએ મુંદ્રા સામે સૈન્ય મોકલ્યું. આથી ગોડજી મોરબી ભાગી ગયા, અને તેમને સૈનિકો રસલો મેળવી લખપતજીના સૈન્યને હટાવી મુન્દ્રા શહેરને મુક્ત કરાવ્યું. છેવટે રાવે પોતાના પુત્ર સાથે સમાધાન કર્યું અને પુંજાને બરતરફ કરવાની શરતે તેમણે ગોડજીને મુન્દ્રા રાખવાની મંજૂરી આપી. આ પ્રસ્તાવ માટે ગોડજી સંમત થયા અને ૧૭૫૮માં લગભગ ૧૦૦૦ કોરીના માસિક પેન્શન પર પુંજા અબડાસાના મોથારામાં નિવૃત્ત થયા. રાજ્ય શાસન રક્તપિત્ત અને અન્ય રોગોથી પીડાતા લખપતજીનું ૧૭૬૦માં અવસાન થયું. લખપતજીએ તેમના અંતિમસમયે તેમના સૈનિક અધિકારીઓને તેમના છ ગેરકાયદેસર પુત્રોમાંથી એકની રાવ તરીકે નિમણૂક કરવા પ્રેરિત કર્યા. તેઓએ તેમ કરવાની ના પાડી અને ગોડજીને સંદેશ મોકલવ્યો પરિણામે ગોડજી નિર્વિરોધ પણે છવ્વીસ વર્ષની ઉંમરે તેઓ કચ્છના શાસક બન્યા. પોતાના પિતાના શાસનના છેલ્લા વર્ષો દરમિયાન મંત્રીનું પદ સંભાળનાર જીવણ શેઠ નામના લોહાણા વ્યક્તિને ચાલુ રાખ્યા. ગોડજી પાસેથી ભૂતપૂર્વ મદદના પુરસ્કારની અપેક્ષા રાખનાર અને જૂનાગઢમાં નિવૃત્તિ ગાળનાર પુંજાને તેમણે તે પદ ન આપ્યું. વિવિધ સ્થળોએ પ્રવેશની મનાઈ અને જાતિવાડામાં ઘોડેસવાર સૈનિકોથી પોતાનો જીવ બચાવ્યા પછી, પુંજા સિંધના પારકરમાં વિરાવહમાં નિવૃત્ત થયા. પુંજાએ પોતાનીજ જાતિના સિંધના મંત્રી ગીડોમલ સાથે પત્રવ્યવહાર ચલાવ્યો. મિયાં ગુલામ શાહ કાલહોરો, તે સમયે સિંધમાં શાસન કરતા હતા. તેમણે તેમને હૈદરાબાદા આવવાનું આમંત્રણ આપ્યું હતું; તેને તેના ખર્ચ માટે ૧૦૦૦ મોહર મોકલ્યા અને ૧૦૦ માણસોના સુરક્ષા દળ સાથે પાલખી મોકલી તેમને દરેક સન્માન સાથે આવકાર્યા. કલ્હોરાએ કચ્છ પર વિજય મેળવી રાવની બહેનને લગ્નમાં મેળવવાની પોતાની ઈચ્છા સમજાવી. પુંજા વિજયના વિચારથી પ્રભાવિત ન થયો પરંતુ લગ્નના વિચાર માટે તે સંમત થયો. તેમણે સલાહ આપી કે જો તેઓ કચ્છના રાવને હરાવી દેશે તો જ તેમની બીજી દરખાસ્ત પર ધ્યાન આપવામાં આવશે. રાવે આવનારા સૈન્ય વિશે સાંભળ્યું અને જીવણને દેશની રક્ષા માટે અબડાસા અને વાગડ ગરાસિયાઓને બોલાવવા નિર્દેશ કર્યો. પૂંજા પ્રત્યે મૈત્રી ધરાવનારા મોથારાના વડા સિવાય સમગ્ર ભાયાતો કોલનો જવાબ આપ્યો અને મંત્રીની આગેવાની હેઠળ યુદ્ધ મેદાને આવ્યા. ગોડજી ભુજ ખાતે રહ્યા હતા, જેને તેમણે નવાનગરના અને રાધનપુરના ૧૦૦૦ સિપાહીઓ સૈનિકોના એક જૂથ સાથે રક્ષિત કર્યું. પ્રથમ સિંધ આક્રમણ અને જારાનું યુદ્ધ ગુલામ શાહ અને પુંજાની આગેવાની હેઠળ સિંધી સૈન્યે હૈદરાબાદ છોડ્યું અને તેમના અનુયાયીઓનું એક વિશાળ જૂથ તેમની સાથે જોડાયું જેથી સૈન્ય સંખ્યા ૭૦,૦૦૦ જેટલી થઈ. જેથી સૈન્યની તાકાત અનેક ગણી ગધી હતી. રણને પાર કરતા સિંધી સૈન્ય ૨૭ માઈલની ભારે કૂચ પછી નારા પહોંચ્યા. ત્યાં તેમણે નારાને વેરાન જોયું અને કૂવા પથ્થરોથી ભરેલા મળ્યા. તરસ અને થાકથી તેમની તકલીફ વધી પડી હતી કે આ સમયે યુદ્ધ થાત તો તેઓ આસાનીથી હારનો શિકાર બન્યા હોત. પરંતુ તેમનો મંત્રી કોઈ સામાન્ય માણસ નહોતો, તેણે જારાની ટેકરીઓ નજીક તેણે મજબૂત સ્થળે છાવણી ઊભી કરાવી, અને સિધી સૈન્યે ત્યાં થાક ઉતારી તાજગી મેળવી. બે દિવસના આરામ પછી ગુલામ શાહે જારા તરફ કૂચ કરી અને ટેકરી પર હુમલો કર્યો. કચ્છ સૈન્ય એકત્ર કરેલી એક એક વિશાળ તોપ દ્વારા આનો જવાબ અપાયો હતો. પ્રથમ ગોળો ફોડતા જ તોપ ફાટી પડી અને કચ્છ સૈનિકોને જ ઘણી ઈજા થઈ હતી અને કચ્છ સૈન્યમાં ભારે મૂંઝવણ ઊભી થઈ. આ અવ્યવસ્થાનો લાભ લઈને, સિંધના સૈનિકો હાથમાં તલવાર સાથે પહાડ પર ચઢી ગયા અને જીવણ મંત્રી, નારાના ઠાકોરના ત્રણ પુત્રો અને અન્ય ઘણા અગ્રણીઓને છોડી લગભગ સમગ્ર સૈન્યનો નાશ કર્યો. કચ્છના હિસાબો મુજબ તેમનું કુલ નુકસાન એક લાખથી ઓછું નહોતું. જારાથી, ગુલામ શાહે, તેરા તરફ કૂચ કરી, ભારે દંડ વસૂલ્યો, અને દેશને લૂંટી અને બાળી નાખ્યો. આ કારમી હારની જાણ થતાં, રાવે, એક ખાનગી એજન્ટને પુંજા પાસે મોકલીને, પોતાના અન્યાયી વર્તણૂકની કબૂલાત કરી અને જણાવ્યું કે તે જીવણે તેમને છેતર્યો હતો, આ સાથે તેમણે સિંધની સેનાને પાછી ખેંચી લેવાની ગોઠવણ કરવા પુંજાને વિનંતી કરી તથા સિંધના શાહ અને તેના મંત્રી તરીકે પુંજાને ભુજ આવવા આમંત્રણ આપ્યું. તેમણે ગુલામ શાહ સાથે કરેલા કોઈપણ કરારને બહાલી આપવાનું વચન આપ્યું. ભુજ ખાતે પોતાનું સ્થાન સુરક્ષિત જણાતા, સિંધના સૈન્યથી છુટકારો મેળવવા માટે પુંજા જાતે પણ રાવ કરતાં ઓછો બેચેન ન હતો. ગુલામ શાહ સાથેની પોતાની શાખ ગુમાવ્યા વિના આવી ગોઠવણ કરવી પુંજાને સરળ ન લાગ્યું. પરંતુ અમુક એવી ઘટના ઘટી જેના કારણે તેમનુંકાર્યસરળ બન્યું. ભુજના સીધા રસ્તા પરના કુવાઓ માં ઝેર નખાયા ના સમાચાર ગુલામ શાહને મળતા તેણે ભુજ પહોંચવા લાંબો રસ્તે આગળ વધ્યો. તે રસ્તે જતાં જતાં અનેક સરદારો પાસેથી નાણાં વસૂલવામાં તે સફળ થયો. પરંતુ સંધાણ સામે મોકલવામાં આવેલ દળનો વિરોધ થયો અને તેને પાછું હટાવવામાં આવ્યું. જ્યારે આ પીછેહઠના સમાચાર ગુલામ શાહ સુધી પહોંચ્યા ત્યારે પુંજા તેની સાથે હતો. આ ઘાટનાનો ફાયદો ઉપાડાતા, તેણે ગુલામ શાહને ચેતવણી આપી હતી સંધાણ જેટલા જ મજબૂત બીજા ૩૬૦ કિલ્લાઓ છે અને ભુજ પોતે નવાનગર અને રાધનપુરની પસંદગીના સૈનિકો દ્વારા રક્ષિત છે. આથી તેણે ગુલામ શાહને અત્યાર સુધી મળેલી સફળાતા પર સંતોષ માની પાછા જવા વિનંતી કરી અને આ સાથે તેણે ભુજ જઈ રાવની બહેન સાથે લગ્ન ગોઠવશે એવી વાત કરી. આ માટે ગુલામ શાહ સંમત થયો, અને, પુંજાના પુત્રને બંધક તરીકે પોતાની સાથે લઈને, સિંધ ચાલ્યો ગયો. ભુજ પહોંચતા જ રાવે પૂંજાનું સ્વાગત અને સન્માન કરી તેને મંત્રી બનાવ્યો. ગુલામ શાહ સાથેનો તેમનો પ્રારંભિક કરાર પૂરો કર્યા પછી, પુંજાનું પહેલું પગલું, મક્કમતા દ્વારા અને રાધનપુરની બાકી ચૂકવણી દ્વારા, ત્યાંના સૈન્યને હટાવવાનું હતું, જેને હસ્તક દરવાજાની સુરક્ષા હતી. ગોડજીની અવગણના છતાં ભુજમાં સત્તાધારી રહેવાની તેમની ઇચ્છા હતી. પછીના બે વર્ષ દરમિયાન પુંજા વાગડમાં એક ચડાઈ કરી જ્યાં તેમણે કંથકોટ અને અન્ય જિલ્લાના વડાઓ પર દંડ વસૂલ્યો. આ બધા સમય દરમિયાન, પુંજાએ રાવને પોતાની બહેનને સિંધના શાહ સાથે લગ્ન કરવા વિનંતી કરવાનું બંધ ન કર્યું, પણ રાવને મનાવવામાં તેને સફળતા ન મળી. વિવાદના આ વિષયથી, અને કદાચ જે રીતે તેણે પોતાનું પદ પાછું મેળવ્યું હતું તેના કારણે, રાવનો પુંજા સાથે સંતોષી સંબંધ ન રહ્યો; અને, જ્યારે તેણે તેના પોતાના કિલ્લાઓનું સમારકામ કર્યું, લશ્કર ઉભું કર્યું, અને તેની મજબૂત સત્તા સ્થાપિત કરી, ત્યારે તેણે આ મંત્રીથી મુક્તિ મેળાવવાનો નિર્ણય કર્યો. તેમના આદેશથી, પુંજાને પકડી લેવામાં આવ્યો, દસ દિવસ માટે જેલમાં બંધ રાખવામાં આવ્યો, અને રાવે પોતે જ તેને ઝેરનો પ્યાલો આપ્યો. બીજું સિંધ આક્રમણ પુંજાની હત્યાની જાણ થતાં, ગુલામ શાહે ૫૦,૦૦૦૦ માણસોની બીજી ફોજ એકઠી કરી, અને નારા માર્ગે ફરી કચ્છમાં પ્રવેશ કર્યો. નારા તેને ફરીથી નિર્જન જોવા મળ્યું રસ્તામાં મુરુના નાના કિલ્લા સિવાય પ્રતિરોધ થયો, જ્યાં એંસી માણસોની રાજપૂત સેના હતી. તેણે આ બધાની હત્યા કરી અને ભુજ તરફ સીધા રસ્તે બિનહરીફ આગળ વધ્યો. નગરના પાંચ માઈલ સરહદની પર રોડર માતા ખાતે છાવણી કરીને તે રોકાયો અને તેના મંત્રી, ગીડોમલને અને અન્ય માણાસો સાથે અગાઊના વચન મુજબ રાવની બહેન સાથે લગ્નની માગણી કરવા ચરાવ પાસે મોકલ્યો. ગોડજી, પાસે સૈનિકો અને સંસાધનો ઉપલબ્ધત હોવાથે તેમણે રાજદૂતોને અમુક સૌજન્યતા દાખવી પણ સંતોષકારક જવાબ ન આપ્યો. જ્યારે રાત્રે રાજદૂતો ભુજમાંથી ગયા, તે જ ક્ષણે રાવે શહેરમાં દરેક બંદૂકમાંથી ગોળીબાર કરવાનો આદેશ આપ્યો. આનાથી આગંતૂકો એટલો ચેતી ગયા કે તેમણે કિલ્લાની દિવાલોની ઊંચાઈ અને નગરની મજબૂતાઈના અતિશયોક્તિપૂર્ણ ગણતરી શાહ પાસે લઈ ગયા. થોડા દિવસોની અથડામણ પછી, ગુલામ શાહને સમાધાન માટૅ મનાવવામાં આવ્યો, જેના થકી, રાવની બહેનને બદલે, રાવના નજીકના સગા, ખાખરના વડાની પુત્રી સાથે લગ્ન કર્યા. થોડો સમય નિષ્ક્રિય રહ્યા પછી શાહે ફરી રણ ઓળંગ્યું અને લખપત ખાતેથી ૫૦૦૦ માણસોની એક ચોકી છોડી. આ સમયે અલી બંદર ખાતે સિંધુ નદીના કોરી મુખ પર એક બંધ બાંધીને ગુલામ શાહે લખપતના ચોખાના ખેતરોને પાણી પુરું પાડાતો પાણેનો સ્રોત બંધ કરી દીધો. અને ચોખાનો ખેતરો ધરાવતો પટ્ટો ધીમે ધીમે બાકીના રણની જેમ મીઠાનો ખાર પટ બની ગયો, જેના કારણે કચ્છ રાજ્ય લગભગ 8 લાખ કોરીઓની (£20,000) વાર્ષિક રકમની નુકશાની પામ્યું. ૧૭૭૨ માં, સિંધ પરત ફર્યાના સાત વર્ષ પછી, ગુલામ શાહનું અવસાન થયું, અને તેનો પુત્ર સરફરાઝ તેના અનુગામી બન્યો. આ રાજકુમાર ટૂંક સમયમાં તેના પોતાના દરબારમાં મુશ્કેલીઓમાં ફસાઈ ગયો, અને લખપતમાંથી તેની ચોકી પાછી ખેંચી લેવાની ફરજ પડી. તે જ સમયે તેણે પુંજાના પુત્ર દેવજીને તેનો દરબાર છોડીને ભુજ પાછા ફરવાની મંજૂરી આપી. રાવે દેવજીને સારો આવકાર આપ્યો અને નોકરીનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. પરંતુ તેમના પિતા અને દાદાના જીવન ચેતી જઈ તેણે રાજ સેવામાંથી નિવૃત્ત થઈ લખપતને ફરી વસાવવાની રજા માંગી. આ અરજી મંજૂર કરવામાં આવી, અને તેના પરિવારનો જે આદર હતો અને તે તેના કાર્યમાં એટલો સારી રીતે સફળ થયો કે રાવના મનમાં, તેમની ક્ષમતાઓ વિશે સર્વોચ્ચ અભિપ્રાય બંધાયો. રાવ તેમને મંત્રી બનાવવા માટે ઉત્સુક હતા અને તેમને ભુજ જવાનો આદેશ અપાયો. તેણે રાજધાની પહોંચવા શરૂઆત કરી, પરંતુ, તેના માર્ગમાં, તેના પ્રભાવથી ડરતા દરબારના કેટલાક લોકો દ્વારા તેને ઝેર આપવામાં આવ્યું. પુંજાના મૃત્યુ પછી ઉત્તરોત્તર મંત્રીઓ આવ્યા, જેમાંથી મોટાભાગનાઓની હત્યા કરવામાં આવી અને રાવે તેમની સંપત્તિઓ જપ્ત કરી હતી. આવા ફેરફારો દરમિયાન રાવે, સંઘર્ષ વિના, કાઠિયાવાડમાં બાલમ્બા ગુમાવ્યું. સ્વાભાવિક રીતે જ શંકાસ્પદ સ્વભાવના ગોડજીને અમુક સમય માટે પોતાની હત્યાના કાવતરાનો ભય સતાવતો હતો. આ ડરના કારણે તેમને સીદીઓનું એક નાનું જૂથ એકઠું કર્યું, તેની સંખ્યામાં સમય જતાં વધારો થયો અને છેવટે જે દરબારની તમામ સત્તા તેમની પાસે આવી પડી. તેઓની આણ એટલી વધી હતી કે છેવટે, મહેલની મહિલાઓ અને મુખ્ય અધિકારીઓએ, રાવને તેમની સત્તામાંથી મુક્ત કરવા માટે, તેના સરદારને પકડી લીધો અને જ્યાં સુધી ૪૦૦થી વધુ સિદીઓને ત્યાંથી ચાલ્યા ન જાય ત્યાં સુધી તેને કેદમાં રાખ્યો. કચ્છ. આ અપમાનથી ગુસ્સે થઈને ગોડજી નારાજ થઈ માંડવીમાં ચાલ્યા ગયા જ્યાં તેઓ મહેલ બાંધવામાં મશગૂલ થઈ ગયા અને રાજ કાર્યભાર પર કોઈ ધ્યાન ન આપ્યું. ત્રીજું સિંધ આક્રમણ ૧૭૭૫ ની આસપાસ, સિંધમાં હૈદરાબાદના કલ્હોરા શાસક ગુલામ શાહના પુત્ર, મિયાં સરફરાઝ ખાન (૧૭૭૨-૧૭૭૭), સીધી ભુજ તરફ કૂચ કરવાના ઇરાદે ખાવડા અને સુમરાસરનો માર્ગે કચ્છમાં આવ્યો, પરંતુ કચ્છના રાવની તાકાતના કિસ્સાઓએ તેને ડરાવી દીધો, અને તે સૈન્યને ચોબારી અને કંથકોટ તરફ દોરી ગયો. તેણે ત્યાંના ઠાકોરની પુત્રી સાથે લગ્ન કર્યા, આધોઈ અને અન્ય સ્થળોએ દંડ વસૂલ કરીને સિંધ પરત ફર્યો. ચોથું સિંધ આક્રમણ આ સમયે (૧૭૭૬-૧૭૮૬), સિંધ, કલહોરા અને તાલપુરાઓ વચ્ચેના સંઘર્ષોને લીધે બે જૂથોમાં વહેંચાયેલું હતું. ૧૭૭૧માં સત્તા પર આવેલા અબ્દુલ નબ્બી ખાને, મીર બિજરને પોતાનો મંત્રી બનાવ્યો. મીર બિજરની સત્તામાં ઉન્નતિ થતાં, તેણે કચ્છ આશ્રય પામેલા બે બેલુચીઓની માંગણી કરી જેમણે તેના પિતાની હત્યા કરી હતી. રાવે તેમને સોંપવાનો ઇનકાર કર્યો આથી સિંધે ફરીથી કચ્છ પર આક્રમણ કર્યું અને અબડાસાનો મોટો ભાગ લૂંટી અને તારાજ કર્યો. રાવ આ સ્મયે ભાડૂતી સૈનિકોની એક મોટી ટુકડી ધરાવતા હતા. સિંધના આક્રમણ સામે રાવે મિર્ઝા કુર્પા બેગ નામના વ્યક્તિના નેતૃત્વ હેઠળ આ ભાડૂતી સૈનિકોની ટુકડી મોકલી. આ સાથે દેશના સ્થાનિક લોકોની રાવના સૈનિકોને મદદ મળતા, આક્રમણકારોને નોંધપાત્ર નુકસાન અને હાર સાથે રણની પેલે પાર પીછેહઠ કરવાની ફરજ પડી. આ સફળતાથી પ્રેરિત મિર્ઝા કુર્પા બેગે, ભુજ પરત ફર્યા પછી, રાવની બધી આધીનતા છોડી દીધી અને ખાસ કરીને બે સિંધ શરણાર્થીઓ પ્રત્યે ખૂબ ઉદ્ધતાઈ ભર્યુ વર્તન કરવાનું શરૂ કર્યું. રાવને આ ફરિયાદ મળાતા તેમણે શરણાર્થીઓને તક મળતા મિર્ઝા બેગની હત્યા કરી નાખવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા. મિર્ઝાએ તેમને બોલાવ્યા અને પૈસા આપવાનો ઇનકાર કર્યાના થોડા દિવસો પછી, તેમની પત્નીઓ અને બાળકોને વેચી દેવાનો આદેશ આપ્યો. આ અપમાનથી ગુસ્સે ભરાયેલા બલુચીઓએ તેના પર હુમલો કર્યો અને તેને સ્થળ પર જ મારી નાખ્યો. બહાદુરીના આ કાર્ય માટે રાવે તેમને જમીન (જાગીર) પુરસ્કારમાં આપી. મૃત્યુ આ પછી તરત જ ગોડજી બીમાર થયા, તેમને રક્તપિત્તનો રોગ હોવાનું કહેવાતું હતું. ૧૭૭૮માં, ચુમ્માલીસ વર્ષની વયે તેઓ મૃત્યુ પામ્યા. તેમને બે પુત્રો હતા, રાયધણ તૃતીય જેઓ તેમના અનુગામી થયા, અને પૃથ્વીરાજજી. તેમણે તેમની એક બહેનના લગ્ન વડોદરા રાજ્યના દામાજી ગાયકવાડ સાથે થયા હતા. રાજકીય સાશન સંદર્ભ નોંધો ગ્રંથસૂચિ This article incorporates text from this source, which is in the public domain. શ્રેણી:ગુજરાતી વ્યક્તિત્વ

બાબુલ મોરા નૈહર છૂટો હી જાયે

https://gu.wikipedia.org/wiki/બાબુલ_મોરા_નૈહર_છૂટો_હી_જાયે

બાબુલ મોરા નૈહર છૂટો હી જાયે એ રાગ ભૈરવી પર આધારિત એક લોકપ્રિય હિન્દુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીત ગીત (ઠુમરી) છે. ઇતિહાસ આ ગીત અવધના ૧૯મી સદીના નવાબ વાજિદ અલી શાહ દ્વારા લખવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે ૧૮૫૭ના નિષ્ફળ બળવા પહેલાં બ્રિટીશ રાજ દ્વારા તેમને તેમના પ્રિય લખનૌમાંથી દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા હતા ત્યારે એક વિલાપ તરીકે આ ગીત લખવામાં આવ્યું હતું. તેઓ પોતાના પ્રિય લખનૌથી દૂર દૂર કલકત્તા સુધી પોતાના દેશનિકાલ તરીકે પિતા (બાબુલ)ના ઘરથી કન્યાની વિદાયના રૂપકનો ઉપયોગ કરે છે, જ્યાં તેમણે તેમના બાકીના વર્ષો વિતાવ્યા હતા.Nawab Wajid Ali Shah Great Masters of Hindustani Music by Susheela Mishra. Hem Publishers, 1981. સુપ્રસિદ્ધ શાસ્ત્રીય ગાયક પંડિત ભીમસેન જોશીએ તેને પોતાના અવાજમાં સ્વરબદ્ધ કરી લોકપ્રિય બનાવ્યું હતું. ફિલ્મી આવૃત્તિ આ ગીતનું સૌથી યાદગાર સંસ્કરણ અભિનેતા-ગાયક કુંદનલાલ સહેગલે રાયચંદ બોરલના સંગીત નિર્દેશન હેઠળ ફની મજુમદાર દ્વારા દિગ્દર્શિત હિન્દી ફિલ્મ સ્ટ્રીટ સિંગર (૧૯૩૮) માટે કર્યું છે.video search for Kundan Lal Saigal's 1938 rendition કનુ રોયના સંગીત પર આધારિત ફિલ્મ આવિષ્કાર (૧૯૭૩)માં જગજીત અને ચિત્રા સિંહે પણ આ ગીતનું સંસ્કરણ ગાયું હતું. હાલમાં જ અરિજીત સિંઘે ૨૦૧૭માં આવેલી ફિલ્મ પૂર્ણા: કરેઝ હેઝ નો લિમિટમાં પણ આ ગીતનું સંસ્કરણ ગાયું છે. લખાણ અને અનુવાદ <blockquote>મૂળ ઉર્દૂ લિપિમાંبابُل مورا، نیہر چھُوٹو ہی جائے بابُل مورا، نیہر چھُوٹو ہی جائے (چار کہار مِل، موری ڈولِیا سجاویں (اُٹھایّں مورا اَپنا بیگانا چھُوٹو جائے ، بابُل مورا۔۔۔ آںگنا تو پربت بھیو اؤر دیہری بھیی بِدیش جائے بابُل گھر آپنو میں چلی پیّا کے دیش ، بابُل مورا ۔۔۔}} </font> </blockquote><blockquote>દેવનાગરી લિપિમાંबाबुल मोरा, नैहर छूटो ही जाए बाबुल मोरा, नैहर छूटो ही जाए चार कहार मिल, मोरी डोलिया सजावें (उठायें) मोरा अपना बेगाना छूटो जाए बाबुल मोरा ... आँगना तो पर्बत भयो और देहरी भयी बिदेश जाए बाबुल घर आपनो मैं चली पीया के देश बाबुल मोरा ... </font> </blockquote><blockquote>અંગ્રેજી લિપિમાંO My father! I'm leaving home. O My father! I'm leaving home. The four (palanquin) bearers lift my palanquin. I'm leaving those who were my own. Your courtyard is now like a mountain, and the threshold, a foreign country. I leave your house, father, I am going to my beloved's country. </font> </blockquote> સંદર્ભ

મંથરા

https://gu.wikipedia.org/wiki/મંથરા

મંથરા () એ હિંદુ મહાકાવ્ય રામાયણનું એક પાત્ર છે. રામાયણમાં, તેણીએ દશરથ રાજાની ત્રીજી રાણી કૈકેયીને ખાતરી આપી હતી કે અયોધ્યાનું સિંહાસન તેના પુત્ર ભરતનું જ છે અને તેના સાવકા પુત્ર રાજકુમાર રામને રાજ્યમાંથી દેશનિકાલ કરવો જોઈએ. કૈકેયીના દશરથ સાથેના લગ્ન પછી મંથરા તેની દાસી તરીકે અયોધ્યા આવી હતી. કૈકેયી અને મંથરા કૈકેય પ્રદેશમાંથી આવ્યા હતા, જે હાલના પાકિસ્તાન-અફઘાનિસ્તાનમાં હતો એવું મનાય છે. મંથરા કૈકેય પ્રદેશના રાજા અશ્વપતિના ભાઇ બૃહદ્રથની પુત્રી હતી અને તેનું નામ રેખા હતું. યુવાનવયે બીમાર પડવાથી તેની કરોડરજ્જુ વાંકી થઇ ગઇ હતી અને તે પછીથી મંથરા તરીકે ઓળખાતી થઇ. શરીરથી ત્રણ ઠેકાણેથી વાંકી હોવાથી તેનું બીજું નામ ત્રિવક્રા પડયુ હતું અને તે કુબ્જા તરીકે પણ ઓળખાતી હતી. તુલસીદાસે રામચરિતમાનસમાં મંથરાને વાક્પટુ, કુશળ અને રાજકારણી પાત્ર તરીકે વર્ણવી છે. કૈકેયી પર પ્રભાવ thumb|250x250px|દશરથ કૈકેયીની ઈચ્છા પ્રમાણે રામને દેશનિકાલ કરવાનું વચન આપે છે. કૈકેયીની પારિવારિક દાસી તરીકે, મંથરા તેના જન્મના સમયથી તેની સાથે રહેતી હતી. જ્યારે તેણી સાંભળે છે કે રાજા દશરથ તેના મોટા પુત્ર રામને (ભરતને બદલે) રાજકુમાર બનાવવાની યોજના બનાવી રહ્યા છે, ત્યારે તે ગુસ્સામાં દોડીને કૈકેયીને સમાચાર આપે છે. કૈકેયી શરૂઆતમાં પ્રસન્ન થાય છે અને મંથરાને મોતીનો હાર આપે છે. મંથરા કૈકેયીને દશરથે આપેલા બે વરદાનની યાદ અપાવે છે જ્યારે તેણીએ એકવાર યુદ્ધમાં તેનો જીવ બચાવ્યો હતો. કૈકેયીએ આ વરદાન પછીથી વાપરવા માટે રાખ્યા હતા અને મંથરાએ તેને સમજાવી કે આ વરદાન માંગવાનો યોગ્ય સમય છે. તેણી કૈકેયીને તેના રૂમમાં ગંદા કપડા પહેરીને અને આભૂષણો વગર કોપભવનમાં સૂવાની સલાહ આપે છે. તેણીએ ક્રોધનો ડોળ કરીને ગુસ્સે થવું જોઇએ અને રડવું જોઈએ. જ્યારે દશરથ તેને સાંત્વના આપવા આવશે, ત્યારે તેણે તરત જ વરદાન માંગવું જોઈએ. પહેલું વરદાન એ હશે કે ભરતને રાજા બનાવવામાં આવશે. બીજું વરદાન એ હશે કે રામને ચૌદ વર્ષ માટે વનવાસ માટે મોકલવામાં આવે. મંથરાનું માનવું છે કે ભરતને સામ્રાજ્યમાં પોતાનું સ્થાન મજબૂત કરવા અને લોકોના હૃદયમાં પોતાનો માર્ગ બનાવવા માટે ચૌદ વર્ષનો દેશનિકાલ પૂરતો હશે. ભરત-શત્રુઘ્નનો ઠપકો રામના વનવાસ પછી રામાયણમાં મંથરાનો એક જ ઉલ્લેખ છે. કૈકેયી દ્વારા મોંઘા વસ્ત્રો અને આભૂષણોનું દાન કરાયા પછી તે મહેલના બગીચામાં ફરતી હતી ત્યારે ભરત અને શત્રુઘ્ન તેને મળે છે. તેને જોતા જ શત્રુઘ્ન ગુસ્સે થાય છે અને મંથરાને મારવા માટે દોડે છે. કૈકૈયી તે સમયે શત્રુઘ્નને મનાવે છે કે સ્ત્રીની હત્યા કરવી પાપ છે અને તેમ કરતા રામ બંને ભાઇઓ પર નારાજ થશે. કૌશલ્યા પણ વચ્ચે પડતા બંને ભાઇઓ શાંત થાય છે અને સ્થળ છોડી જાય છે અને કૈકેયી મંથરાને સાંત્વના આપે છે. ભરતના રામની શોધના કાર્યમાં કૈકેયીની સાથે મંથરા પણ જોડાય છે. રામના રાજ્યાભિષેક પછી ૧૪ વર્ષના વનવાસ પછી જ્યારે રામ, સીતા અને લક્ષ્મણ સાથે અયોધ્યા આવ્યા, અને રામને અયોધ્યાના રાજા બનાવવામાં આવ્યા. રામના રાજ્યાભિષેક પછી, રામ અને સીતાએ તેમના સેવકોને ઝવેરાત અને વસ્ત્રો ભેટમાં આપ્યા. પછી રામે કૈકેયીને પૂછ્યું કે મંથરા ક્યાં છે. પછી, કૈકેયીને કહેવામાં આવે છે કે મંથરાને તેના કૃત્ય માટે ખૂબ જ પસ્તાવો છે અને તે ૧૪ વર્ષથી રામની માફી માંગવાની રાહ જોઈ રહી છે. રામ એક અંધારા ઓરડામાં ગયા જ્યાં મંથરા જમીન પર સૂતી હતી. લક્ષ્મણ, સીતા અને રામને જોઈને તેણે માફી માંગી અને રામે તેને માફ કરી દીધી. અન્ય સંસ્કરણોમાં thumb|250px|દશરથને વનવાસ આપવાનું કહેતી કૈકેયી અને તેની બાજુમાં તેની દાસી મંથરા તેલુગુ આવૃત્તિ શ્રી રંગનાથી રામાયનમ યુવાન રામ અને મંથરાની ટૂંકી વાર્તા બાલકાંડમાં વર્ણવે છે. જ્યારે રામ દડા સાથે રમતા હતા ત્યારે મંથરાએ દડાને રામથી દૂર ફેંકી દીધો. ગુસ્સામાં રામે મંથરાની ઘૂંટણ પર લાકડી મારી અને ઘૂંટણને તોડી નાખ્યો. કૈકેયી અને દશરથને આ વાતની જાણ કરવામાં આવે છે અને તેઓ રાજકુમારોને શિક્ષણ માટે મોકલવાનું નક્કી કરે છે જેથી રાજકુમારોને યોગ્ય જ્ઞાન અને શાણપણ મળી શકે. મંથરાએ આ ઘટનાનો ખાર રાખ્યો અને નક્કી કર્યું કે સમય આવ્યે તે તેનો બદલો લેશે. એવું પણ કહેવાતું હતું કે કૈકેયી તેના પુત્રો કરતા રામ સાથે વધુ સમય પસાર કરતી હતી જેથી મંથરાને ઇર્ષા આવતી હતી. રામાનંદ સાગરની ટેલિવિઝન શ્રેણી રામાયણમાં મંથરાનું પાત્ર પીઢ અભિનેત્રી લલિતા પવારે ભજવ્યું છે. આ ટીવી શ્રેણીમાં બતાવવામાં આવ્યું છે કે જ્યારે રામ વનવાસ પછી અયોધ્યા પાછા ફરે છે, ત્યારે તે મંથરાને મળવા જાય છે, જેને એક અંધારા ઓરડામાં કેદ કરવામાં આવી છે. રામને જોઈને, મંથરા તેના પગ પર પડે છે અને તેના બધા પાપો માટે માફી માંગે છે, જેના પગલે રામ તેને માફ કરે છે. ૨૦૧૫માં પ્રકાશિત થયેલી અમિષ ત્રિપાઠીની નવલકથા સ્કિઓન ઓફ ઇશ્વાકુમાં મંથરાને એક ધનિક સ્ત્રી તરીકે દર્શાવી છે જે સપ્ત સિંધુ પ્રદેશમાં રહે છે અને કૈકેયીની મિત્ર છે. ગુજરાતી કવિ ઉમાશંકર જોશીએ મંથરા નામની કવિતા લખી છે, જે સમગ્ર કવિતા કાવ્ય સંગ્રહમાં સંગ્રહાઈ છે. આનંદરામાયણ ગ્રંથ મુજબ મંથરાનો પુનઃઅવતાર કંસની દાસી કુબ્જા તરીકે થયો અને તે કૃષ્ણના હાથે સુંદર શરીર પામી. કેટલાંક પુરાણોમાં મંથરા પૂતના રાક્ષસી તરીકે જન્મી અને કૃષ્ણને ખતમ કરવા જતાં પોતે જ મૃત્યુ પામી હતી. પુરાણો મુજબ પૂર્વજન્મમાં મંથરા દુંદુભિ નામની ગંધર્વ સ્ત્રી હતી. ભગવદ્ગોમંડળ પ્રમાણે મંથરા વિરોચન દૈત્યની કન્યા હતી જેણે સમગ્ર પૃથ્વીનો નાશ કરવો એવી ઈચ્છા ધારણ કરી તેથી ઇંદ્રએ તેને મારી નાખી હતી. એક અન્ય દંતકથા મુજબ ગંધર્વ કન્યા મંથરાને ઇંદ્રએ રામને વનવાસ મળે તે માટે મોકલી હતી, જેથી રામ વનવાસ દરમિયાન રાવણનો વધ કરી શકે. સંદર્ભ ગ્રંથસૂચિ બાહ્ય કડીઓ શ્રેણી:રામાયણ શ્રેણી:પૌરાણિક પાત્રો શ્રેણી: હિંદુ ધર્મ

ઉમર ઉઘરાતદાર

https://gu.wikipedia.org/wiki/ઉમર_ઉઘરાતદાર

REDIRECT અઝીઝ ટંકારવી

રાયધણ તૃતીય

https://gu.wikipedia.org/wiki/રાયધણ_તૃતીય

રાવ રાયધણ તૃતીય એ જાડેજા રાજપૂત વંશના કચ્છના રાજા (રાવ) હતા. તેઓ ૧૭૭૮માં કચ્છના રાજ્યની ગાદી પર આવ્યા અને ૧૭૮૬માં તેમને પદભ્રષ્ટ કરવામાં આવ્યા ત્યાં સુધી શાસન કર્યું હતું. તેમણે ફરીથી ૧૮૦૧થી ૧૮૧૩ સુધી બાર ભાયાતની જમાતના વડા તરીકે કચ્છના રાજવી તરીકે શાસન કર્યું. શાસન કાળ પ્રથમ શાસનકાળ (૧૭૭૮-૧૭૮૬) ૧૭૭૮માં જ્યારે કચ્છ રાજ્યમાં અસ્થિરતા હતી અને યુદ્ધને કારણે આવક સંપૂર્ણ વ્યય થઈ ગઈ હતી ત્યારે પંદર વર્ષની વયે રાયધણ તૃતીય તેમના પિતા ગોડજી દ્વિતીયના અનુગામી બની ગાદીએ આવ્યા. તેમની માતાના પ્રભાવ હેઠળ, તેમણે લોહાણા જ્ઞાતિના દેવચંદને મંત્રી તરીકે નિયુક્ત કર્યા. તેમણે ભૂતપૂર્વ શાસનમાં પન કચ્છ રાજ્યનું સંચાલન કર્યું હતું. એક દિવસ રાવના અંગ રક્ષક દ્વારા શંકાના આધારે દેવચંદને ધરપકડ કરવામાં આવી અને તેના થોડા સમય પછી, અંજાર, મુન્દ્રા અને રાપર પર વ્યવસ્થાપન ધરાવતા તેના ત્રણ ભાઈઓને પકડીને ભુજ લાવવામાં આવ્યા. અહીં દેવચંદ સહિત આખા પરિવારને મૃત્યુ દંડ આપવામાં આવ્યો. ત્યાર બાદ રાવની માતાનું ટૂંક સમયમાં અવસાન થયું અને રાજ્યમાં ફરીથી અરાજકતા છવાઈ. રાવે ભુજના રાજ્યપાલ સીદી મેરીચને પોતાના મંત્રી તરીકે નિયુક્ત કર્યા. ત્યારે વાઘા પારેખ નામના વાણિયાએ પત્રીના વડા જાડેજા પર હુમલો કરી તેની હત્યા કરીને તેનો કિલ્લો કબજે કર્યો. સીદી મેરીચે રાયધણના વર્તન થકી પારેખના આ પગલાને ગંભીર અપરાધ માન્યો અને લોકોમાં અણગમતા રાવે પારેખની હત્યા કરાવવાનો પ્રયાસ કર્યો. આ પ્રયાસ નિષ્ફળ ગયો. છેવટે ઉમરાવો અને મહેલની મહિલાનું મન જીતનાર વાઘા પારેખે ભાડૂતી સીદી સૈનિકોના આખા રસાલાને દેશવટો અપાવ્યો. પરંતુ વાઘાની આ સફળતા અલ્પજીવી રહી. મસુદ નામનો એક સિદી રાવનો પ્રિય હતો અને તેને કચ્છમાં રહેવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. જેની મદદ વડે વાઘા પારેખને કેદ અને હત્યા કરાવવામાં આવી. આ સમયની આસપાસ (૧૭૮૩) જોધપુરના રાજા, લશ્કરના પ્રમુખ બની, અબ્દુલ નબ્બી ખાનને સિંધમાં પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે કચ્છમાંથી પસાર થયા, નબ્બી ખાનને તાલપુરાઓએ તેમના રાજ્યમાંથી હાંકી કાઢ્યા હતા. રાજાએ રાવને તેમની મદદ કરવા માટે સમજાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો. પરંતુ તે સમયે ભુજમાં ઘણી અરાજકતા હોવાથી રાવે સહાયની મંજૂરી ન આપી અને બીજું કંઈપણ થાય તે પહેલાં, જોધપુરની સેનાને, ચોબારી ખાતે મીર ફતેહ અલી સાથેની આથડામણ પછી વિખરાઈ છિન્ન ભિન્ન થઈ ગઈ અને પીછે હટ કરી. રાયધણને તેની વર્તણૂકને કારણે લોકોમાં નાપસંદ હતો આવામાં તેમના મંત્રી વાઘા પારેખ અચાનક અંજારથી સૈનિકોની ટોળી સાથે ભુજ મહેલના પ્રાંગણમાં ત્રાટક્યા. તેમના આગમનના સમયસર સમાચાર મેળતા, રાવ, તેમના અંગરક્ષકને સંદેશો મોકલીને, મહેલની ટોચ પર ભાગી ગયો, અને સીડી કાપી નાખી. આમ તેના પઠાણોને ભેગા થવા અને તેના બચાવમાં આવવાનો સમય મળ્યો. આ પઠાણોની મદદથી વઘા પારેખની આખી સૈનિક ટોળીનો સંહાર કરી નાખવામાં આવ્યો. આ ક્ષણે રાવ સફળ થયા છતાં આ ઘટના પછી રાવના વર્તને તેના તમામ નોકરો તેમનાથી વિમુખ થઈ ગયા, ત્યારથી કોઈ તેમની સત્તાનો સ્વીકાર ન કરતું. રામજી ખવાસ હેઠળ માંડવી, મેઘજી શેઠના નેતૃત્વમાં અંજાર, અને અન્ય નેતાઓ હેઠળ મુંદ્રા, લખપત જેવા અન્ય કેટલાક નગરો સ્વતંત્ર સ્વતંત્ર બની ગયા. મિયાણાઓએ, વિશાળ સંસ્થાઓમાં એકઠા થઈને, બલિયારીમાં (બનીયારી) પોતાનું ઠાણું બનાવ્યું અને, બહાર નીકળીને ચારે બાજુએ લૂંટ ચલાવી. રાવે, ભંડોળની અછતમાં, તેના મનપસંદ દરબારી મોહમ્મદ સૈયદ અને સીદી મસુદ દ્વારા એકઠી કરેલી સંપત્તિ કબજે કરી બંનેને ભુજમાંથી કાઢી મૂક્યા. આ પછી તરત જ અંજારના મેઘજી શેઠે મહેલના દરવાજા કબજે કર્યા અને રાવને શરણે થવાની ફરજ પાડી, તેને નજરકેદમાં મૂકવામાં આવ્યા (૧૭૮૬). રાયધણ ધાર્મિક કટ્ટરપંથી બની ગયા હતા અને તેઓ પ્રજાને ઇસ્લામમાં પરિવર્તિત કરવાનો પ્રયાસ કરતા જેણે તેમની વિરુદ્ધના બળવોને વધુ વેગ આપ્યો. જમાદારો અને મેઘજી શેઠે, રાયધણના નાના ભાઈ પૃથ્વીરાજજીને ઉછેર્યા. તેઓ પુખ્ત વયે પહોંચે ત્યાં સુધી રાજ કાર્ભાર ચલાવવા મેઘજી શેઠ અને ડોસલ વેણે સાથે મળી બાર ભાયાતની જમાત (બાર ભાઈઓની જમાત) તરીકે ઓળખાતી એક પરિષદની નિમણૂક કરી. આ પરિષાદે ૧૭૮૬ થી ૧૮૦૧ સુધી ફતેહ મોહમ્મદ હેઠળ રાજ્ય પર શાસન કર્યું. પરિષદે રાજ્યને સ્થિર કર્યું. ૧૮૦૧માં જ્યારે પૃથ્વિરાજજી પુખ્ત વયના થયા અને વહીવટ સંભાળ્યો ત્યારે ફતેહ મોહમ્મદ અંજારમાં નિવૃત્ત થયા. દ્વિતીય શાસનકાળ (૧૮૦૧-૧૮૧૩) પૃથ્વીરાજજીના મૃત્યુ પછી તેમના ભાઈ રાયધણ તૃતીયએ ફરી સત્તા પર આવવાનો આગ્રહ રાખ્યો. તેણે મંત્રી હંસરાજને મારી નાખવાનો પ્રયાસ કર્યો, જેમણે તેમને માંડવી ભાગી જવા મદદ કરી તેનો જીવ બચાવ્યો હતો. રાયધણ છેવટે સ્વતંત્ર રાજા બન્યા પરંતુ તેમની પાસે કોઈ ભંડોળ નહોતું, અને થોડા સમયમાં જ, હંસરાજને મદદ માટે બોલાવવાની તેમને ફરજ પડી. હંસરાજ આવ્યા, અને રાયધણને મર્યાદામાં રાખી ભુજ ખાતે સરકાર ચલાવી. આ સમય (૧૮૦૨)ની આસપાસ, તેમણે રાવ રાયધણ અને તેમના સંબંધોને ભરણપોષણ આપવાની શરતે બ્રિટિશ સરકાર હસ્તક કચ્છને સોંપી દેવાનો પ્રસ્તાવ કર્યો. આ સમય દરમિયાન, ફતેહ મોહમ્મદ, અંજારમાં શાંત રહીને, પોતાના વેપારને વિસ્તારવામાં અને તુણા ખાતે બંદર સ્થાપવામાં વ્યસ્ત હતો. આ યોજનાઓમાં અને ભાડૂતી સૈનિકોના મોટા જૂથને જાળવવામાં તેણે તેની આવક કરતાં વધુ ખર્ચ કર્યો અને નાણાં એકત્ર કરવા માટે કોઈ માર્ગ શોધીતો હતો. તેણે તેના અનુયાયી આસકરણ પાસેથી મોટી રકમની માંગણી કરી. આથે તેમણે હંસરાજ સાથે ગુપ્ત વાતચીતમાં ચાલુ કરી અને તેમને અંજાર પર હુમલો કરવા આમંત્રણ આપ્યું અને પોતે શહેરમાંથી ભાગીને આવેલા સૈનિકો સાથે જોડાયો. તેઓ એકસાથે અંજાર સામે આગળ વધ્યા; પરંતુ નગર બહાર કેટલાક દિવસો રહ્યા બાદ તેમને ભુજ પરત ફરવાની ફરજ પડી. થોડા સમય પછી, ભુજ ખાતે, આસકરણે હંસરાજની ગેરહાજરીનો લાભ લઈને, મંત્રી પદ મેળવવાના વચનની શરતે, રાવ રાયધણને મુક્ત કર્યો. પરંતુ કચ્છના કોઈ પણ સુબાઓએ આસકરણીની સત્તા ન સ્વીકારી અથવા તેને કરવેરા ન ચૂકવ્યા. તે અંજાર પરના બીજો હુમલો લઈ ગયો પણ તેમાં ફરી નિષ્ફળ જતાં તેણે ફરીથી ભુજ જવું પડ્યું હતું. તેની વસૂલીની રીતોને કારણે લોકો તેની વિરુદ્ધ ઉભા થયા, અને રાવે, તેની વિરુદ્ધની ફરિયાદો સાંભળીને, તેને પકડી મૃત્યુદંડનો આદેશ આપ્યો. આસકરણે મોહમ્મદ પન્નાની મસ્જિદમાં આશ્રય લઈને પોતાનો જીવ બચાવ્યો અને પછી માત્ર બે ઘોડેસવારો સાથે ભાગી ગયો. ફતેહ મોહમ્મદે, આસકરણ પરની જીત પછી, ભુજ તરફ આગળ વધવાનું ચાલુ રાખ્યું, અને રાવના ભાડૂતી સૈનિકોને તે મૈત્રીપૂર્ણ લાગતા, તેને રાત્રે ગુપ્ત રીતે શહેરમાં દાખલ કરવા દેવામાં આવ્યો. ફતેહ મોહમ્મદને પ્રત્યે સખત અણગમો ધરાવતા રાયધણ દ્વારા તેમના પર હુમલો કરવામાં આવ્યો ત્યારે તેમના સૈનિકો ગુપ્તરીતે શહેરમાં પ્રવેશ્યા હતા, અને ફતેહ મહોમ્મદે ભુજ પર તેનો દાવો મક્કમ કર્યો. ત્યાર બાદ થયેલી લડાઈમાં રાવ રાયધણ ઘાયલ થયા. ફતેહ મોહમ્મદે ૧૮૦૪માં ફરીથી સત્તા સંભાળી અને ૫ ઓક્ટોબર ૧૮૧૩ના તેમના મૃત્યુ સુધી જમાત હેઠળ રાજ્યનું સંચાલન કર્યું જ્યારે ફતેહ મોહમ્મદનું અવસાન પછી રાયધણે ફરીથી એક મહિના કરતાં ઓછા સમય માટે શાસન કર્યું. તેઓ તાવથી બીમાર થયા અને ૩૦ ઓક્ટોબરે તેમનું અવસાન થયું. મુસ્લિમ રિવાજો સાથે તેમને દફનાવવામાં આવે એવી રાવની ઇચ્છા હતી, પરંતુ તેમના પરિવારે તેમના મૃતદેહનો હિંદુ રીતિ રિવાજ પ્રમાણે અગ્નિસંસ્કાર કર્યો. રાજકીય કાર્યાલય સંદર્ભ નોંધો ગ્રંથસૂચિ This article incorporates text from this source, which is in the public domain. શ્રેણી:ગુજરાતી વ્યક્તિત્વ

અંજની

https://gu.wikipedia.org/wiki/અંજની

અંજની (સંસ્કૃત: अञ्जना), અંજના અને અંજલિ તરીકે પણ ઓળખાય છે. તેઓ હિંદુ દેવતા રામના પરમ ભક્ત અને સાથી હનુમાનની માતા છે. શાસ્ત્રોમાં તેઓ કિષ્કિંધાના રહેવાસી હોવાનું કહેવાય છે. કિંવદંતી દંતકથાના એક સંસ્કરણ અનુસાર અંજની પૂંજિકાસ્તલા નામની અપ્સરા હતી, જેનો જન્મ પૃથ્વી પર એક ઋષિના શ્રાપને કારણે વાનર રાજકુમારી તરીકે થયો હતો. અંજનાના લગ્ન વાનરના વડા અને બૃહસ્પતિના પુત્ર કેસરી સાથે થયા હતા. અંજની હનુમાનની માતા હતી. અંજનીના પુત્ર હોવાને કારણે તમિલ પરંપરામાં હનુમાનને અંજનેય અથવા અંજનાયર પણ કહેવામાં આવે છે. હનુમાનના જન્મ વિશે અનેક દંતકથાઓ પ્રચલિત છે. એકનાથના ભાવાર્થ રામાયણ (૧૬મી સદી) અનુસાર જ્યારે દેવી અંજની વાયુની પૂજા કરી રહી હતી ત્યારે અયોધ્યાના રાજા દશરથ પુત્રપ્રાપ્તિ માટે પુત્રકામેષ્ઠી યજ્ઞની વિધિ કરી રહ્યા હતા. યજ્ઞના ફળસ્વરૂપે તેમને તેમની ત્રણ પત્નીઓને વહેંચવા માટે કેટલોક પવિત્ર પ્રસાદ પ્રાપ્ત થાય છે, પરિણામે રામ, લક્ષ્મણ, ભરત અને શત્રુઘ્નનો જન્મ થાય છે. દૈવી સંયોગ દ્વારા, એક સમડી તે પ્રસાદ (ખીર)નો એક ટુકડો છીનવી લઈ તેને જંગલમાં ઉડતી વખતે જ્યાં અંજની તેની પૂજામાં રોકાયેલી હતી ત્યાં ફેંકી દીધો. વાયુ દેવે તે ખીરના ટુકડાને અંજની સુધી પહોંચાડ્યો. આ ખીરના ટુકડાને આરોગવાથી તેને ત્યાં હનુમાનનો જન્મ થયો હતો. અન્ય એક સ્રોત પ્રમાણે, અંજની અને કેસરીએ વાયુ દેવને તેમના બાળક તરીકે જન્મ લેવા માટે તીવ્ર પ્રાર્થના કરી. તેઓની ભક્તિથી પ્રસન્ન થઈને વાયુદેવે દંપતિને તેમનું ઇચ્છિત વરદાન આપવાની કૃપા કરી હતી. શૈવ મતના લોકો ઘણીવાર હનુમાનને શિવનો અગિયારમો અવતાર માને છે. પૂજા thumb|upright|left|ખોળામાં પુત્ર હનુમાન સાથેની અંજનીની મૂર્તિ, અંજની હનુમાન ધામ મંદિર ચોમુ, રાજસ્થાન હિમાચલ પ્રદેશમાં અંજની દેવીને કુળદેવી તરીકે પૂજવામાં આવે છે. ધર્મશાળા નજીક 'મસરેર' ખાતે તેમને સમર્પિત એક મંદિર છે. એવું માનવામાં આવે છે કે શ્રી અંજની એકવાર આવ્યા હતા અને થોડો સમય ત્યાં રહ્યા હતા. એક સ્થાનિક વ્યક્તિએ તેમની ઇચ્છા વિરુદ્ધ જઈને અન્ય ગામલોકો સમક્ષ તેમની સાચી ઓળખ જાહેર કરી. તે તરત જ ત્યાંથી ચાલી ગઈ, પરંતુ તે ગામવાસીને પથ્થરમાં ફેરવતા ગયા, જે આજે પણ તેના મંદિરની બહાર છે. તેનું વાહન (વાહન) વીંછીનું છે, તેથી ભાવિકો વીંછી કરડ્યા પછી અંજનીની પૂજા કરે છે. ભારતીય ઉપખંડની બહાર thumb|ઇન્ડોનેશિયાની જાવા સંસ્કૃતિમાં દેવી અંજની વાયંગ (ઇન્ડોનેશિયન કઠપૂતળી) ઇન્ડોનેશિયાની જાવા સંસ્કૃતિમાં દેવી અંજની વાયંગ (ઇન્ડોનેશિયન કઠપૂતળી)ની દુનિયામાં પોતાનું આગવું સ્થાન ધરાવે છે. જાવા વાયંગ અનુસાર, દેવી અંજની દેવી ઇંદ્રાદી ઋષિ ગૌતમનું સૌથી મોટું સંતાન છે, જે બહારા અસ્મરાથી ઉતરેલી એક દેવી છે. મનોરંજન ક્ષેત્રે અંજની પર અનેક ભારતીય ફિલ્મો બની છે. જેમાં શ્રીનાથ પાટણકરની સતી અંજની (૧૯૨૨) અને કાનજીભાઈ રાઠોડની સતી અંજની (૧૯૩૪) નો સમાવેશ થાય છે. પૌરાણિક ધારાવહિક અને ચલચિત્રોમાં અંજનીનું પાત્ર જોવા મળે છે: વર્ષ નામ કલાકાર ચેનલ ૧૯૭૬ બજરંગબલિ (ચલચિત્ર) દુર્ગા ખોટે ૧૯૯૭ જય હનુમાન (ટેલિવિઝન ધારાવાહિક) ફાલ્ગુની પારેખ દૂરદર્શન (નેશનલ) ૨૦૦૮ રામાયણ હેતલ યાદવ ઇમેજીન ટીવી ૨૦૧૦ જય જય જય બજરંગબલિ અપર્ણા સહારા વન ૨૦૧૫ સંકટમોચન મહાબલી હનુમાનબરખા બિષ્ત સેનગુપ્તાસોની એન્ટરટેઇન ટિલિવિઝન ૨૦૨૩ શ્રીમદ રામાયણ સોની સેટ સંદર્ભ શ્રેણી:હિંદુ ધર્મ શ્રેણી:રામાયણ શ્રેણી:પૌરાણિક પાત્રો

રાક્ષસ

https://gu.wikipedia.org/wiki/રાક્ષસ

રાક્ષસ () એ પ્રાચીન કાળની એક માનવ જાતિ હતી. પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે લંકાના રાજા રાવણની જાતિ અને તેના પુરુષ સદસ્યોને રાક્ષસ અને સ્ત્રી સદસ્યોને રાક્ષસી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ભારત અને હિંદુ ધર્મ સિવાય ભારતની આસપાસના દેશોમાં અને બૌદ્ધ ધર્મમાં પણ રાક્ષસોનું વર્ણન આવે છે. મહારાજા ભગવતસિંહજીના મતે રાક્ષસો આકળા, વિકરાળ, મોટા દાંત, ભયંકર આંખો અને વગર પ્રમાણના અવયવોવાળા હતા એવી લોકોની સમજ છે તે ભૂલ ભરેલી છે. તેઓ આર્યોની માફક મનુષ્ય દેહધારી હતા. માત્ર રંગે કાળા અને શરીરે મજબૂત હતા. અને નરમાંસ ભક્ષણ કરવાનો ક્રૂર ચાલ તેમનામાં હતો. તેના સાત પ્રકાર છે: ભીમ, મહાભીમ, વિઘ્ન, વિનાયક, જળરાક્ષસ, રાક્ષસરાક્ષસ અને બ્રહ્મરાક્ષસ. રાક્ષસો નૈઋત્ય તરફ અને યમુના નદીને દક્ષિણે લંકા સુધી રહેતા હતા. તે નૈઋત્ય તરફ હતા માટે તેમને નૈઋતી પણ કહેતા. તેના ત્રણ પ્રકાર છે: કેટલાક યક્ષ જેવા, કેટલાક માત્ર દેવના જ દુશ્મન હોય અને બીજા સ્મશાનમાં દેખાવ દે, યજ્ઞમાં ભંગ પાડે, પવિત્ર માણસોને પજવે, જીવતા માણસનું ભક્ષણ કરે અને તેવી અનેક રીતે લોકોને પીડા રૂપ થઇ પડે. રાવણ ત્રીજા પ્રકારનો રાક્ષસ મનાય છે. ઉત્પત્તિ તેઓની ઉત્પત્તિ વિષે મતભેદ છે. કેટલાકનું માનવું એવું છે કે તેઓ પુલસ્ત્યના પુત્ર થાય. બીજા મત પ્રમાણે તેઓ બ્રહ્માના પગના તળિયામાંથી ઉત્પન્ન થયા હતા. વિષ્ણુ પુરાણ પ્રમાણે તેઓ કશ્યપ અને ખષાના પુત્ર છે. રામાયણમાં જણાવ્યા પ્રમાણે જ્યારે બ્રહ્માએ સમુદ્ર ઉત્પન્ન કર્યા ત્યારે તેની રક્ષા કરવા રાક્ષસોને ઉત્પન્ન કર્યા તેથી તેમને રાક્ષસ નામ આપ્યું. અન્ય નામો રાક્ષસને તેમના ગુણ પ્રમાણે અનેક નામથી ઓળખાવવામાં આવે છે: અનુશર, આશર, આશિર, હનૂષ, ઇષ્ટિપચ, સંધ્યાબલ, ક્ષપાત, નક્તંચર, રાત્રિચર, શમનીશદ, નૃજગ્ધ, નૃયક્ષ, પલલ, પલાદ, પલંકશ, ક્રવ્યાદ, અસ્ત્રપ, અસૃક્પ, કૌણપ, કીલાલપ, રક્તપ, દંડશુક, પ્રઘસ, મિલનમુખ, કર્બૂર, અસ્ત્ર, નિક્ષાસૂત, નિક્ષાત્મજ, જાનુધાન, પુણ્યજન, નૈઋતુ, યાતુ, રક્ષ વગેરે રાક્ષસને માટે અન્ય શબ્દો વપરાય છે. સંદર્ભ શ્રેણી:પ્રાચીન ભારત શ્રેણી:રામાયણ શ્રેણી:પૌરાણિક પાત્રો

અપ્સરા

https://gu.wikipedia.org/wiki/અપ્સરા

thumb|ધ મેટ્રોપોલિટન મ્યુઝિયમ ઓફ આર્ટ, મધ્ય પ્રદેશ, ખાતે આવેલું એક અપ્સરાનું ૧૨મી સદીનું રેતીશિલ્પ. અપ્સરા (સંસ્કૃત: अप्सरा) એ હિંદુ અને બૌદ્ધ સંસ્કૃતિમાં અવકાશી જીવોના એક વર્ગના સભ્ય છે. તેઓ મૂળભૂત રીતે વાદળો અને પાણીની એક પ્રકારની સ્ત્રી ભાવના છે, જે પાછળથી "અપ્સરા" અથવા "પરી" ની ભૂમિકા ભજવે છે. તેઓ ઘણી દક્ષિણ એશિયાઈ અને દક્ષિણપૂર્વ એશિયાઈ સંસ્કૃતિઓના શિલ્પ, નૃત્ય, સાહિત્ય અને ચિત્રકળામાં અગ્રણી છે. અપ્સરાઓ સુંદર, યુવાન અને ભવ્ય હોવાનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે, અને કહેવામાં આવે છે કે તેઓ પોતાની ઇચ્છા અનુસારનું રૂપ ધારણ કરી શકવા સક્ષમ છે. અપ્સરાઓ બે પ્રકારની હોય છે - લૌકિક (સાંસારિક) અને દૈવિક (દિવ્ય). તેઓ નૃત્ય કરવાની કળામાં ઉત્કૃષ્ટ હોય છે, અને ઘણી વાર દેવતાઓના રાજા ઇન્દ્રના દરબારના સંગીતકાર ગાંધર્વોની પત્નીઓ હોય છે. અપ્સરાઓ દેવતાઓના મહેલોમાં નિવાસ કરે છે અને ગાંધર્વોએ બનાવેલા સંગીત પર નૃત્ય કરીને દેવતાઓનું મનોરંજન કરે છે. ઇન્દ્રના દરબારની પ્રત્યેક ૨૬ અપ્સરાઓ પ્રદર્શન કળાના અલગ અલગ પાસાનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે, જે પ્રાચીન યુનાનના મ્યુઝિસ સાથે તુલના કરે છે. તેઓ ઋષિમુનિઓ દૈવી શક્તિઓ પ્રાપ્ત ન કરે તે માટે તેમને ફસાવવા માટે પણ પ્રખ્યાત છે. અપ્સરાઓમાં ઉર્વશી, મેનકા, રંભા, તિલોત્તમા અને ઘૃતચી સૌથી પ્રખ્યાત છે. જાપાનમાં અપ્સરાને "ટેનીન" (ππ) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. "સ્ત્રી ટેનીન" માટે "ટેન્નીયો" (ππ) અને "પુરુષ ટેનીન" માટે "ટેન્નાન" (ππ) શબ્દ પ્રચલિત છે. વ્યુત્પત્તિ thumb|બનારસ ખાતે હિન્દુ મંદિર પર કોતરવામાં આવેલી અપ્સરાઓની કાષ્ઠપ્રતિમાઓ, ૧૯૧૩ અપ્સરા શબ્દ સંસ્કૃત अप्सरस्‌ પરથી ઊતરી આવ્યો છે. મોનિયર-વિલિયમ્સ શબ્દકોશનું વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્ર અપ્સરાનો અર્થ अप् + √सृ, "પાણીમાં અથવા વાદળોના પાણીની વચ્ચે જતા" તરીકે આપે છે. સાહિત્ય thumb|અપ્સરા, દેવી જગદમ્બી મંદિર, ખજુરાહો. અપ્સરાના સૌથી પ્રાચીન વર્ણનોમાં તેમને "જલપરી" તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યા છે. ઋગ્વેદમાં એક અપ્સરાનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે જે ગંધર્વની પત્ની છે; જો કે, ઋગ્વેદ એક કરતા વધુ અપ્સરાના અસ્તિત્વને પણ અનુમોદન આપે છે. વિશેષરૂપે અપ્સરાનું નામ ઉર્વશી છે. એક આખું સ્તોત્ર ઉર્વશી અને તેના નશ્વર પ્રેમી પુરુરવા વચ્ચેની વાતચીત સાથે સંબંધિત છે.Rig Veda, Book X, Hymn 95. બાદમાં હિંદુ ધર્મગ્રંથોમાં અસંખ્ય અપ્સરાઓના અસ્તિત્વને અનુમોદન આપવામાં આવ્યું છે, જેઓ ઇન્દ્રની દાસી તરીકે અથવા તેમના દિવ્ય દરબારમાં નર્તકીઓ તરીકે કાર્ય કરે છે, ગાંધર્વો ("અવકાશી સંગીતકારો") ની સાથે સંગીતકાર તરીકે સેવા આપે છે. કૌશીતકિ ઉપનિષદમાં અત્તર, માળાઓ, વસ્ત્રો અને સુગંધિત પદાર્થો સાથે સંકળાયેલા દેવી-દેવતાઓના એક વર્ગ તરીકે અપ્સરાઓનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. અપ્સરાઓની ઉત્પત્તિ રામાયણ અને પુરાણોમાં વર્ણવવામાં આવી છે. અપ્સરાઓને સમુદ્ર મંથન, જળ રમતો અને નાગ સમૂહો સાથે જોડીને પાણી સાથે સંબંધિત દર્શાવામાં આવી છે. મહાભારત સાથે જોડાયેલી ઘણી કથાઓમાં અપ્સરાઓ મહત્વપૂર્ણ સહાયક ભૂમિકામાં જોવા મળે છે. મહાકાવ્યમાં મુખ્ય અપ્સરાઓની ઘણી યાદીઓ છે, જેની યાદીઓ હંમેશા એકસરખી હોતી નથી. અહીં આવી જ એક યાદી આપવામાં આવી છે, જેમાં દેવ દરબારના નિવાસીઓ અને મહેમાનોને અવકાશી નર્તક કેવા દેખાતા હતા તેનું વર્ણન આપવામાં આવ્યું છે. ઘૃતચી, મેનકા, રંભા, પૂર્વચિત્તિ, સ્વયંપ્રભા, ઉર્વશી, મિશ્રકેશી, દંડગૌરી, વરુથિની, ગોપાલી, સહજન્યા, કુંભયોનિ, પ્રજાગરા, ચિત્રસેના, ચિત્રલેખા, સહા અને મધુરસવાના – કમળનાં પાંદડાં જેવી આંખો ધરાવતી તે અને હજારો અન્ય, કઠોર તપસ્યાના અભ્યાસી તપસ્વીઓનાં હૃદયને મોહિત કરવાના કાર્યમાં નિયોજીત હતી. પાતળી કમર અને પુષ્ઠ નિતંબ ધરાવતી તેઓએ વિવિધ ભંગિમાઓ કરવાનું શરૂ કર્યું. તેઓ ગાઢ વક્ષઃસ્થલોનું દોલન કરી, આસપાસ નજર ફેરવી, દર્શકોના મન-મસ્તિષ્ક અને સંકલ્પોનું હરણ કરવામાં સક્ષમ અન્ય આકર્ષક દૃષ્ટિકોણોનું પ્રદર્શન કરતી નૃત્ય કરી રહી હતી. Mahabharata, Book III: Vana Parva, Section 43. મહાભારતમાં અપ્સરાઓના વ્યક્તિગત પરાક્રમોનું દસ્તાવેજીકરણ કરવામાં આવ્યું છે. જેમ કે, તિલોત્તમા જેણે અસુર બંધુઓ સુન્દ અને ઉપસુન્દથી વિશ્વને ઉગાર્યું હતું, અને ઉર્વશી, જેમણે અર્જુનને લલચાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. મહાભારતમાં એવી પુનરાવર્તિત ઘટનાઓનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે જેમાં ઋષિઓને તેમની તપસ્યાઓથી વિચલિત કરી ઈછિત વરદાનોથી વંચિત રાખવા માટે અપ્સરાઓ મોકલવામાં આવે છે. આ વિષયને મૂર્તિમંત કરતી એક કથામાં કથાનાયિકા શકુંતલાએ સ્વયં પોતાના માતાપિતાની કથાનું વર્ણન કર્યું છે.Mahabharata, Book I: Adi Parva, Section 71-72. એક વખત વિશ્વામિત્ર ઋષિએ પોતાની તપસ્યાથી એવી તીવ્ર ઊર્જા ઉત્પન્ન કરી કે સ્વયં ઇન્દ્ર પણ ભયભીત થઈ ગયો. ઋષિને તપસ્યાથી વિચલિત કરવા તેણે અપ્સરા મેનકાને વિશ્વામિત્ર પાસે મોકલી આપી. આવા શક્તિશાળી તપસ્વીને ગુસ્સે કરવાના વિચારથી મેનકા ધ્રૂજી ઊઠી, પણ તેણે ઇન્દ્રની આજ્ઞાનું પાલન કર્યું. જ્યારે તે વિશ્વામિત્ર પાસે પહોંચી, ત્યારે વાયુ દેવતાએ તેણીનાં વસ્ત્રો ફાડી નાખ્યાં. તેને આ રીતે જીર્ણ વસ્ત્રોમાં જોઈને ઋષિ વિચલિત થયા અને તેમની તપસ્યાનો ભંગ થયો. ઋષિ સાથેના સંબંધને પરિણામે મેનકાએ એક પુત્રીને જન્મ આપ્યો, જેને તેણે નદીના કાંઠે તરછોડી દીધી. તે પુત્રી સ્વયં કથાનાયિકા શકુંતલા હતી. કલા ઘણી ભારતીય અપ્સરાઓ તેમના નામથી ખ્યાત હતી અને દંતકથાઓમાં કેન્દ્રસ્થાને હતી. નાટ્ય શાસ્ત્ર સંસ્કૃત નાટકો માટે નાટ્યાત્મક સિદ્ધાંતનું મુખ્ય કાર્ય નાટ્ય શાસ્ત્ર નીચે મુજબની અપ્સરાઓને સૂચિબદ્ધ કરે છે: મંજુકેશી, સુકેશી, મિશ્રકેશી, સુલોચના, સૌદામિની, દેવદત્ત, દેવસેના, મનોરમા, સુદતી, સુંદરી, વિગગ્ધા, વિવિધા, બુધા, સુમાલા, સાંતતી, સુનંદા, સુમુખી, મગધિ, અર્જુની, સરલા, કેરાલા, ધૃતિ, નંદા, સુપુષ્પમાલા, સુપુષ્કલા અને કલાભા. કમ્બોડિયા thumb|ફ્રેન્ચ ઇન્ડોચીનની ૧૯૩૧ની ટપાલ ટિકિટ પર અપ્સરા|left|213x213px alt=અંગકોર વાટ, કમ્બોડિયા, મંદિરની દિવાલ પર અપ્સરાનું શિલ્પ|thumb|અંગકોર વાટ મંદિર દિવાલ પર દેવતાનું શિલ્પ કમ્બોડિયામાં આવેલા અંગકોરવાટના મંદિરો (ઇ.સ. ૮મી-૧૩મી સદી)ની પાષાણ કલાકૃતિઓમાં અપ્સરાઓ એક મહત્વપૂર્ણ આકૃતિઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જો કે, તમામ સ્ત્રી છબીઓને અપ્સરા તરીકે ગણવામાં આવતી નથી. નૃત્યના ભારતીય જોડાણ સાથે સુમેળ ધરાવતી, ખ્મેર સ્ત્રી આકૃતિઓ કે જેઓ નૃત્ય કરી રહી છે અથવા નૃત્ય કરવા માટે તૈયાર છે તેમને અપ્સરા માનવામાં આવે છે; સ્ત્રી આકૃતિઓ, જે વ્યક્તિગત રીતે અથવા સમૂહમાં દર્શાવવામાં આવી છે, જેઓ મંદિરના સંરક્ષકોની જેમ સ્થિર અને આગળ તરફ મોઢું રાખીને ઉભા હોય છે, તેમને દેવતા કહેવામાં આવે છે.Maurice Glaize, Monuments of the Angkor Group, p.37. સૌથી મોટું અંગકોર મંદિર, અંગકોર વાટ (ઈ.સ. ૧૧૧૩–૧૧૫૦માં નિર્મિત) અપ્સરા અને દેવતા બંને ધરાવે છે, જો કે, દેવતા પ્રકારના શિલ્પો સૌથી વધુ સંખ્યામાં છે અને હાલની સંશોધન સૂચિ પ્રમાણે ૧,૭૯૬ થી વધુ છે.Angkor Wat devata inventory - February 2010 અંગકોરવાટના સ્થપતિઓએ થાંભલાઓ અને દિવાલો પર સુશોભનાત્મક ભાત તરીકે નાની અપ્સરા છબીઓ(૩૦ – ૪૦ સે.મી.)નો ઉપયોગ કર્યો હતો. તેમાં મંદિરના પ્રવેશદ્વારથી માંડીને ઊંચા મિનારાઓની ટોચ સુધીના દરેક સ્તરે મોટા દેવતાની છબીઓ (લગભગ ૯૫ – ૧૧૦ સે.મી.ની માપણીના પૂર્ણ કદનાં ચિત્રો)નો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. ૧૯૨૭માં, સાફો માર્ચલે તે કલાકૃતિઓના વાળ, વસ્ત્રો, દેખાવ, દાગીના અને સુશોભનાત્મક ફૂલોની નોંધપાત્ર વિવિધતાની યાદી આપતો એક અભ્યાસ પ્રકાશિત કર્યો હતો. માર્ચલે નિષ્કર્ષ આપ્યો કે તે અંગકોર સમયગાળાની વાસ્તવિક પદ્ધતિઓ પર આધારિત છે. કેટલાક દેવતાઓ એકબીજાની આસપાસ હાથ રાખીને દેખાય છે અને દર્શકોને અભિવાદન પાઠવતા હોય તેવું લાગે છે. માર્ચલે લખે છે કે, "દેવતાઓ એક શુદ્ધ લાવણ્યના તમામ તત્વોનું પ્રતીક હોય તેવું પ્રતીત થાય છે."Sappho Marchal, Khmer Costumes and Ornaments of the Devatas of Angkor Wat. thumb|right|ખ્મેર અપ્સરા નર્તકીઓ અંગકોર વાટના મંદિરોની કલાકૃતિઓ ખ્મેર શાસ્ત્રીય નૃત્યની પ્રેરણા બની ગઈ છે. કમ્બોડિયાની સ્વદેશી બેલે જેવી પ્રદર્શન કલાને ઘણી વખત "અપ્સરા નૃત્ય" કહેવામાં આવે છે. આ નૃત્ય કંબોડિયાના રાજવી નર્તક દ્વારા ૨૦મી સદીના મધ્યમાં કમ્બોડિયાની રાણી સિસોવાથ કોસમકના આશ્રય હેઠળ તૈયાર કરવામાં આવ્યું હતું. અપ્સરાની ભૂમિકા સુવર્ણ આભૂષણો સહિત ચુસ્ત પારંપરિક વસ્ત્રોમાં સજ્જ મહિલા દ્વારા ભજવવામાં આવે છે, જેની મનોહર, મરોડવાળી હરકતોને શાસ્ત્રીય દંતકથાઓ અથવા ધાર્મિક વાર્તાઓ વર્ણવવા માટે સંહિતાબદ્ધ કરવામાં આવી છે.Di Giovine, Michael A. The Heritage-Scape. 2008, pages 293–4 જાવા અને બાલી, ઇન્ડોનેશિયા thumb|right|૯ મી સદીના બોરોબુદુર મંદિર, જાવા, ઇન્ડોનેશિયાની પાષાણ કલાકૃતિમાં દર્શાવવામાં આવેલી બોરોબુદુરની અપ્સરા, ઉડતી અવકાશી યુવતી. સમગ્ર મધ્યકાલીન યુગ દરમિયાન ઇન્ડોનેશિયાની ભાષામાં અપ્સરાઓને 'બિદાદરી' તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, જેને 'વિદ્યાધરી' (સંસ્કૃત શબ્દ विद्याधरी પરથી: विद्या એટલે 'જ્ઞાન'; धराय એટલે 'હોવું, વાહક અથવા લાવનાર') સાથે જોડવામાં આવે છે, જે ભારતીય પૌરાણિક કથાઓમાં અવકાશી પ્રાણીઓના એક વર્ગ વિદ્યાધરોની સ્ત્રીઓ સાથે મેળ ખાય છે. 'વિદ્યાધર'નો શાબ્દિક અર્થ 'વિજ્ઞાન અથવા મંત્રોથી યુક્ત', અને 'એક પ્રકારની અલૌકિક હસ્તી' એવો થાય છે. મોનિયર-વિલિયમ્સ શબ્દકોશ 'જાદુઈ શક્તિ યુક્ત' અથવા 'પરી' તરીકે ઉલ્લેખ કરે છે. બિદાદરીઓ સ્વર્ગીય કુમારિકાઓ છે, તેઓ સ્વર્ગલોકમાં અથવા ઇન્દ્રના અવકાશી મહેલમાં રહે છે, જેનું વર્ણન બાલીના દેદારી (બિદારી અથવા અપ્સરા) નૃત્યમાં કરવામાં આવ્યું છે. પરંપરાગત રીતે અપ્સરાઓને ઇન્દ્રના સ્વર્ગમાં રહેતી અવકાશી કુમારિકાઓ તરીકે વર્ણવવામાં આવે છે. તેઓ ઇન્દ્રના વિશેષ કાર્ય માટે જાણીતી છે: તપસ્વીઓ પોતાની સાધના અને તપસ્યાથી દેવતાઓ કરતા વધુ શક્તિશાળી ન બની શકે તેથી તેમને લલચાવવા માટે ઇન્દ્ર દ્વારા અપ્સરાઓને પૃથ્વી પર મોકલવામાં આવે છે. જાવાની પરંપરાઓમાં આ વિષય વારંવાર જોવા મળે છે, જેમાં રાજા એરલાંગ્ગાના શાસન દરમિયાન ૧૦૩૦માં મ્પૂ કાનવા લિખિત કાકાવિન અર્જુનવિવાહનો પણ સમાવેશ થાય છે. વાર્તા કહે છે કે અર્જુન, મહાકાય નિવાતકવાકાને હરાવવા માટે ધ્યાન અને તપસ્યામાં રોકાયો હતો, જેના પર ઇન્દ્રએ તેને લલચાવવા અપ્સરા મોકલી હતી. જો કે, અર્જુન તેની વાસના પર વિજય મેળવવામાં સફળ રહ્યો અને પછી તે મહાકાયને હરાવવા માટે દેવતાઓ પાસેથી અંતિમ શસ્ત્રો જીતવામાં સફળ રહ્યો. thumb|left|બાલિ લેગોંગ નૃત્યમાં ઇન્ડોનેશિયાના બાલી ખાતેની અવકાશી કુમારિકાઓનું નિરૂપણ. પાછળથી જાવા પરંપરામાં અપ્સરાને હપ્સરી પણ કહેવામાં આવતી હતી, જે વિદોદરી (સંસ્કૃત ભાષાના શબ્દ વિદ્યાધરી) તરીકે પણ ઓળખાય છે. જાવાનીઝ હિન્દુ-બૌદ્ધ પરંપરાએ પણ બાલી પર પ્રભાવ પાડ્યો હતો. બાલિ નૃત્યમાં, અવકાશી કુમારિકાઓનો વિષય ઘણી વખત જોવા મળે છે. સંઘયાંગ દેદારી અને લેગોંગ જેવા નૃત્યોમાં દૈવી કુમારિકાઓને તેમની પોતાની રીતે દર્શાવવામાં આવી હતી. માતારામ સલ્તનતના દરબારમાં નૃત્યોમાં સ્વર્ગીય કુમારિકાઓને દર્શાવવાની પરંપરા હજી પણ જીવંત છે. બેધયાના જાવા નૃત્યો અપ્સરાઓનું ચિત્રણ કરે છે. જો કે, ઇસ્લામ અપનાવ્યા પછી, બિદારીને કુરાનમાં ઉલ્લેખિત સ્વર્ગીય કુમારિકા હૂર સાથે સરખાવવામાં આવે છે, જેમાં ઈશ્વરે જણાવ્યું હતું કે સ્વર્ગના 'નિશિદ્ધ મોતી' તે માણસો માટે છે જેમણે પ્રલોભનોનો પ્રતિકાર કર્યો છે અને જીવનની કસોટીઓ સહન કરી છે. મલય દ્વીપસમૂહમાં ઇસ્લામનો ફેલાવો થયો જ્યારે અરબી વેપારીઓ મલય લોકો સાથે મસાલાનો વેપાર કરવા આવ્યા. તે સમયે હિંદુ ધર્મ મલય સંસ્કૃતિનો પાયો હતો, પરંતુ ઇસ્લામી ધર્મ અને સંસ્કૃતિ સાથે સમન્વયવાદને કારણે બિદાદરીનો વિચાર પેદા થયો. સામાન્ય રીતે તેને પરમેશ્વરની સેવામાં રત અને તેને પ્રસન્ન કરતી જીવનશૈલી જીવતા લોકોને આપવામાં આવતા ઇનામ તરીકે જોવામાં આવે છે. મૃત્યુ પછી, બિદાદારી તે વ્યક્તિને પત્ની તરીકે મળે છે, જેનો આધાર તે કેવા પ્રકારની વ્યક્તિ છે તેના પર રહેલો છે. બિદાદરી મેળાવવાની વ્યક્તિની યોગ્યતા તેની પવિત્રતા પર આધારિત હતી: તે કેટલી વાર પ્રાર્થના કરતો હતો, તે 'બાહ્ય દુનિયા' થી કેટલું દૂર થઈ ગયો હતો, અને દુન્યવી ઇચ્છાઓ પર તેણે કેટલું ઓછું ધ્યાન આપ્યું હતું. thumb|right|બે અપ્સરાઓથી ઘેરાયેલ એક નર દેવતા, વિષ્ણુ મંદિર, પ્રમ્બનન, જાવા શૈલેન્દ્ર રાજવંશના યુગથી માંડીને મજાપહિત સામ્રાજ્ય સુધીના પ્રાચીન જાવાના અનેક મંદિરોમાં અપ્સરાઓની કલાકૃતિઓ જોવા મળે છે. અપ્સરા અવકાશી કુમારિકાઓ સુશોભનાત્મક ભાત તરીકે અથવા આધારશિલામાં વાર્તાના અભિન્ન ભાગ તરીકે પણ મળી શકે છે. અપ્સરાઓના ચિત્રો બોરોબુદુર, મેંદુટ, પ્રમ્બનન, પ્લાઓસન અને પેનતરન પર જોવા મળી શકે છે. બોરોબુદુર ખાતે અપ્સરાઓને દૈવી રીતે સુંદર અવકાશી કુમારિકાઓ તરીકે દર્શાવવામાં આવી છે, જે ઊભી રહેલી કે ઉડતી સ્થિતિમાં ચિત્રિત કરવામાં આવી છે. સામાન્ય રીતે કમળના ફૂલ પકડીને, ફૂલોની પાંખડી ફેલાવતી, અથવા આકાશી વસ્ત્રો લહેરાવતી તેઓ ઉડાન ભરવાની પાંખો હોય તેમ દર્શાવવામાં આવી છે. બોરોબુદુર પાસે આવેલા મેંદુતના મંદિરમાં સ્વર્ગમાં ઊડતા દેવતાઓ, દિવ્ય જીવોના સમૂહોને દર્શાવવામાં આવ્યા હતા, જેમાં અપ્સરાઓનો પણ સમાવેશ થતો હતો. પ્રમ્બનન મંદિર પરિસરમાં, ખાસ કરીને વિષ્ણુ મંદિરમાં, પુરુષ દેવતાની કેટલીક છબીઓ બે અપ્સરાઓથી ઘેરાયેલી જોવા મળે છે. મણિપુર, ભારત પૂર્વોત્તર ભારતના મૈતેઇ લોકોની પ્રાચીન મણિપુર સંસ્કૃતિમાં, અપ્સરાને અવકાશી અપ્સરા અથવા હેલોઇસ તરીકે માનવામાં આવે છે જે માનવ માદા શરીરથી મળતા આવતા ઉડતા જીવો છે જે નર પથિક અથવા જંગલમાં પોતાનો માર્ગ ભટકનારા કોઈપણ શૂરવીરને આકર્ષિત કરે છે. તેઓ તેમની સુંદરતા, જાદુઈ શક્તિઓ અને મોહક અલૌકિક ચુંબકીય વ્યક્તિત્વ માટે જાણીતા હતા. માનવામાં આવે છે કે તેઓની સંખ્યા સાત છે અને તેઓ આકાશ દેવતા અથવા સોરેન દેવતાની પુત્રીઓ છે. ચંપા મધ્યકાલીન અંગકોરનું પડોશી, જે હવે મધ્ય વિયેટનામના દરિયાકાંઠે પૂર્વમાં આવેલું છે, તે ચંપાની કળામાં પણ અપ્સરાઓ એક મહત્ત્વની ભાત હતી. વિશેષ કરીને નોંધનીય બાબત એ છે કે ચામ કલાની ત્રા કિઉ શૈલીમાં અપ્સરાઓનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે, આ શૈલી ઇ.સ. ૧૦મી અને ૧૧મી સદીમાં વિકસી હતી. ચીન અપ્સરાઓને ઘણીવાર પૂર્વ એશિયન બૌદ્ધ કળામાં દર્શાવવામાં આવી છે. તેમને ચાઇનીઝમાં ફેટિયન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેમને ચીનમાં ભીંતચિત્રો અને બોદ્ધ ગુફા સ્થળોના શિલ્પોમાં ઉડતી આકૃતિઓ તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યા છે, જેમ કે મોગાઓ ગુફાઓમાં, યુલિન ગુફાઓ, તિઆનલોંગશાન ગ્રોટ્ટોસ, યુંગાંગ, અને લોંગમેન ગ્રોટ્ટોસ. તેમને પેગોડાની શૈલી પર પણ દર્શાવવામાં આવ્યા છે, જેમ કે ઝીઉડિંગ-સી પેગોડા. તેમને નૃત્યાંગના અથવા સંગીતકારો તરીકે પણ દર્શાવવામાં આવી શકે છે, જેઓ વાંસળી, પીપા અથવા શેંગ જેવા સંગીતનાં સાધનો ધરાવે છે. અપ્સરાને બહુવિધ આત્માઓ તરીકે રજૂ કરી શકાય છે જેમણે બુદ્ધો માટે સંગીત વગાડ્યું હતું. સામાન્ય રીતે, તેમને પવનમાં ફરકતા લાંબા સ્કર્ટ સાથે દર્શાવવામાં આવે છે. અપ્સરાને કેટલીક વખત એક શક્તિશાળી અને પ્રભાવશાળી આત્મા તરીકે દર્શાવવામાં આવે છે અથવા ભગવાન જે "ઝુલતી બાંય" સાથેનો પોશાક પહેરે છે અને તિયાનમાં રહે છે. અપ્સરાના આ સંસ્કરણનો ઉપયોગ ચીની લોક ધર્મમાં પૂજાના પદાર્થ તરીકે અને ચીની લોકવાયકામાં થાય છે. ચિત્રવીથિ સંદર્ભ બાહ્ય કડી શ્રેણી:હિંદુ ધર્મ શ્રેણી:પૌરાણિક પાત્રો

કિત્તુર ચેન્નમ્મા

https://gu.wikipedia.org/wiki/કિત્તુર_ચેન્નમ્મા

કિત્તુર ચેન્નમ્મા (૨૩ ઑક્ટોબર ૧૭૭૮ - ૨૧ ફેબ્રુઆરી ૧૮૨૯) એ વર્તમાન કર્ણાટકના ભૂતપૂર્વ રજવાડા કિત્તુરનાં રાણી હતાં. પેરામાઉન્ટસીની અવગણનામાં અને તેમના આધિપત્ય પર નિયંત્રણ જાળવી રાખવાના પ્રયાસમાં તેમણે બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની સામે સશસ્ત્ર પ્રતિકારનું નેતૃત્વ કર્યું હતું. તેમણે પ્રથમ વિદ્રોહમાં કંપનીને હરાવી હતી, પરંતુ બીજા વિદ્રોહ પછી તેઓ યુદ્ધ કેદી તરીકે મૃત્યુ પામ્યાં હતાં. બ્રિટિશ વસાહતીકરણ સામે કિટ્ટુર દળોનું નેતૃત્વ કરનાર પ્રથમ અને થોડા મહિલા શાસકોમાંની એક તરીકે, તેમને કર્ણાટકમાં લોકનાયિકા તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે. તેઓ ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળનું એક મહત્વપૂર્ણ પ્રતીક પણ છે. જીવન પ્રારંભિક જીવન કિત્તૂર ચેન્નમ્માનો જન્મ ૨૩ ઓક્ટોબર ૧૭૭૮ના રોજ ભારતના કર્ણાટકના હાલના બેલગાવી જિલ્લાના એક નાનકડા ગામ કાકતીમાં થયો હતો. તેઓ લિંગાયત સમુદાયનાં હતાં અને નાની ઉંમરથી જ તેમણે ઘોડેસવારી, તલવારબાજી અને તીરંદાજીની તાલીમ મેળવી હતી. ૯ વર્ષની ઉંમરથી તેમની સંભાળ રાખ્યા પછી, ૧૫ વર્ષની ઉંમરે દેસાઈ પરિવારના રાજા મલ્લસર્જ સાથે લગ્ન કર્યાં હતાં. અંગ્રેજો સામે સંઘર્ષ ચેન્નમ્માના પતિનું ૧૮૧૬માં અવસાન થયું હતું અને તેઓ એક પુત્રને છોડીને ગયા. આ પછી ૧૮૨૪માં તેમના પુત્રનું મૃત્યુ થયું હતું. તેમના પતિ અને પુત્રના મૃત્યુ બાદ, રાણી ચેન્નમ્માએ વર્ષ ૧૮૨૪માં શિવલિંગપ્પાને દત્તક લીધા અને તેમને સિંહાસનનો વારસદાર બનાવ્યા. આનાથી ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની ગુસ્સે થઈ ગઈ, અને શિવલિંગપ્પાને હાંકી કાઢવાનો આદેશ આપ્યો. કિત્તૂર રાજ્ય પ્રભારી સેન્ટ જ્હોન ઠાકરેની ધારવાડ કલેક્ટર કચેરીના વહીવટ હેઠળ આવ્યું હતું, જેમાં શ્રી ચેપ્લેન કમિશનર હતા, જે બંનેએ કારભારી નવા શાસનને માન્યતા આપી ન હતી અને કિત્તૂરને બ્રિટિશ નિયંત્રણ સ્વીકારવા માટે સૂચિત કર્યું હતું. આ પગલાને ૧૮૪૮થી સ્વતંત્ર ભારતીય રાજ્યોને જોડવા માટે ભારતના ગવર્નર જનરલ લોર્ડ ડેલહાઉસી દ્વારા પાછળથી રજૂ કરવામાં આવેલી ખાલસા નીતિના પુરોગામી તરીકે જોવામાં આવે છે. ૧૮૨૩માં રાણી ચેન્નમ્માએ બોમ્બે પ્રાંતના લેફ્ટનન્ટ-ગવર્નર માઉન્ટસ્ટુઅર્ટ એલ્ફિન્સ્ટનને એક પત્ર મોકલ્યો, જેમાં તેમના કેસની દલીલ કરવામાં આવી, પરંતુ વિનંતી ઠુકરાવી દેવામાં આવી, અને યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું. બ્રિટિશરોએ કિત્તુરના તિજોરી અને મુગટના ઝવેરાતની આસપાસ સંત્રીઓના એક જૂથને મૂક્યા, જેની કિંમત યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યા પછી લગભગ ૧૫ લાખ રૂપિયા હતી. તેઓએ યુદ્ધ લડવા માટે ૨૦૭૯૭ માણસો અને ૪૩૭ બંદૂકોનું દળ પણ એકત્ર કર્યું,જે મુખ્યત્વે મદ્રાસ નેટિવ હોર્સ આર્ટિલરીની ત્રીજી ટુકડીમાંથી હતું. ઓક્ટોબર 1824 દરમિયાન યુદ્ધના પહેલા વિદ્રોહમાં બ્રિટિશ દળો ભરખમ રીતે હારી ગયાં અને સેન્ટ જોન ઠાકરે, કલેક્ટર અને પોલિટિકલ એજન્ટ, યુદ્ધમાં માર્યા ગયા. ચેન્નમ્માના લેફ્ટનન્ટ અમાતુર બલપ્પા તેમની હત્યા અને બ્રિટિશ દળોના નુકસાન માટે મુખ્યત્વે જવાબદાર હતા. બે બ્રિટિશ અધિકારીઓ સર વોલ્ટર ઇલિયટ અને મિસ્ટર સ્ટીવનસનને પણ બંધક તરીકે લેવામાં આવ્યા હતા. રાણી ચેન્નમ્માએ તેમને ચૅપ્લેન સાથેની સમજૂતી સાથે મુક્ત કર્યા કે યુદ્ધ સમાપ્ત થઈ જશે, પરંતુ ચૅપ્લેને વધુ દળો સાથે યુદ્ધ ચાલુ રાખ્યું. બીજા હુમલા દરમિયાન, સોલાપૂરના સબ કલેક્ટર મુનરો, થોમસ મુનરોનો ભત્રીજો માર્યો ગયો. રાણી ચેન્નમ્મા તેમના નાયબ સંગોલ્લી રાયન્નાની સહાયથી ઉગ્ર લડાઈ લડ્યાં હતાં, પરંતુ આખરે તેને પકડી લેવામાં આવ્યાં. તેમને બૈલહોંગલ કિલ્લામાં કેદ કરવામાં આવ્યાં હતાં હતી, જ્યાં તબિયત બગડવાને કારણે ૨૧ ફેબ્રુઆરી ૧૮૨૯ના રોજ તેમનું અવસાન થયું હતું. સ્મારકો દફન સ્થળ રાણી ચેન્નમ્માની સમાધિ અથવા દફન સ્થળ બૈલહોંગલમાં છે. પ્રતિમાઓ સંસદ ભવન, નવી દિલ્હી કર્ણાટકમાં બૅંગ્લોર, બેલગાવી, હુબલી, અને કિત્તુરમાં લોકપ્રિય સંસ્કૃતિમાં thumb|150x150px| ભારતની 1977ની ટિકિટ પર કિત્તુર રાની ચેન્નમ્મા|left પુસ્તકો એમએમ કલબુર્ગી દ્વારા કિટ્ટુરુ સંસ્થાન સાહિત્ય - ભાગ III અને અન્ય લોકો દ્વારા ભાગ I, ભાગ II. એ બી વગ્ગાર દ્વારા કિટ્ટુરુ સંસ્થાન દખાલેગાલુ . સંગમેશ તમ્માનગૌદર દ્વારા કિટ્ટુરુ રાની ચેન્નમ્મા ચલચિત્રો ૧૯૬૨માં કિત્તુર ચેન્નમ્મા કરીને કન્નડમાં ફિલ્મ બનાવવામાં આવી, જેમાં બી સરોજ દેવી મુખ્ય ભૂમિકામાં રહ્યાં અને ચલચિત્રનું નિર્દેશન બી આર પંતુલુએ કર્યું.https://www.imdb.com/title/tt0250471/ આરઆરઆર ફિલ્મના એત્તારા જેન્ડા ગીતમાં તંગુતુરી પ્રકાશમ, વી. ઓ. ચિદમ્બરમ પિલ્લઈ, કેરળ વર્મા પઝાસી રાજા, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, ભગત સિંહ, શિવાજી મહારાજ અને સુભાષચંદ્ર બોઝ સાથે યાદ કરાય છે. અન્ય રાણી ચેન્નમ્માની વીરગાથાઓ લોકગીતો, લાવણી અને ગીગી પદના રૂપમાં લોકો દ્વારા ગવાય છે. ૧૯૭૭માં ભારતીય સરકારે તેમની યાદગીરીમાં ટપાલની ટિકિટ બહાર પાડી હતી. તટરક્ષક જહાજ "કિત્તુર ચેન્નમ્મા"ને ૧૯૮૩માં કાર્યરત કરવામાં આવ્યું હતું અને ૨૦૧૧માં નિષ્ક્રિય કરવામાં આવ્યું. બેંગ્લોર અને મિરાજને જોડતી ભારતીય રેલવેની ટ્રેન રાની ચેન્નમ્મા એક્સપ્રેસનું નામ તેમના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. સંદર્ભો શ્રેણી:ભારતીય ક્રાંતિકારી

ઉદયમતી

https://gu.wikipedia.org/wiki/ઉદયમતી

રાણી ઉદયમતી ૧૧મી સદીના એક ભારતીય રાણી અને સોલંકી વંશના ભીમદેવ સોલંકી પહેલાનાં પત્ની હતાં.સંપથ, વિક્રમ. બ્રેવહર્ટ્સ ઓફ્ ભારત. નવી દિલ્હી: પેંગ્વિન રેન્ડમ હાઉસ. પૃ: ૭૩ તેમણે પોતાના પતિ ભીમદેવની યાદમાં રાણકી વાવ બનાવી હતી, જે એક વિશ્વ વિરાસત સ્થળ છે. જીવન ઉદયમતીનો જન્મ જૂનાગઢના રાજા રા' ખેંગારના ત્યાં થયો હતો; ગુજરાતી લેખક ધૂમકેતુ ઉદયમતી માટે ખેંગારસુતયા શબ્દનો પ્રયોગ કરે છે. ત્યારબાદ તેમના લગ્ન પાટણના રાજા ભીમદેવ સોલંકી પહેલા સાથે થયા હતા. ભીમદેવ સાથે તેમણે સંતાનમાં મૂળરાજ, ક્ષેમરાજ, અને કર્ણદેવ સોલંકીને જન્મ આપ્યો, જે પૈકી કર્ણદેવ પાછળથી પાટણના રાજા બન્યા. રાણકી વાવ ૧૩૦૪માં જૈન વિદ્વાન મેરુતુંગસૂરિ લખેલ પ્રબંધચિંતામણીમાં ઉલ્લેખ છે કે સોલંકી વંશની રાણી ઉદયમતીએ રાણકી વાવનું નિર્માણ કર્યું હતું. આર્કિયોલોજીકલ સર્વે ઓફ્ ઇંડિયાએ જ્યારે ૧૯૫૮માં રાણકી વાવને બહાર લાવવા માટે ખોદકામ કર્યું ત્યારે એક આરસની પ્રતિમા મળી આવી જેમાં "મહારાજ્ઞી શ્રી ઉદયમતી" લખેલું હતું જે મેરુતુંગસૂરિના દાવાની પુષ્ટિ કરે છે. લોકપ્રિય સંસ્કૃતિમાં પુસ્તકો ક મા મુનશીએ લખેલ જય સોમનાથ પુસ્તકમાં રાણી ઉદયમતીનું પાત્ર છે. ગૌરીશંકર જોશીએ લખેલ ચૌલાદેવી નવલકથામાં પણ ઉદયમતીનું પાત્ર છે. ૨૦૨૩માં પ્રકાશિત લોકપ્રિય ઈતિહાસકાર વિક્રમ સંપથના પુસ્તક બ્રેવહર્ટ્સ ઓફ્ ભારતમાં રાણી ઉદયમતીનો ઉલ્લેખ છે. સંદર્ભો શ્રેણી:ઐતિહાસિક ગુજરાતી પાત્રો શ્રેણી:સોલંકી વંશ

અવન્તીબાઈ

https://gu.wikipedia.org/wiki/અવન્તીબાઈ

મહારાણી અવન્તીબાઈ લોધી (૧૬ ઓગસ્ટ ૧૮૩૧ – ૨૦ માર્ચ ૧૮૫૮) એ ભારતીય રાણી-શાસક અને સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા. તેઓ મધ્ય પ્રદેશના રામગઢ (હાલના ડિંડોરી)ના રાણી હતા. ૧૮૫૭ના ભારતીય વિપ્લવ દરમિયાન બ્રિટિશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની વિરુદ્ધ નેતૃત્ત્વ કરનારા અવન્તીબાઈ વિશે બહુ જૂજ માહિતી મળી આવે છે. આ માહિતી મોટે ભાગે લોકવાયકાઓમાંથી આવે છે. thumb|રાણી અવન્તીબાઈની પ્રતિમા, બાલાઘાટ જિલ્લો, મધ્ય પ્રદેશ પ્રારંભિક જીવન અવન્તીબાઈ લોધીનો જન્મ ૧૬ ઓગસ્ટ ૧૮૩૧ ના રોજ જમીનદાર રાવ ઝુઝાર સિંહના ઘરે મધ્ય પ્રદેશના સિવની જિલ્લાના માનકેહાદી ગામમાં લોધી પરિવારમાં થયો હતો. તેમના લગ્ન રામગઢ (હાલના ડિંડોરી)ના રાજા લક્ષ્મણસિંહના પુત્ર રાજકુમાર વિક્રમાદિત્યસિંહ લોધી સાથે થયા હતા. તેમને કુંવર અમનસિંહ અને કુંવર શેરસિંહ એમ બે સંતાનો હતા. ઈ.સ. ૧૮૫૦માં રાજા લક્ષ્મણસિંહનું અવસાન થતાં રાજા વિક્રમાદિત્યએ સિંહાસન સંભાળ્યું. જ્યારે રાજા બીમાર પડ્યા ત્યારે તેમના બંને પુત્રો હજી સગીર હતા. એક રાણી તરીકે તેમણે રાજ્યની બાબતોનો કુશળતાપૂર્વક વહીવટ કર્યો હતો. સગીર પુત્રોના વાલી તરીકે રાણીએ રાજ્ય વહીવટ હાથ પર લીધાના સમાચાર સાંભળીને, બ્રિટિશરોએ રામગઢ રાજ્યમાં "કોર્ટ ઓફ વોર્ડ્સ" ની કાર્યવાહી કરી અને રાજ્યના વહીવટ માટે શેખ સરબારહકરની નિમણૂક કરી. તેમને મોહમ્મદ અબ્દુલ્લા સાથે રામગઢ મોકલવામાં આવ્યા હતા. બ્રિટીશરોની આ કાર્યવાહીને અપમાન માનીને રાણીએ સરબારહકરને રામગઢમાંથી હાંકી કાઢ્યા હતા. આ દરમિયાન રાજાનું મૃત્યુ થયું અને રાજ્યની સંપૂર્ણ જવાબદારી રાણી પર આવી ગઈ. તેમણે રાજ્યના ખેડૂતોને અંગ્રેજોની સૂચનાઓનું પાલન ન કરવાનો આદેશ આપ્યો. આ સુધારા કાર્યથી રાણીની લોકપ્રિયતામાં વધારો થયો. ૧૮૫૭નો ભારતીય બળવો ૧૮૫૭ની ભારતીય ક્રાંતિ દરમિયાન રાણી અવન્તીબાઈને ગોંડ રાજા શંકર શાહની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલી વિશાળ પરિષદના આયોજન માટે પ્રચારની જવાબદારી મળી હતી. પોતાની આ જવાબદારી નિભાવી રાણીએ પાડોશી રાજ્યોના રાજા અને જમીનદારોને પત્રની સાથે કાચની બંગડીઓ મોકલી હતી અને પત્રમાં લખ્યું હતું. જેણે પણ આ સંદેશ વાંચ્યો તે દેશ માટે બધું બલિદાન આપવા તૈયાર થઈ ગયો. રાણીની અપીલનો પડઘો દૂર દૂર સુધી ગુંજતો રહ્યો અને યોજના મુજબ, આસપાસના તમામ રાજાઓ બ્રિટિશરો સામે એક થયા. જ્યારે ૧૮૫૭નો બળવો ફાટી નીકળ્યો ત્યારે અવંતીબાઈએ ૪૦૦૦ સૈનિકોની સેના ઊભી કરી તેનું નેતૃત્વ કર્યું. અંગ્રેજો સાથેની તેમની પ્રથમ લડાઈ મંડલા નજીક ખૈરી ગામમાં થઇ હતી, જ્યાં તેઓ અને તેમની સેનાએ બ્રિટિશ ડેપ્યુટી કમિશનર વેડિંગ્ટન અને તેમના દળોને એવી રીતે હરાવવામાં સફળતા મેળવી હતી કે અંગ્રેજોએ મંડલાથી ભાગવું પડ્યું હતું. જો કે પરાજયથી ડઘાઈ ગયેલા અંગ્રેજોએ રીવાના રાજાની મદદથી બદલાની ભાવનાથી પાછા આવીને રામગઢ પર હુમલો કર્યો હતો. અવન્તીબાઈ સલામતી માટે દેવહરીગઢની ટેકરીઓ પર ગયા. બ્રિટિશ સેનાએ રામગઢને આગ ચાંપી દીધી અને રાણી પર હુમલો કરવા માટે દેવહરગઢ તરફ વળ્યા. અવન્તીબાઈએ બ્રિટિશ સૈન્યને રોકવા માટે ગેરીલા યુદ્ધનો આશરો લીધો હતો. જો કે, યુદ્ધમાં લગભગ નિશ્ચિત પરાજયનો સામનો કરતી વખતે, તેમણે ૨૦ માર્ચ ૧૮૫૮ના રોજ પોતાની તલવારથી પોતાની જાતને વીંધીને માતૃભૂમિની રક્ષા માટે પોતાના જીવનનું બલિદાન આપ્યું હતું.રાનીએ બાલાપુર અને રામગઢ વચ્ચે સુખી-તલૈયા નામની જગ્યાએ વીરગતિ હાંસલ કરી હતી. આ પછી, આ વિસ્તારમાંથી આંદોલનને દબાવી દેવામાં આવ્યું હતું અને રામગઢ પણ બ્રિટીશ નિયંત્રણમાં આવી ગયું હતું. રાણીની સમાધિ રામગઢમાં મહેલના ખંડેરથી થોડે દૂર પહાડની નીચે તરફ રાણીની સમાધિ છે, જે ખૂબ જ જર્જરિત હાલતમાં છે, જેની આસપાસમાં રામગઢ વંશના અન્ય લોકોની કબરો પણ છે. વારસો સ્વતંત્રતા પ્રાપ્તિ બાદ અવન્તીબાઈને પ્રદર્શનો અને લોકવાયકા દ્વારા યાદ કરવામાં આવે છે. આવું જ એક લોકગીત ગોંડ પ્રજાનું છે, જે આ પ્રદેશની વનવાસીઓની જનજાતિ છે, જે કહે છે: તેઓ ૧૮૫૭ની ઘટનાઓ સાથે સંકળાયેલા લોકોના જૂથો દ્વારા બિરદાવવામાં આવેલી વિરાંગનાઓ (વીર મહિલાઓ)માંના એક છે, જેમના અન્ય ઉદાહરણોમાં રાણી લક્ષ્મીબાઈ, રાણી દુર્ગાવતી, રાણી આશા દેવી, ઝલકારી બાઈ, રાણી મહાબિરી દેવી અને ઉત્તર ભારતમાં રાણી ઉદાદેવી અને દક્ષિણ ભારતમાં રાણી વેલુ નચિયાર, રાણી કિત્તુર ચેન્નમ્મા અને અબ્બક્કા ચોવટાનો સમાવેશ થાય છે. ૧૯૮૮-૮૯માં, સરકાર દ્વારા રાધાકૃષ્ણના મહેલ અને મંદિરના અવશેષોની નજીક એક ઉદ્યાનનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું (જે રામગઢ રાજવંશના વંશજો દ્વારા બાંધવામાં આવ્યું હતું). આ ઉદ્યાનમાં ઘોડા પર સવાર રાણીની સફેદ રંગની વિશાળ પ્રતિમા સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. લોકવાયકા સિવાય અવન્તીબાઈ વિશે બહુ ઓછી માહિતી છે. ભારતીય જનતા પાર્ટી અને બહુજન સમાજ પાર્ટી (બસપા)ના સંસદીય વિરોધ બાદ ૨૦૧૨થી રાષ્ટ્રીય શૈક્ષણિક અનુસંધાન અને પ્રશિક્ષણ પરિષદ (એનસીઇઆરટી)ના ઇતિહાસના પાઠયપુસ્તકોમાં ૧૮૫૭ના બળવામાં સહભાગી તરીકે તેમની કથાને સંક્ષિપ્તમાં સમાવિષ્ટ કરવામાં આવી છે. નર્મદા ઘાટી વિકાસ પ્રાધિકરણ દ્વારા તેમના સન્માનમાં જબલપુરમાં બરગી બંધ પરિયોજનાના એક ભાગનું નામ આપ્યું હતું. thumb|ભારતીય ટપાલટિકિટ પર રાણી અવન્તીભાઈ ભારતીય ટપાલ વિભાગ દ્વારા અવન્તીબાઈના સન્માનમાં ૨૦ માર્ચ ૧૯૮૮ના રોજ અને ૧૯ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૧ના રોજ બે સ્મારક ટપાલટિકિટ બહાર પાડવામાં આવી છે.19 September 2001: A commemorative postage stamp on Rani Avantibai . postagestamps.gov.in સંદર્ભ પૂરક વાંચન શ્રેણી:૧૮૫૮માં મૃત્યુ શ્રેણી:સ્વાતંત્ર્ય સેનાની

વેલુ નાચ્ચિયાર

https://gu.wikipedia.org/wiki/વેલુ_નાચ્ચિયાર

રાણી વેલુ નાચ્ચિયાર (૩ જાન્યુઆરી ૧૭૩૦ – ૨૫ ડિસેમ્બર ૧૭૯૬) એ ૧૭૮૦ થી ૧૭૯૦ દરમિયાન શિવગંગા રજવાડાના રાણી હતા. તેઓ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની સાથે યુદ્ધ કરનાર પ્રથમ ભારતીય રાણી હતા.Rohini Ramakrishnan (10 August 2010) Women who made a difference. The Hindu. Remembering Queen Velu Nachiyar of Sivagangai, the first queen to fight the British. The News Minute. 3 January 2017 તમિલો દ્વારા તેમને વીરમંગાઈ ("બહાદુર મહિલા") તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. હૈદર અલીની સેના, સામંતશાહી શાસકો, મારુથુ બંધુઓ, દલિત કમાન્ડરો અને થાંડવરાયણ પિલ્લાઈના સમર્થનથી તેઓ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની સામે લડ્યા હતા. જીવન વેલુ નાચ્ચિયાર રામનાથપુરમની રાજકુમારી હતા. તેઓ રાજા ચેલ્લામુથ્થુ અને રામનાદ સામ્રાજ્યની રાણી સકંધીમુથ્થલના એકમાત્ર સંતાન હતા. નાચ્ચિયારને યુદ્ધની ઘણી પદ્ધતિઓની તાલીમ આપવામાં આવી હતી, જેમાં યુદ્ધના શસ્ત્રોનો ઉપયોગ, વલારી, સિલામ્બમ, ઘોડેસવારી અને તીરંદાજી જેવી માર્શલ આર્ટ્સનો સમાવેશ થાય છે. તેઓ ઘણી ભાષાઓમાં વિદ્વાન હતા અને ફ્રેન્ચ, અંગ્રેજી અને ઉર્દૂ જેવી ભાષાઓમાં નિપુણ હતા. તેમણે શિવગંગાઇના રાજા સાથે લગ્ન કર્યા, જેમનાથી તેમને એક પુત્રી હતી. ૧૭૮૦માં જ્યારે તેમના પતિ, મુથુ વડુગનાથ પેરિયાવુદય થેવર, કલૈયારકોઇલ ખાતે ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીના સૈનિકો સાથેની લડાઇમાં માર્યા ગયા હતા, ત્યારે તેમને આ સંઘર્ષમાં ઘસડવામાં આવ્યા હતા. વેલુ નચ્ચિયાર ભાગેડુ તરીકે શિવગંગાઇથી ફરાર થઈ ગયા હતા અને હૈદર અલીની મદદ માંગી હતી. હૈદર અલીએ તેમને ૫૦૦૦ સૈનિકો અને દારૂગોળો તથા હથિયારોની મદદ કરી હતી. શરૂઆતમાં હૈદર અલીએ મદદ કરાવી ના પાડી દીધી હતી, પરંતુ બાદમાં સૈનિકો, હથિયારો અને તાલીમમાં તેની મદદ કરવા સંમત થઈ ગયા હતા. વેલુ નાચ્ચિયારે અમીર વેપારીઓની પણ મદદ માંગી હતી. ઘણા સામંતશાહી સરદારો, ટીપુ સુલતાન, મારુધુ બંધુઓ અને થંડવરયન પિલ્લાઈના ટેકા સાથે આઠ વર્ષના આયોજન પછી તેમણે બ્રિટિશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની સામે લડત આપી. ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ તેમનો કેટલોક દારૂગોળો સંગ્રહિત કર્યો હતો તે જગ્યાના ખબર મળતાં જ તેણીની તેની કમાન્ડર કુયલી સાથે એ દારૂગોળાના અડ્ડા પર આત્મઘાતી હુમલો કર્યો હતો, અને તેને ફૂંકીને આગ ચાંપી દીધી હતી. નચ્ચિયારે તેમના પતિના સામ્રાજ્યને પુનઃ પ્રાપ્ત કર્યું અને વધુ દસ વર્ષ સુધી તેના પર શાસન કર્યું.Rohini Ramakrishnan (14 August 2010) Women who made a difference. The Hindu. ૧૭૯૦માં, તેમના પછી તેમની પુત્રી વેલ્લાકી રાજગાદીએ આવી. તેમણે પોતાની પુત્રીને મારુધુ બંધુઓ સાથે રાજ્યના વહીવટમાં મદદ કરવાની સત્તા આપી હતી. થોડા વર્ષો બાદ ૨૫ ડિસેમ્બર ૧૭૯૬ના રોજ વેલુ નાચ્ચિયારનું અવસાન થયું હતું. સન્માન ૩૧ ડિસેમ્બર ૨૦૦૮ના રોજ, તેમના સન્માનમાં ભારતીય ટપાલ વિભાગ દ્વારા એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડવામાં આવી હતી. ચેન્નાઈની ઓવીએમ ડાન્સ એકેડેમી, શિવગંગાઇ રાણી પર "વેલુ નાચ્ચિયાર" પર આધારિત એક ભવ્ય બેલે ડાન્સ પ્રસ્તુત કરે છે. તમિલ-અમેરિકન હિપ-હોપ કલાકાર પ્રોફેસર એ.એલ.આઈ.એ ૨૦૧૬માં તેમના તમિલિક આલ્બમના ભાગરૂપે વેલુ નાચિયારને સમર્પિત એક ગીત "અવર ક્વીન" રિલીઝ કર્યું હતું. ૨૧ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૭ના રોજ ચેન્નાઇની નારધા ગણ સભામાં એક ભવ્ય નૃત્ય બેલેનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં રાણી વેલુ નાચ્ચિયારના જીવન ઇતિહાસને દર્શાવવામાં આવ્યો હતો. આ નાટકનું દિગ્દર્શન શ્રીરામ શર્માએ કર્યું હતું, જેમણે લગભગ એક દાયકા સુધી રાણીના જીવન ઇતિહાસ પર સંશોધન કર્યું છે. સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ

ઝલકારીબાઈ

https://gu.wikipedia.org/wiki/ઝલકારીબાઈ

ઝલકારીબાઈ (૨૨ નવેમ્બર ૧૮૩૦ – ૫ એપ્રિલ ૧૮૫૮) એક મહિલા સૈનિક હતા, જેમણે ૧૮૫૭ના ભારતીય વિપ્લવમાં મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. તેમણે ઝાંસીની રાણી લક્ષ્મીબાઈની મહિલા સેનામાં સેવા આપી હતી અને રાણીની એક અગ્રગણ્ય સલાહકારના હોદ્દા પર પહોંચી હતી. અંગ્રેજો દ્વારા ઝાંસીના કિલ્લાની ઘેરાબંધી કરવામાં આવી ત્યારે તેણીએ રાણીનો વેશ ધારણ કરી લક્ષ્મીબાઈ વતી લડત આપી હતી, જેનાથી રાણી કિલ્લાની બહાર સુરક્ષિત રીતે ભાગી શક્યા હતા.Varma, B. L. (1951), Jhansi Ki Rani, p. 255, as quoted in જીવન ઝલકારીબાઈનો જન્મ સાદોવરસિંઘ, કોળી, અને જમુનાદેવીને ત્યાં ૨૨ નવેમ્બર ૧૮૩૦ના રોજ ઝાંસી નજીક ભોજલા ગામમાં થયો હતો. એવો દાવો કરવામાં આવે છે કે યુવાવસ્થામાં તેના પર વાઘે હુમલો કરતાં વાઘને કુહાડીથી મારી નાખ્યો હતો. તેણે એક વખત ઢોર ચરાવવાની લાકડી વડે જંગલમાં એક દીપડાને મારી નાખ્યો હોવાના અહેવાલ છે. ઝલકારીબાઈ લક્ષ્મીબાઈ સાથે અલૌકિક સામ્ય ધરાવતાં હતાં અને તેના કારણે જ તેમને સેનાની મહિલા પાંખમાં સામેલ કરવામાં આવ્યાં હતાં. લશ્કરી સેવા ઝાંસીની રાણીની સેનામાં, તેણી ઝડપથી અગ્ર હરોળમાં આવી ગઈ અને તેણે સેનાની કમાન સંભાળવાનું શરૂ શરૂ કર્યું. ૧૮૫૭ના વિપ્લવ દરમિયાન જનરલ હ્યુ રોઝે મોટી સેના સાથે ઝાંસી પર હુમલો કર્યો હતો. રાણીએ પોતાના ૧૪,૦૦૦ સૈનિકો સાથે સેનાનો સામનો કર્યો. તેણીની કાલપી ખાતે પડાવ નાખીને બેઠેલા પેશવા નાના સાહેબના લશ્કરમાંથી રાહતની પ્રતિક્ષા કરી રહી હતી. પરંતુ એ તરફથી કોઈ મદદ મળી નહિ કારણ કે તાત્યા ટોપેને જનરલ રોઝે પહેલેથી જ હરાવી દીધા હતા. દરમિયાન, કિલ્લાના એક દરવાજાનો હવાલો સંભાળતા ઠાકુર સમુદાયના દુલ્હાજીએ હુમલાખોરો સાથે સમજૂતી કરી અને બ્રિટિશ દળો માટે ઝાંસીના દરવાજા ખોલી નાખ્યા હતા. જ્યારે અંગ્રેજોએ કિલ્લા પર હલ્લો બોલાવ્યો ત્યારે લક્ષ્મીબાઈ પોતાના દરબારીની સલાહથી ભંડેરીના દરવાજેથી પોતાના પુત્ર અને સેવકો સાથે કાલપી ભાગી ગયા. લક્ષ્મીબાઈના નાસી છૂટવાના સમાચાર સાંભળીને ઝલકારીબાઈ વેશ પલટો કરી પોતાને રાણી જાહેર કરી જનરલ રોઝની છાવણીમાં જવા નીકળ્યાં. આનાથી એક ભ્રમ ઊભો થયો જે આખો દિવસ ચાલુ રહ્યો અને રાણીની સેનાને નવેસરથી લાભ મળ્યો. તેઓ રાણીના નજીકના વિશ્વાસુ અને સલાહકાર હતા. તેઓ લક્ષ્મીબાઈની સાથે યુદ્ધના વિશ્લેષણમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવતા હતા. વિરાસત right|250px ઝલકારીબાઈની મૃત્યુંજયતિને વિવિધ કોળી/કોરી સંસ્થાઓ દ્વારા શહીદ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. બુંદેલખંડને પૃથક રાજ્ય તરીકે સ્થાપિત કરવાના આંદોલન દરમિયાન બુંદેલી ઓળખ પ્રસ્થાપિત કરવા માટે ઝલકારીબાઈની કથાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. ભારત સરકારના ટપાલ અને ટેલિગ્રાફ વિભાગે ઝલકારીબાઈના સન્માનમાં સ્મારક ટપાલટિકિટ બહાર પાડી છે. ભારતીય પુરાતત્ત્વ સર્વેક્ષણ દ્વારા ઝલકરીબાઈની યાદમાં ઝાંસી કિલ્લાની અંદર સ્થિત પાંચ માળની ઈમારત પંચ મહેલમાં એક સંગ્રહાલયની સ્થાપના કરવામાં આવી રહી છે.ASI to set up Jhalkari Bai museum at Jhansi Fort – NEW DELHI. ૧૯૫૧માં બી. એલ. વર્માએ લખેલી નવલકથા ઝાંસી કી રાણીમાં ઝલકારીબાઈનો ઉલ્લેખ મળી આવે છે. તેમણે ઝલકારીબાઈને 'કોરીન' અને લક્ષ્મીબાઈની સેનામાં અસાધારણ સૈનિક તરીકે સંબોધન કર્યું હતું. તે જ વર્ષે પ્રકાશિત થયેલી રામચંદ્ર હેરનની બુંદેલી નવલકથા માટીએ તેમને "શૂરવીર અને બહાદુર શહીદ" તરીકે દર્શાવ્યા હતા. ઝલકારીબાઈનું પ્રથમ જીવનચરિત્ર ૧૯૬૪માં ભવાનીશંકર વિશારદે બી. એલ. વર્માની નવલકથાની મદદથી અને ઝાંસીની આસપાસમાં વસતા કોરી સમુદાયોના મૌખિક વર્ણનોમાંથી તેમના સંશોધનની મદદથી લખ્યું હતું. ઝલકારીબાઈની કથા વર્ણવતા લેખકો દ્વારા ઝલકારીબાઈને લક્ષ્મીબાઈના સમાન દરજ્જા પર મૂકવાના પ્રયાસો હાથ ધરાયા છે. ૧૯૯૦ના દાયકાથી, ઝલકારીબાઈની વાર્તાએ કોળી નારીત્વના ઉગ્ર સ્વરૂપનું મોડેલ બનાવવાનું શરૂ કર્યું છે, રાજકીય પરિમાણ મેળવ્યું છે, અને સામાજિક પરિસ્થિતિની માંગ સાથે તેમની છબીનું પુનઃનિર્માણ કરવામાં આવી રહ્યું છે. રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદે ૧૦ નવેમ્બર, ૨૦૧૭નાં રોજ ભોપાલમાં ગુરુ તેગ બહાદુર સંકુલમાં ઝલકારીબાઈની પ્રતિમાનું અનાવરણ કર્યું હતું.Prez unveils Jhalkari Bai's statue. Daily Pioneer (11 November 2017) ફિલ્મમાં ચિત્રણ અંકિતા લોખંડેએ હિન્દી ફિલ્મ મણિકર્ણિકા (૨૦૧૯)માં ઝલકારીબાઈની ભૂમિકા ભજવી હતી. ઓરોશિખા ડેએ બ્રિટિશ સમયગાળાના નાટક ધ વોરિયર ક્વીન ઓફ ઝાંસી (૨૦૧૯)માં ઝલકારીબાઈની ભૂમિકા ભજવી હતી. સંદર્ભ ગ્રંથસૂચિ "Bhojla ki beti" Bundeli mahakavya (Dalchand Anuragi, Rajendra Nagar, ORAI) (2010) શ્રેણી:૧૮૫૮માં મૃત્યુ શ્રેણી:ભારતીય ક્રાંતિકારી

ક્વીન હરીશ

https://gu.wikipedia.org/wiki/ક્વીન_હરીશ

ક્વીન હરીશ તરીકે જાણીતા હરીશ કુમાર (૧૯૭૯ – ૨ જૂન ૨૦૧૯) ભારતના રાજસ્થાનના લોકનૃત્યાંગના હતા. રાજસ્થાની લોકનૃત્યના પુનરુત્થાન તરફ કામ કરનાર આ વ્યક્તિના પ્રદર્શનમાં રાજસ્થાનના વિવિધ લોકનૃત્ય સ્વરૂપોનો સમાવેશ થતો હતો. જીવનચરિત્ર thumb| સ્ત્રીવેશમાં ક્વીન હરીશ હરીશ કુમારનો જન્મ ૧૯૭૯માં રાજસ્થાનના જેસલમેરમાં એક સુથાર પરિવારમાં થયો હતો. તેમણે ૧૩ વર્ષની ઉંમરે નૃત્ય કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. માતા-પિતા ગુમાવનાર હરીશે તેમની બહેનોની સંભાળ લેવા માટે સ્ત્રીવેશમાં નૃત્ય કરવાનું શરૂ કર્યું. જેસલમેર ક્ષેત્રના પ્રથમ સ્ત્રીવેશ નૃત્યકાર 'અન્નુ માસ્ટર'થી પ્રેરાઈ ને તેમણે તેમની પાસેથી સ્ત્રીવેશ નૃત્ય શીખવાનું શરૂ કર્યું. શરીરને તમામ સ્ત્રીતુલ્ય અંગભગી માટે વધુ સક્ષમ બનાવવા માટે તેમણે અમેરિકન આદિવાસી શૈલીના બેલી નૃત્યની તાલીમ લીધી. હરીશે લગભગ ૬૦ દેશોમાં રાજસ્થાન રાજ્યના ઘૂમર, કાલબેલિયા, ચંગ, ભવાઇ, ચરી અને અન્ય લોકનૃત્યો રજૂ કર્યા હતા. તેમનું પ્રદર્શન વાર્ષિક જયપુર સાહિત્ય ઉત્સવની મુખ્ય પેશકશો પૈકીનું એક હતું. તેમણે બ્રસેલ્સમાં રેક્સ કોંગ્રી, સિઓલમાં બેલી ડાન્સિંગ ચેમ્પિયનશિપ અને ન્યૂ યોર્ક સિટીમાં ડિસિલિશિયસમાં ભાગ લીધો હતો. તે રિયાલિટી ટેલિવિઝન શો 'ઈન્ડિયાઝ ગોટ ટેલેન્ટ' અને 'અપ્પુપ્પુડુ' (૨૦૦૩), 'જય ગંગાજલ' (૨૦૧૬) અને 'ધ એક્સિડેન્ટલ પ્રાઇમ મિનિસ્ટર' (૨૦૧૯) સહિતની ઘણી બૉલીવુડ ફિલ્મોમાં દેખાયા હતા. ૨૦૦૭માં તેમણે અમેરિકન ફિલ્મ નિર્માતા જાસ્મીન ડેલાલની ડોક્યુમેન્ટ્રી વ્હેન ધ રોડ બેન્ડ્સ… ટેલ્સ ઓફ અ જીપ્સી કેરાવાનમાં અભિનય કર્યો હતો. રાજસ્થાન સરકારના સહયોગથી તેઓ જેસલમેર ખાતે ધ ક્વીન હરીશ શો નામનો સાંધ્ય દૈનિક કાર્યક્રમ ચલાવતા હતા. તેઓએ જાપાનમાં બે હજારથી વધુ વિદ્યાર્થીઓને નૃત્યની તાલીમ આપી હતી. અંગત જીવન અને મૃત્યુ હરીશ પરિણીત હતા અને તેમને બે પુત્રો હતા. ૨ જૂન ૨૦૧૯ના રોજ રાજસ્થાનના જોધપુર નજીક કપરડા ગામમાં હાઇવે પર એક માર્ગ અકસ્માતમાં ૩૯ વર્ષની વયે તેમનું અવસાન થયું હતું. સંદર્ભ શ્રેણી:૨૦૧૯માં મૃત્યુ શ્રેણી:૧૯૭૯માં જન્મ શ્રેણી:નૃત્ય

ચીમનાબાઈ પ્રથમ

https://gu.wikipedia.org/wiki/ચીમનાબાઈ_પ્રથમ

મહારાણી ચીમનાબાઈ પ્રથમ (૧૮૬૪ – ૭ મે ૧૮૮૫) એ બ્રિટિશ ભારત દેશના બરોડા સ્ટેટ (હાલ ગુજરાતમાં)ના મહારાજા સયાજીરાવ ગાયકવાડ ત્રીજાના રાણી અને પ્રથમ પત્ની હતા. તેમના વહેલા અવસાન બાદ સયાજીરાવ દ્વારા અનેક સ્મારકો બનાવવામાં આવ્યા હતા. જીવન ચીમનાબાઈનો જન્મ શ્રીમંત સરદાર હૈબત રાવસાહિબ ચવ્હાણ મોહિતે અને નાગમ્મા બાઈ સાહિબ મોહિતેને ત્યાં ૧૮૬૪ માં મરાઠા પરિવારમાં થયો હતો. તેમનું જન્મ સમયનું નામ લક્ષ્મીબાઈ હતું. તેમના પિતા તાંજોરના અમીરરાવ હતા અને દાજી સાહેબ તરીકે જાણીતા હતા. તેમની માતા તાંજોરના શ્રી અબાજી રાવ ઘાટગે, સેરજીરાવની પુત્રી હતા. લક્ષ્મીબાઈને તેમની બે બહેનો સાથે રાજકુમારી વિજયા મોહના (૧૮૪૫-૧૮૮૫) દ્વારા દત્તક લેવામાં આવી હતી, જે તાંજોરના છેલ્લા મહારાજા શિવાજીની પુત્રી હતી. તેમના જીવન વિશે વધારે વિગતો નથી. તેમનું શિક્ષણ તાંજોરના કિલ્લામાં થયું હતું. તેમણે સદરઅટ્ટમ નૃત્યની તાલીમ લીધી હતી અને તેણે વીણા વગાડી શકતા હતા. દહેજ તરીકે, તેમની સાથે સાદિરઅટ્ટમ નૃત્ય મંડળીને બરોડા મોકલવામાં આવી હતી જેણે ત્યાં નૃત્ય સ્વરૂપ રજૂ કર્યું હતું. ૬ જાન્યુઆરી ૧૮૮૦ના રોજ જ્યારે તેમણે બરોડા રાજ્યના સયાજીરાવ ગાયકવાડ ત્રીજા સાથે લગ્ન કર્યા ત્યારે તેમણે તેમનું નામ બદલીને ચીમનાબાઈ પ્રથમ રાખ્યું હતું. તેમને બે પુત્રીઓ અને એક પુત્ર હતા. તેમની બંને પુત્રીઓ; બજુબાઈ (૧૮૮૧-૧૮૮૩) અને પુતળાબાઈ (૧૮૮૨-૧૮૮૫); નાની ઉંમરે અવસાન થયું હતું. સયાજીરાવ અને ચીમનાબાઇ દ્વારા ગાયકવાડ પરિવારના હાલના શાહી નિવાસસ્થાનનો શિલાન્યાસ કરવામાં આવ્યો હતો. આ મહેલનું નામ લક્ષ્મી વિલાસ મહેલ તેમના જન્મના નામ લક્ષ્મી પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. ગર્ભાવસ્થા સંબંધિત જટિલતાઓને કારણે ૭ મે ૧૮૮૫ના રોજ તેમનું અવસાન થયું હતું. ફતેહસિંહ રાવ (ઉં.૧૮૮૩) ના જન્મ બાદ, ગર્ભાવસ્થા સંબંધિત જટિલતાઓને કારણે તેમનું અવસાન થયું હતું. હિર્શફેલ્ડ જે.ના જણાવ્યા અનુસાર, તેમનું મૃત્યુ ક્ષય રોગને કારણે થયું હતું. સ્મારકો thumb|વડોદરાના રાવપુરા વિસ્તારનો ચીમનાબાઇ ક્લોક ટાવર સયાજીરાવ ગાયકવાડ ત્રીજાએ વડોદરાના રાવપુરા વિસ્તારમાં ઘંટાઘર (ક્લોક ટાવર) બનાવ્યું હતું અને તેમની યાદમાં તેનું નામ ચીમનાબાઈ ક્લોક ટાવર (૧૮૯૬) રાખ્યું હતું. સુર સાગર તળાવ પાસે એક શાકભાજી બજાર બનાવવામાં આવ્યું હતું અને તેનું નામ 'મહારાણી ચિમનાબાઈ માર્કેટ' રાખવામાં આવ્યું હતું, જેનો પાછળથી ટાઉન હોલ તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ આ ઇમારતને મહારાણી ચિમનાબાઈ ન્યાય મંદિર તરીકે રૂપાંતરિત કરવામાં આવી હતી. ન્યાય મંદિરના મુખ્ય ઓરડામાં રાણીની સફેદ આરસપહાણની પ્રતિમા મૂકવામાં આવી છે. ચીમનાબાઈનું મૃત્યુ ગર્ભાવસ્થાને લગતી જટિલતાઓને કારણે થયું હોવાથી સયાજીરાવ દ્વારા ૧૮૮૫માં રાજ્યની અન્ય મહિલાઓની સુખાકારી અને સલામત પ્રસૂતિ માટે વડોદરામાં એક હોસ્પિટલ બનાવવામાં આવી હતી. આ હોસ્પિટલનું નામ ડફરિન હોસ્પિટલ રાખવામાં આવ્યું હતું, કારણ કે તેનું ઉદઘાટન બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીના તત્કાલીન ગવર્નર લોર્ડ ડફેરિને કર્યું હતું. હાલ આ હોસ્પિટલ સર સયાજીરાવ જનરલ હોસ્પિટલ તરીકે ઓળખાય છે. સયાજીરાવ દ્વારા ખેરાલુ નજીક કાદરપુર ગામમાં એક તળાવનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. ચિમનાબાઇ પ્રથમની યાદમાં અને ચીમનાબાઈ સરોવર નામ આપવામાં આવ્યું હતું. આ બાંધકામ ૧૮૯૮ માં શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને ૧૯૦૫ માં પૂર્ણ થયું હતું. તેની પાણીની સંગ્રહ ક્ષમતા ૬૩૨ મિલિયન ક્યુબિક ફૂટ છે. બરોડા મેડિકલ કોલેજમાં તબીબી શિક્ષણમાં ઉત્કૃષ્ટ દેખાવ કરનારી વિદ્યાર્થિનીઓને ચીમનાબાઈ પ્રથમના નામ પરથી ઈનામ આપીને સન્માનિત કરવામાં આવે છે. વડોદરા મ્યુઝિયમ અને પિક્ચર ગૅલેરીમાં ચિમનાબાઈ પ્રથમની સફેદ આરસપહાણની પ્રતિમા મૂકવામાં આવી છે. સંદર્ભ સ્ત્રોત શ્રેણી:વડોદરા શહેર શ્રેણી:૧૮૬૪માં જન્મ શ્રેણી:૧૮૮૫માં મૃત્યુ

વિજયા મહેતા

https://gu.wikipedia.org/wiki/વિજયા_મહેતા

વિજય મહેતા (જન્મ ૪ નવેમ્બર ૧૯૩૪),Abhijit Varde: Daughters of Maharashtra: Portraits of Women who are Building Maharastra : Interviews and Photographs, 1997, p. 87 જાણીતા ભારતીય મરાઠી ફિલ્મ અને થિયેટર દિગ્દર્શક છે અને સમાંતર સિનેમાની ઘણી ફિલ્મોના અભિનેત્રી પણ છે. તેઓ નાટ્યકાર વિજય તેંડુલકર, અભિનેતા અરવિંદ દેશપાંડે અને શ્રીરામ લાગૂ સહિત મુંબઈ સ્થિત થિયેટર ગ્રુપ રંગાયનના સ્થાપક સભ્ય છે. તેઓ ફિલ્મ પાર્ટી (૧૯૮૪) માં તેમની પ્રશંસનીય ભૂમિકા અને તેમના દિગ્દર્શક સાહસો, રાવ સાહેબ (૧૯૮૬) અને પેસ્તનજી (૧૯૮૮) માટે સૌથી વધુ જાણીતા છે. રંગાયનના સ્થાપક સભ્ય તરીકે તેઓ ૧૯૬૦ના દાયકાના પ્રાયોગિક મરાઠી રંગભૂમિમાં અગ્રગણ્ય વ્યક્તિ બન્યાં હતાં. ૧૯૮૭માં ભારત સરકાર દ્વારા તેમને પદ્મશ્રી પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. પ્રારંભિક જીવન અને શિક્ષણ તેમનો જન્મ ૧૯૩૪માં વડોદરા ખાતે થયો હતો. તેણીએ મુંબઇ યુનિવર્સિટીમાંથી સ્નાતકની પદવી મેળવી હતી. તેમણે દિલ્હીમાં ઇબ્રાહિમ અલકાઝી અને આદિ માર્ઝબાન સાથે થિયેટરનો અભ્યાસ કર્યો હતો. કારકિર્દી તેઓ ૬૦ના દાયકાના મરાઠી પ્રાયોગિક થિયેટરમાં એક વિશેષ વ્યક્તિ તરીકે જાણીતા છે. તેઓ નાટ્યકાર વિજય તેંડુલકર, અરવિંદ દેશપાંડે અને શ્રીરામ લાગૂ સાથે રંગાયન નામના થિયેટર ગ્રુપના સ્થાપક સભ્ય છે. સી. ટી. ખાનોલકરની એકશૂન્ય બાજીરાવનું તેમનું મંચ નિર્માણ સમકાલીન ભારતીય રંગભૂમિમાં સીમાચિહ્નરૂપ માનવામાં આવે છે. તેમણે ધ કોકેશિયન ચાક સર્કલ (અજબ ન્યાય વર્તુલાચા) અને ઇઓનેસ્કો વિથ ચેયર્સના રૂપાંતરણ સાથે બર્ટોલ્ડ બ્રેચને મરાઠી રંગભૂમિમાં રજૂ કર્યા હતા. તેમણે જર્મન દિગ્દર્શક ફ્રિટ્ઝ બેનેવિટ્ઝ સાથે ઇન્ડો-જર્મન થિયેટર પ્રોજેક્ટ્સમાં સહયોગ આપ્યો હતો, જેમાં જર્મન કલાકારો સાથે ભાસના મુદ્રારાક્ષસનું પરંપરાગત પ્રદર્શન સામેલ છે. પેસ્તોનજી સિવાય, તેમના મોટાભાગના કાર્યમાં તેમના સ્ટેજ નાટકોના ફિલ્મ અને ટેલિવિઝન રૂપાંતરણોનો સમાવેશ થાય છે. તેમને દિગ્દર્શનમાં ઉત્કૃષ્ટતા માટે ૧૯૭૫નો સંગીત નાટક અકાદમી પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો, ૧૯૮૬માં તેમને રાવ સાહેબ (૧૯૮૬)માં તેમની ભૂમિકા માટે શ્રેષ્ઠ સહાયક અભિનેત્રીનો રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર મળ્યો હતો. અંગત જીવન તેમણે પહેલા અભિનેત્રી દુર્ગા ખોટેના પુત્ર હરિન ખોટે સાથે લગ્ન કર્યા હતા, જો કે તેઓ પોતાની પાછળ બે યુવાન પુત્રોને મૂકીને નાની ઉંમરમાં જ મૃત્યુ પામ્યા હતા. ત્યાર બાદ તેણે ફારૂખ મહેતા સાથે લગ્ન કર્યા હતા. ફિલ્મોગ્રાફી કલયુગ (૧૯૮૧) - અભિનેત્રી સ્મૃતિ ચિત્રે (૧૯૮૨, ટીવી ફિલ્મ) - દિગ્દર્શક, અભિનેત્રી. શકુંતલમ (૧૯૮૬, ટીવી ફિલ્મ) - દિગ્દર્શક પાર્ટી (૧૯૮૪) - અભિનેત્રી રાવ સાહેબ (૧૯૮૫) - દિગ્દર્શક, પટકથા લેખક, અભિનેત્રી હવેલી બુલુન્દ થી (૧૯૮૭, ટીવી ફિલ્મ) - દિગ્દર્શક હમીદાબાઈ કી કોઠી (૧૯૮૭, ટીવી ફિલ્મ) - દિગ્દર્શક પેસ્તનજી (૧૯૮૮) - દિગ્દર્શક, પટકથાલેખક લાઈફલાઈન (૧૯૯૧, ટીવી સીરિઝ) - દિગ્દર્શક ક્વેસ્ટ (૨૦૦૬) - અભિનેત્રી પુરસ્કારો ૧૯૭૫ : સંગીત નાટક અકાદમી પુરસ્કાર ૧૯૮૫ : એશિયા પેસિફિક ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ: શ્રેષ્ઠ અભિનેત્રી: પાર્ટીAwards IMDb. ૧૯૮૬ : શ્રેષ્ઠ સહાયક અભિનેત્રીનો રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ પુરસ્કાર: રાવ સાહેબ * ૧૯૮૭ માં ભારત સરકાર દ્વારા પદ્મશ્રી ૨૦૦૯ : તનવીર સનમાન ૨૦૧૨ : સંગીત નાટક અકાદમી ટાગોર રત્ન પૂરક વાંચન Abode of Colour, an autobiographical account by Vijaya Mehta Vijaya Mehta on theatre and Guru Mani Madhava Cakyar સંદર્ભ બાહ્ય કડી શ્રેણી:૧૯૩૪માં જન્મ શ્રેણી:પદ્મશ્રી પુરસ્કાર વિજેતાઓ

રાણી દુર્ગાવતી

https://gu.wikipedia.org/wiki/રાણી_દુર્ગાવતી

રાણી દુર્ગાવતી (૫ ઓક્ટોબર ૧૫૨૪ – ૨૪ જૂન ૧૫૬૪) ગોંડવાનાના રાણી હતા. ગોંડવાનાના રાજા સંગ્રામ શાહના પુત્ર રાજા દલપત શાહ સાથે તેમનાં લગ્ન થયાં હતાં. તેમણે ૧૫૫૦થી ૧૫૬૪ સુધી તેમના પુત્ર વીર નારાયણનીના વાલી તરીકે ગોંડવાનાના વહીવટકર્તા તરીકે સેવા આપી હતી. મુઘલ સામ્રાજ્ય સામે ગોંડવાનાના રક્ષણ માટે તેણીને મુખ્યત્વે યાદ કરવામાં આવે છે. જીવન દુર્ગાવતીનો જન્મ ૫ ઓક્ટોબર ૧૫૨૪ ના રોજ કાલિંજરના કિલ્લામાં થયો હતો. તેમનો જન્મ મહોબા રાજ્ય પર શાસન કરનારા ચંદેલા રજપૂત રાજા શાલિવાહનના પરિવારમાં થયો હતો. ૧૫૪૨માં તેમણે રાજગૌંડ સામ્રાજ્યના રાજા સંગ્રામ શાહના સૌથી મોટા પુત્ર દલપત શાહ સાથે લગ્ન કર્યા. મહોબાના ચંદેલા અને ગૌંડ-મંડલા વંશના રાજગૌંડ આ લગ્ન દ્વારા મિત્ર બન્યા. કાર્યવાહક મહારાણી રાજા દલપત શાહનું ઈ.સ. ૧૫૫૦માં અવસાન થયું હતું જ્યારે તેમના ઉત્તરાધિકારી રાજકુમાર વીર નારાયણ માત્ર ૫ વર્ષના હતા. તેમના પત્ની, રાણી દુર્ગાવતીએ નવા રાજાની અલ્પાવધિ દરમિયાન ગોંડવાના શાસક તરીકે રાજ્યની ધૂરા સંભાળવા માટે તૈયાર થયા. દિવાન આધાર કાયસ્થ અને મંત્રી માન ઠાકુરે રાણીને વહીવટની સફળતાપૂર્વક અને અસરકારક રીતે દેખરેખ રાખવામાં મદદ કરી. રાણી દુર્ગાવતીએ પોતાના સમગ્ર રાજ્યમાં શાંતિ, વેપાર અને સદ્ભાવનાને પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું. રાણી દુર્ગાવતીએ તેની રાજધાની સિંગરગઢ કિલ્લાથી ચૌરાગઢ કિલ્લામાં ખસેડી હતી. તે સાતપુડા પર્વતમાળા પર વ્યૂહાત્મક રીતે મહત્વનો કિલ્લો હતો. શેર શાહ સુરીના મૃત્યુ બાદ શુજા ખાને માળવા પર કબ્જો જમાવ્યો અને ૧૫૫૬માં તેના પછી તેનો પુત્ર બાઝ બહાદુર આવ્યો. રાજગાદી પર બિરાજમાન થયા બાદ, બાઝે રાણી દુર્ગાવતીના ગોંડવાના પર આક્રમણ કર્યું હતું, પરંતુ આ આક્રમણને ભારે નુકસાન થયું હતું. ગોંડવાના પર મુઘલ આક્રમણ ૧૫૬૨માં અકબરે માળવાના શાસક બાઝ બહાદુર પર વિજય મેળવી માળવા પર મુઘલ સામ્રાજ્ય સ્થાપ્યું. પરિણામે, રાણીના રાજ્યની સીમા મુઘલ સામ્રાજ્યને સ્પર્શી ગઈ. રાણીના સમકાલીન મુઘલ સેનાપતિ, ખ્વાજા અબ્દુલ મજીદ અસફ ખાન હતા, જેમણે રેવાના રાજા રામચંદ્ર સિંહને હરાવ્યા હતા. તેણે રાણી દુર્ગાવતી અને ગોંડવાનાની સંપત્તિ મેળવવાની ઇચ્છા કરી. મુઘલ બાદશાહ અકબરની પરવાનગી મેળવ્યા બાદ તેણે રાણીના સામ્રાજ્ય પર મુઘલ આક્રમણનું નેતૃત્વ કર્યું હતું. જ્યારે રાણીએ મુઘલ સેનાપતિ અસફ ખાનના આક્રમણ વિશે સાંભળ્યું ત્યારે તેમણે પોતાની તમામ શક્તિ સાથે પોતાના રાજ્યનું રક્ષણ કરવાનું નક્કી કર્યું, જો કે તેમના દિવાન, બિયોહર અધર સિમ્હાએ (આધાર કાયસ્થ) આક્રમણકારી મુઘલ દળોની તાકાત વિશે ચેતવણી આપી હતી. રાણીએ જણાવ્યું કે શરમજનક જીવન જીવવા કરતાં આદરપૂર્વક મરવું વધુ સારું છે. રક્ષણાત્મક લડાઈ લડવા માટે તે નરાઈ તરફ ગઈ, જે એક તરફ ડુંગરાળ પર્વતમાળા અને બીજી તરફ ગૌર અને નર્મદા એમ બે નદીઓની વચ્ચે આવેલું છે. આક્રમણકારી મુઘલ પક્ષે પ્રશિક્ષિત સૈનિકો અને આધુનિક શસ્ત્રો સાથેની આ લડાઈ એક અસમાન યુદ્ધ હતું કારણ કે રાણી દુર્ગાવતી પક્ષે જૂનાં શસ્ત્રો સાથે કેટલાક અપ્રશિક્ષિત સૈનિકો હતા. તેમના ફૌજદાર, અર્જુન દાસ યુદ્ધમાં માર્યા ગયા હતા. ત્યારબાદ રાણીએ પોતેજ બચાવ અને રક્ષણ કાર્યનું નેતૃત્વ કરવાનું નક્કી કર્યું. જેવું દુશ્મન સૈન્ય ખીણમાં પ્રવેશ્યું, રાણીના સૈનિકોએ તેમના પર હુમલો કર્યો. બંને પક્ષોએ જાનહાનિ થઈ પરંતુ રાણીના પક્ષે વધુ નુકસાન ઉઠાવ્યું. રાણીના રાજ્યક્ષેત્રો ખૂબ જ સમવાયી હતાં, સરેરાશ બિન-આદિજાતિ રાજ્ય કરતાં વધારે વિકેન્દ્રિત હતાં. ત્યાં કિલ્લાઓ હતા, જે વહીવટી એકમો હતા અને તેમના પર કાં તો સીધા રાજા દ્વારા અથવા ગૌણ સામંતશાહી શાસકો (જાગીરદારો) અને કનિષ્ઠ રાજાઓ દ્વારા અંકુશિત કરવામાં આવતા હતા. લગભગ અડધા ગામો સામંતશાહી માલિકોના હાથમાં હતા. આ સ્થાનિક રાજાઓએ સૈનિકોની ભરતી કરી અને મોટા ભાગનું યોગદાન આપ્યું, અને યુદ્ધના સમયમાં તેમના સાર્વભૌમ માટે શસ્ત્રોનું યોગદાન પણ આપ્યું. આ સૈનિકોની ભરતીનાં ધોરણો, તાલીમ અને સાધનો એકસરખાં નહોતાં, અને ઘણી વાર તેઓ હલકી ગુણવત્તા ધરાવતાં હતાં. ઉપરાંત, યુદ્ધ દરમિયાન સામંતશાહી શાસકોએ સૈન્યના કેટલાક ભાગો પર ઘણો પ્રભાવ રાખ્યો હતો. આ વિકેન્દ્રિત માળખાએ આક્રમણકારી મુઘલો સામેના યુદ્ધ દરમિયાન ગેરલાભો સર્જ્યા હતા. આ તબક્કે રાણીએ પોતાના સલાહકારો સાથે મળીને પોતાની વ્યુહરચનાની સમીક્ષા કરી હતી. તે રાત્રે આક્રમણકારી મુઘલ દળો પર ગેરીલા હુમલાઓ ચાલુ રાખવા માંગતી હતી, પરંતુ તેના સરદારોએ તેને નિરાશ કરી અને આગ્રહ કર્યો કે તેણે રાત્રિના પ્રકાશમાં ખુલ્લી લડાઇમાં આક્રમણકારી દળોનો સામનો કરવો જોઇએ, પણ બીજે દિવસે સવાર સુધીમાં તો મોગલ સેનાપતિ અસફખાને મોટી તોપો બોલાવી લીધી. રાણી તેના હાથી સરમન પર સવારી કરી યુદ્ધના મેદાને આવી. તેના પુત્ર રાજકુમાર વીર નારાયણે પણ આ યુદ્ધમાં ભાગ લીધો હતો. તેણે આક્રમણકારી મુઘલ સેનાને ત્રણ વખત પાછળ ખસી જવાની ફરજ પાડી હતી, પરંતુ આખરે, તે ઘાયલ થઈ ગયો હતો અને તેને સલામત સ્થળે ખસી જવું થવું પડ્યું હતું. યુદ્ધ દરમિયાન, રાણી પણ તીર વડે તેના કાન પાસે ગંભીર રીતે ઘાયલ થઈ ગઈ. બીજું તીર તેની ગરદનને વીંધી ગયું અને તે બેભાન થઈ ગઈ. ભાનમાં આવ્યા પછી તેને લાગ્યું કે પરાજય નિકટવર્તી છે. તેના મહાવતે તેને યુદ્ધનું મેદાન છોડવાની સલાહ આપી પરંતુ તેણીએ ના પાડી અને પોતાનું ખંજર કાઢ્યું અને ૨૪ જૂન ૧૫૬૪ના રોજ આત્મહત્યા કરી લીધી હતી. તેમનો શહાદત દિવસ (૨૪ જૂન ૧૫૬૪) "બલિદાન દિવસ" તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. વિરાસત thumb|alt=આઈસીજીએસ રાણી દુર્ગાવતી|આઈસીજીએસ રાણી દુર્ગાવતી જબલપુરનો મદન મહેલ કિલ્લો રાણી દુર્ગાવતી અને તેમના પુત્ર રાજકુમાર વીર નારાયણ સાથેના જોડાણ માટે પ્રખ્યાત છે. ૧૯૮૩માં મધ્ય પ્રદેશ સરકારે તેમની યાદમાં જબલપુર યુનિવર્સિટીનું નામ બદલીને રાણી દુર્ગાવતી વિશ્વવિદ્યાલય રાખ્યું હતું. ભારત સરકારે ૨૪ જૂન, ૧૯૮૮ના રોજ તેમની મૃત્યુજયંતિ પર એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડી હતી. જબલપુર જંકશન અને જમ્મુતાવી વચ્ચેની ટ્રેનને તેમના માનમાં દુર્ગાવતી એક્સપ્રેસ (૧૧૪૪૯/૧૧૪૫૦) નામ આપવામાં આવ્યું હતું. ભારતીય તટરક્ષક દળે ૧૪ જુલાઈ, ૨૦૧૮ના રોજ ત્રીજું ઇન્શોર પેટ્રોલ વેસલ (આઇપીવી) આઈસીજીએસ રાણી દુર્ગાવતી શરૂ કર્યું હતું. સંદર્ભ બાહ્ય કડી શ્રેણી:ઇતિહાસ

ભૂમિ (દેવી)

https://gu.wikipedia.org/wiki/ભૂમિ_(દેવી)

ભૂમિ ( ) અથવા ભૂદેવી હિંદુ ધર્મના એક દેવી છે. તેઓ પૃથ્વીના અવતાર છે. હિંદુ પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, ભગવાન વિષ્ણુના ત્રીજા અવતાર (અવતાર) વરાહએ તેમને અસુર હિરણ્યાક્ષથી બચાવી અને તેની સાથે લગ્ન કર્યા હતા. તેમને નરકાસુર, મંગળા અને સીતાની માતા ગણવામાં આવે છે. ભૂમિ દેવીના વૈદિક પુરોગામી પૃથ્વી માતા જણાય છે. તેઓ ઋગ્વેદથી પણ આદિકાળની દેવી હોવાનું જણાય છે. શ્રી વૈષ્ણવ પરંપરામાં, ભૂદેવીને શ્રીદેવી અને નીલાદેવીની જેમ વિષ્ણુની પત્ની, લક્ષ્મીનો અવતાર માનવામાં આવે છે. વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્ર "ભૂમિ" નામ એ "પૃથ્વી" માટેનો સંસ્કૃત શબ્દનો સમાનાર્થી શબ્દ છે. પ્રાચીન અવધિ ભાષામાં આનો સમકક્ષ શબ્દ "પૂહુમી" છે. પૌરાણિક કથા જન્મ હિંદુ શાસ્ત્રોમાં ભૂમિ દેવીના જન્મ વિષે વિવિધ કથાઓ વર્ણવવામાં આવી છે. મહાકાવ્ય મહાભારતના દક્ષિણી સંસ્કરણોમાં ભૂમિ દેવીનો ઉલ્લેખ સર્જક ભગવાન બ્રહ્માની પુત્રી તરીકે કરવામાં આવ્યો છે. દેવી ભાગવત પુરાણ જણાવે છે કે મધુ અને કૈતાબા નામના બે રાક્ષસોના અવશેષોમાંથી તેમનો જન્મ થયો હતો. વરાહ દ્વારા બચાવ thumb| વરાહના ખોળામાં બેઠેલી ભૂમિદેવીનું શિલ્પ. ભૂમિ એ ભગવાન વિષ્ણુના સંરક્ષક સ્વરૂપ - વરાહ અવતારના પત્ની છે. પુરાણો અનુસાર, સત્યયુગ (પ્રથમ યુગ) દરમિયાન, રાક્ષસ હિરણ્યાક્ષે ભૂમિનું અપહરણ કર્યું અને તેમને અનાદિકાળ માટે પાણીમાં છુપાવી દીધી. દેવતાઓની વિનંતી પર, વિષ્ણુએ તેમને બચાવવા માટે વરાહનો અવતાર ધારણ કર્યો. વરાહ અવતાર થકી તેમણે રાક્ષસને મારી નાખ્યો અને પૃથ્વીને સમુદ્રના ઊંડાણમાંથી બહાર કાઢી અને તેમને પોતાના દાંત પર ઉપાડી. તેમણે ભૂદેવીને બ્રહ્માંડમાં તેમના યોગ્ય સ્થાન પર પુનઃસ્થાપિત કરી, અને તેમની સાથે લગ્ન કર્યા. ભૂદેવીને બચાવવા માટે વિષ્ણુના વરાહ અવતારની મદદ માગતા દેવોની કથાનું વર્ણન પદ્મ પુરાણમાં કરવામાં આવ્યું છે: બાળકો નરકાસુર ભૂદેવીનું પ્રથમ સંતાન હતો. નરકાસુરના જન્મ વિશે બે કથાઓ છે. પ્રથમ કથા અનુસાર, તે ભૂમિ અને વરાહનો પ્રથમ પુત્ર હતો. જ્યારે ભૂમિએ વરાહને પુત્ર માટે વિનંતી કરી ત્યારે તેનો જન્મ થયો. નરકાસુરે પાછળથી એક વરદાન મેળવવા માટે તપ કર્યું અને વરદાન મેળવ્યું કે માત્ર તેની માતા જ તેને મારી શકશે. બીજી કથા અનુસાર, નરકાસુરના પિતા હિરણ્યાક્ષ હતા અને જ્યારે હિરણ્યાક્ષના શિંગડા ભૂમિને સ્પર્શ્યા ત્યારે તેમનો જન્મ થયો હતો. નરકાસુર આસામની બોડો જાતિના સુપ્રસિદ્ધ એવા ભૌમ વંશના સ્થાપક હોવાનું માનવામાં આવે છે. વૈષ્ણવ પરંપરા અનુસાર, મંગળને વરાહ અને ભૂમિનો પુત્ર માનવામાં આવે છે. રામની પત્ની સીતા પૃથ્વીમાંથી પ્રગટ થઈ હતી અને ત્યારબાદ મિથિલાના રાજા, જનક દ્વારા દત્તક લેવામાં આવી હતી. વાર્તા એવી છે કે એક સમયે સીતાના વતન મિથિલામાં દુકાળ પડ્યો હતો. સીતાના પિતા જનક, જમીન ખેડતા હતા. તેમના હળ હેઠળ, તેમને એક બાળકી (સીતા) મળી. તે સમયે પૃથ્વી પર વરસાદ વરસ્યો અને જનક અને તેમની પત્નીએ આ બાળકીને દત્તક લેવાનું નક્કી કર્યું. સીતાનો જન્મ પૃથ્વીમાંથી થયો હોવાથી તે ભૂમિજા તરીકે પણ ઓળખાતી હતી. પ્રહ્‌લાદનો બચાવ હિરણ્યકશિપુનો પુત્ર પ્રહ્‌લાદ વિષ્ણુનો ભક્ત હતો. પુત્રની વિષ્ણુ પ્રત્યેની ભક્તિ પિતાને ગમતી ન હતી. તેથી પ્રહ્‌લાદને અનેક રીતે તેણે શિક્ષા આપી. એકવાર, તેણે પ્રહ્‌લાદને ઊંચી ઇમારતની ટોચ પરથી નીચે ફેંકી દીધો. તે જ ક્ષણે, ભૂદેવી ત્યાં પ્રગટ થયા અને તેને તેડીને બચાવી લીધો. પૃથ્વીનું દોહન ચક્રવર્તી સમ્રાટ પૃથુ સાથેની ભૂમિ દેવીની કથા તેની સૌથી પ્રચલિત દંતકથાઓમાંની એક છે. જ્યારે પૃથુએ સાંભળ્યું કે તેના લોકો ભૂખે મરી રહ્યા હતા કારણ કે પૃથ્વીએ તેની મોટાભાગની વનસ્પતિ હટાવી લીધી હતી, ત્યારે ગુસ્સે થઈને તેણે તેનો પીછો પકડ્યો. આથી ભૂદેવી ભયથી ગાયનું રૂપ લઈ ત્યાંથી નાસી ગઈ. છેવટે તે શરણે આવી, પોતાને દોહવાની મંજૂરી આપી, જેથી જીવંત જીવોનું વધુ એક વખત પોષણ થઈ શકે. બ્રાહ્મણ ઋષિઓની હિંમત, બહાદુરી, જ્ઞાન અને શારીરિક સ્વાસ્થ્ય જેવા ગુણોનું પોષણ પૃથ્વીના ક્ષીર થકી આવ્યા હોવાનું કહેવાય છે, અને પ્રાણીઓના સદ્‌ગુણો અને સત્યોની લાક્ષણિકતા પણ તેને આભારી છે એમ માનવામાં આવે છે. સત્યભામા અવતાર પોતાના પુત્ર નરકાસુરનો વધ કરવા માટે ભૂમિ દેવીએ મનુષ્ય તરીકે અવતાર લીધો હતો તેની કથા શાસ્ત્રોમાં વર્ણવેલી છે. તે દંતકથા અનુસાર, પોતાનું ઇચ્છિત વરદાન પ્રાપ્ત કર્યા પછી, નરકાસુર ઘમંડી બની ગયો અને શક્તિના અભિમાનના નાશામાં રહેવા લાગ્યો. તેણે સ્ત્રીઓને પકડવાનું શરૂ કર્યું અને તેમને તે બળજબરીથી પોતાની પત્ની બનાવી લેતો. આમ તેણે લગભગ ૧૬,૦૦૦ સ્ત્રીઓને પકડી હતી. તેણે ઇન્દ્ર પાસેથી સ્વર્ગ છીનવી લીધું હતું. તેના વરદાનને કારણે કોઈ પણ દેવતા તેને હરાવી શકતા નહીં. નરકાસુરે ઈન્દ્રની માતા અદિતિની કાનની બુટ્ટી પણ લઈ લીધી અને પોતાની માતા ભૂમિને આપી દીધી. ભૂદેવીને દેવોએ તેમના પુત્રને મારી નાખવાની વિનંતી કરી હતી. તેણે પોતાને પૃથ્વી પર સત્રાજીતની પુત્રી સત્યભામા તરીકે અવતાર લીધો. સત્યભામાએ કૃષ્ણ સાથે લગ્ન કર્યા, અને આ દંપતીએ નરકાસુર સામે યુદ્ધ કર્યું. સત્યભામાએ આખરે તેના પતિના સુદર્શન ચક્ર થકી નરકાસુરનું માથું કાપી નાખ્યું, આમ માતાના અવતારથી હત્યા થતા, માતા સિવાય કોઈથી ન હણાવાના વરદાનની પરિપૂર્ણતા થઈ અને નરકાસૂરનો વધ પણ થયો. મૂર્તિ સંજ્ઞા અને પૂજા thumb| તમિલનાડુના મંદિરમાં ભૂમિદેવીની મૂર્તિ. ભૂમિદેવીને એક આસન પર બેઠેલા દર્શાવવામાં આવે છે જે ચાર હાથીઓની પીઠ પર મૂકેલું હોય છે. આ હાથી ચાર મુખ્ય દિશાઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. તેમને સામાન્ય રીતે ચાર હાથ સાથે દર્શાવવામાં આવે છે, જેમાં અનુક્રમે દાડમ, પાણીનું વાસણ, જડીબુટ્ટીઓ ધરાવતો કટોરો અને શાકભાજી ધરાવતો બીજો કટોરો હોય છે. તેમને ઘણીવાર બે હાથ સાથે પણ દર્શાવવામાં આવે છે, આવા શિલ્પોમાં જમણો હાથ કુમુદા અથવા ઉત્પલા તરીકે ઓળખાતો વાદળી કમળ(રાત્રિનું કમળ) ધરે છે જ્યારે ડાબો હાથ અભયમુદ્રા ધરે છે, જે નિર્ભયતા બતાવે છે. ક્યારેક ડાબો હાથ લોલહસ્ત મુદ્રા દર્શાવે છે, જેનો ઘોડાની પૂંછડીની જેવી હોય છે જે એક સૌંદર્ય મુદ્રા છે. મંદિરો ભૂદેવી, વિટ્ટલપુરમ, ઓંગોલ, આંધ્રપ્રદેશ ભૂમિદેવી મંદિર ચેંદિયા-કર્ણાટક શ્રી ભુ સમેતા - વેંકટેશ્વરસ્વામી મંદિર ભુ વરાહ સ્વામી મંદિર, શ્રીમુષ્ણમ ભુ વરાહસ્વામી મંદિર, તિરુમાલા ભૂમિદેવી સમેતા શ્રી ઉપિલિયાપ્પન પેરુમલ, તિરુનાગેશ્વરમ, તમિલનાડુ પન્નીયુર શ્રી વરાહમૂર્તિ મંદિર, પલક્કડ રજ પર્વ પૂર્વ ભારતના ઑડિશામાં ત્રણ દિવસનો રજ પર્વ નામનો ઉત્સવ ઉજવવામાં આવે છે. આ ઉત્સવ ભૂમિ દેવીને સમર્પિત હોય છે. આ તહેવાર જીવનમાં સ્ત્રીત્વ અને કૃષિના મહત્ત્વનું સન્માન કરે છે. રજ પર્વ દરમિયાન, ભૂમિ દેવીને માતૃત્વ, સ્ત્રીત્વ અને ફળદ્રુપતાના પ્રતીક તરીકે પૂજવામાં આવે છે. આ તહેવાર ચોમાસાની શરૂઆત અને નવા પાકના આગમનને સમયે મનાવાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સમય દરમ્યાન ભૂમિ દેવી આરામ કરી રહી હોય છે અને માનવ જાતિને સમૃદ્ધ લણણીના આશીર્વાદ આપવાની તૈયારી કરી રહી હોય છે. રજ પર્વ મુખ્યત્વે સ્ત્રીઓ અને બાલિકાઓ દ્વારા ઉજવવામાં આવે છે. આ સમયે તેઓ શૃંગાર કરી નવા કપડાં અને સુંદર ઘરેણાં પહેરે છે. સ્ત્રીઓ પગ પર લાલ રંગ (અલ્ટા) લગાવી, કેશને ફૂલોથી શણગારે છે. તેઓને તેમનો મનપસંદ ખોરાક અને પોડા પીઠા તરીકે ઓળખાતી ઑડિશાની એક ખાસ સ્વાદિષ્ટ વાનગી આપવામાં આવે છે, જે આ પ્રસંગ માટે ખાસ તૈયાર કરવામાં આવે છે. સ્ત્રીઓ અને બાલિકાઓ માટે વિવિધ ફૂલોથી શણગારેલા હીંચકાઓ ગોઠવવામાં આવે છે, સ્ત્રીઓને ભૂદેવીનું સ્વરૂપ ગણવામાં આવે છે. આ તહેવાર દરમિયાન તેમને જમીનનો સ્પર્શ કરવાની પરવાનગી નથી હોતી. ભૂદેવીની ગાઢ નિંદ્રાને માન આપવા માટે, લોકો આ સમય દરમિયાન પૃથ્વી ખોદવાનું અથવા કૃષિ કાર્ય કરતા નથી. આ તહેવાર ખેતી, મહિલાઓ તથા પર્યાવરણ પરની નિર્ભરતા અને આદરને દર્શાવે છે. સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ

પૂનમ પાંડે

https://gu.wikipedia.org/wiki/પૂનમ_પાંડે

પૂનમ પાંડે (જન્મ ૧૧ માર્ચ ૧૯૯૧) એક ભારતીય મોડલ અને અભિનેત્રી છે. તેણીએ ૨૦૧૩માં નશા ફિલ્મથી બોલિવૂડમાં પ્રવેશ કર્યો હતો. ૨ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૪ના રોજ, તેણીએ તેના સોશિયલ મીડિયા પર પોસ્ટ કરી હતી કે તેણી સર્વાઇકલ કેન્સરથી મૃત્યુ પામી છે; બીજા જ દિવસે, તેણીએ ખુલાસો કર્યો કે આ રોગ અંગે જાગૃતિ લાવવા માટે એક નાટક હતું. પ્રારંભિક જીવન પૂનમ પાંડેનો જન્મ ૧૧ માર્ચ ૧૯૯૧ના રોજ કાનપુરના એક પરિવારમાં થયો હતો. તેણીએ ૨૦૧૦માં એક મોડેલ તરીકે તેની કારકિર્દીની શરૂઆત કરી હતી. તેણી ગ્લેડ્રેગ્સ મેનહન્ટ અને મેગામોડેલ સ્પર્ધાના ટોચના નવ સ્પર્ધકોમાંની એક બની હતી અને ફેશન મેગેઝિનના મુખપૃષ્ઠ પર દેખાઈ હતી. માધ્યમોમાં પાંડેએ તેના અર્ધ-નગ્ન ફોટા વિવિધ સોશિયલ માધ્યમો જેવાં કે ટ્વિટર પર મૂકીને સમાચાર માધ્યમોમાં બહુ ધ્યાન ખેંચ્યું હતું.Pritika Ghura, Poonam, Sherlyn, Mallika: Who dares to bare for fame? Times of India 15 September 2013 ૨૦૧૧માં જો ભારત ક્રિકેટ વિશ્વ કપ જીતી જાય તો તેણે ભારતીય ટીમ માટે નગ્ન થવાનું વચન આપ્યું હતું. ભારતે ખરેખર વિશ્વ કપ જીત્યો હતો. તેણીએ જણાવ્યું કે ભારતીય ક્રિકેટ કંટ્રોલ બોર્ડે તેને પરવાનગી આપી નહોતી. જોકે, તેણે તેની મોબાઈલ એપ પર એક વીડિયો અપલોડ કર્યો હતો, જેમાં તે રાત્રે વાનખેડે સ્ટેડિયમમાં નગ્ન અવસ્થામાં જોવા મળે છે. ૨૦૧૨માં, કોલકાતા નાઈટ રાઈડર્સે ઈન્ડિયન પ્રીમિયર લીગ જીત્યા બાદ તેણીએ નગ્ન અવસ્થામાં માધ્યમો અપલોડ કર્યા હતા. પાંડેએ તેની પોતાની મોબાઇલ એપ્લિકેશન વિકસાવી જે ૨૦૧૭માં રજૂ થયા પછી તરત જ ગુગલ દ્વારા પ્રતિબંધિત કરવામાં આવી હતી. ૨૦૨૦માં તે એપ માત્ર તેની પોતાની સાઇટ પર જ પ્રાપ્ત હતી. તેણે ઇન્સ્ટાગ્રામ પર એક સેક્સ ટેપ પણ અપલોડ કરી હતી, જેમાં તે તેના મિત્ર સાથે હતી. જોકે, પાછળથી તે કાઢી નાખવામાં આવી નાખી હતી. અંગત જીવન ૧ સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૦ના રોજ તેણે તેના લાંબા સમયથી મિત્ર સામ બોમ્બે સાથે લગ્ન કર્યા હતા. કોવિડ-૧૯ રોગચાળો હોવાથી આ લગ્ન ખાનગી રીતે કરવામાં આવ્યા હતા જેમાં નજીકના સગા અને મિત્રો હાજર રહ્યા હતા. સપ્ટેમ્બર ૧૧માં પાંડેએ બોમ્બે વિરુદ્ધ મારપીટની ફરિયાદ નોંધાવી હતી. સામ બોમ્બેની ૨૩ સપ્ટેમ્બરના રોજ ગોવાથી ધરપકડ કરાઇ હતી. ભારતીય દંડ સંહિતા ૪૯૮એ નો ઉપયોગ કરવાથી તેણી વિરુદ્ધ અનેક શંકાઓ ઊભી થઇ હતી. બોમ્બેની પછીથી છોડી દેવાયો હતો અને પાંડેએ તેની સાથે વાતચીત શરૂ કરી હતી. અચાનક આમ થવાથી તેણીએ સમગ્ર ઘટનાનું નાટક ઊભું કર્યું હોવાનો મત મોટાભાગના લોકોએ વ્યક્ત કર્યો હતો. ૫ નવેમ્બર ૨૦૨૦ના રોજ સરકારી માલિકીની મિલ્કત પર નગ્ન અવસ્થામાં ચલચિત્ર ઉતારવાના મામલે પાંડેની ધરપકડ કરાઇ હતી. આ ધરપકડ ગોવા ફોરવર્ડ પાર્ટીની ફરિયાદ પછી થઇ હતી. ૧૮ જાન્યુઆરી ૨૦૨૨ના રોજ ભારતીય સુપ્રિમ કોર્ટે તેને ધરપકડની સામે રક્ષણ આપ્યું હતું, જેમાં તેણી બોલીવૂડની અન્ય હસ્તીઓ સહિત પોર્ન કૌભાંડમાં સંડોવાયેલી હોવાનો દાવો કરાયો હતો. મૃત્યુનું નાટક તેણીની મેનેજરે તેના સત્તાવાર ઇન્સ્ટાગ્રામ ખાતા પર એક પોસ્ટ દ્વારા જણાવ્યું કે પાંડે ૧ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૪ ના રોજ ૩૨ વર્ષની ઉંમરે સર્વાઇકલ કેન્સરથી મૃત્યુ પામી હતી બીજા દિવસે આ રોગ વિશે જાગૃતિ લાવવા માટેનું એક નાટક હોવાનું બહાર આવ્યું હતું, જેની લોકો દ્વારા વ્યાપક ટીકા થઈ હતી. સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ શ્રેણી:ભારતીય અભિનેત્રી શ્રેણી:૧૯૯૧માં જન્મ

કીર્તિદાન ગઢવી

https://gu.wikipedia.org/wiki/કીર્તિદાન_ગઢવી

કીર્તિદાન ગઢવી ગુજરાતના ગાયક છે. પ્રારંભિક જીવન તેમનો જન્મ અને ઉછેર મધ્ય ગુજરાતમાં આણંદ જિલ્લાના બોરસદ તાલુકામાં આવેલા વાલવોડ ગામમાં થયો હતો. તેમણે બી.આઈ. મહંત અને રાજેશ કેલકર હેઠળની ફેકલ્ટી ઓફ પર્ફોર્મિંગ આર્ટ્સ, મહારાજા સયાજીરાવ વિશ્વવિદ્યાલય, વડોદરામાંથી સંગીતમાં બી.પી.એ અને એમ.પી.એ.ની પદવીઓ મેળવી હતી. કારકિર્દી તેમણે ૨૦૧૫માં ગુજરાતના જામનગરમાં ગાય સંરક્ષણ યાત્રામાં ગાયું હતું અને ૪.૫ કરોડ રૂપિયાનો ફાળો એકઠો કર્યો હતો. તેમણે એપ્રિલ ૨૦૧૫માં ટીવી શો એમટીવી કોક સ્ટુડિયોમાં સચિન-જીગર, તનિષ્કા અને રેખા ભારદ્વાજ સાથે "લાડકી" ગીત ગાયું હતું તેઓ ડાયરા, લોકગીતો અને શાસ્ત્રીય ગીતો માટે જાણીતા છે. તેઓ ભાવનગર સ્થાયી થયા અને ભાવનગર યુનિવર્સિટીમાં સંગીત શિક્ષક બન્યા. "લાડકી", "નગર મેં જોગી આયા" અને "ગોરી રાધા ને કાલો કાન"નો તેમના લોકપ્રિય ગીતોમાં સમાવેશ થાય છે. હાલમાં તેઓ કચ્છ અને કાઠિયાવાડમાં તેમના સંગીતના કાર્યક્રમોની મુસાફરીની સુવિધા માટે રાજકોટમાં રહે છે. સન્માન તેમને યુ.એસ.માં વર્લ્ડ અમેઝિંગ ટેલેન્ટ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો અને તેઓ વર્લ્ડ ટેલેન્ટ ઓર્ગેનાઈઝેશન, યુ.એસ.એ.ના બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર બન્યા હતા. ૨૦૧૯માં તેમને મોરારીબાપુ દ્વારા સ્થાપિત કવિ કાગ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત થયો હતો. સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ સત્તાવાર વેબસાઇટ શ્રેણી:જીવિત લોકો શ્રેણી:૧૯૭૫માં જન્મ શ્રેણી:ગુજરાતી વ્યક્તિત્વ

કવિ કાગ પુરસ્કાર

https://gu.wikipedia.org/wiki/કવિ_કાગ_પુરસ્કાર

ઉદા દેવી

https://gu.wikipedia.org/wiki/ઉદા_દેવી

ઉદા દેવી પાસી (૧૮૩૦ – ૧૮૫૭) એક ભારતીય મહિલા સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા, જેમણે ૧૮૫૭ના ભારતીય વિપ્લવ દરમિયાન બ્રિટિશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની સામે ભારતીય સૈનિકો વતી યુદ્ધમાં ભાગ લીધો હતો. તેઓ અવધના છઠ્ઠા નવાબ વાજિદ અલી શાહની મહિલા ટુકડીના સભ્ય હતા. બ્રિટિશ વહીવટીતંત્ર સાથે ભારતીય પ્રજાનો વધતો જતો આક્રોશ જોઈને ઉદાદેવીએ રાણી બેગમ હઝરત મહલ પાસે યુદ્ધ માટે ભરતી થવા પહોંચી ગયાં. તેમના માર્ગ તરફ આગળ વધી રહેલી લડાઈની તૈયારી કરવા માટે બેગમે તેમના નેતૃત્વ હેઠળ મહિલા બટાલિયનની રચના કરવામાં મદદ કરી. જ્યારે અંગ્રેજોએ અવધ પર હુમલો કર્યો, ત્યારે ઉદા દેવી અને તેના પતિ બંને સશસ્ત્ર પ્રતિકારનો ભાગ હતા. જ્યારે તેમણે સાંભળ્યું કે યુદ્ધમાં તેમના પતિનું મૃત્યુ થયું છે, ત્યારે તેમણે સંપૂર્ણ તાકાતથી પોતાનું અંતિમ અભિયાન શરૂ કર્યું. પ્રારંભિક જીવન ઉદા દેવીનો જન્મ ૩૦ જૂન ૧૮૩૦ના રોજ ઉત્તર પ્રદેશના લખનૌ જિલ્લાના ઉજરીયા ગામ (વર્તમાનમાં ગોમતીનગર તરીકે ઓળખાય છે)માં એક પાસી પરિવારમાં થયો હતો. તેમના પતિ મક્કા તે સમયના મહાન પહેલવાન હતા. સિકંદર બાગનું યુદ્ધ right|thumb|સિકંદર બાગમાં બ્રિટીશ આર્મી દ્વારા છિદ્ર ઉદા દેવીએ નવેમ્બર ૧૮૫૭માં સિકંદર બાગની લડાઇમાં ભાગ લીધો હતો. પોતાની બટાલિયનને સૂચના આપ્યા બાદ, તે પીપળાના ઝાડ પર ચઢી ગઈ અને આગળ વધી રહેલા બ્રિટિશ સૈનિકો પર ગોળીબાર શરૂ કર્યો. એક બ્રિટીશ અધિકારીએ નોંધ્યું હતું કે ઘણી જાનહાનિમાં ગોળીના ઘા થયા હતા જે ઉપરના ભાગેથી તેજ આઘાત થયાનો સંકેત હતો. એક છુપાયેલા બંદૂકચાલકની શંકાને આધારે, તેણે તેના અધિકારીઓને ઝાડ પર ગોળીબાર કરવાનો આદેશ આપ્યો અને આ વળતા હુમલામાં એક બળવાખોર જમીન પર પટકાયો હતો અને મૃત્યુ પામ્યો હતો. તપાસ કરતાં આ બંદૂકચાલક ઉદા દેવી પાસી હોવાનું બહાર આવ્યું હતું. વિલિયમ ફોર્બ્સ-મિશેલ, રિમાર્કન્સ ઓફ ધ ગ્રેટ વિપ્લવમાં, ઉદા દેવી વિશે લખે છે: "તેણી ઘોડેસવાર સેનાની જૂની ભાતની વજનદાર પિસ્તોલથી સજ્જ હતી, જેમાંથી એક હજી પણ તેના પટ્ટામાં ભરેલી હતી, અને તેણીનો બટવો હજી પણ અડધો દારૂગોળો ભરેલો હતો, તેણે હુમલા પહેલાં કાળજીપૂર્વક તૈયાર કરવામાં આવેલા ઝાડ પરના મોરચેથી અડધા ડઝનથી વધુ પુરુષોને મારી નાખ્યા હતા." પીલીભીતના પાસી લોકો દર વર્ષે ૧૬ નવેમ્બરના રોજ ઉદા દેવી પાસીની શહાદતની વર્ષગાંઠની ઉજવણી માટે એકઠા થાય છે. વિરાસત ઉત્તર પ્રદેશ સરકારે ૨૦ માર્ચ ૨૦૨૧ના રોજ પ્રાંતીય સશસ્ત્ર દળ (પીએસી) મહિલા બટાલિયનની સ્થાપનાની જાહેરાત કરી હતી, જેનું નામ મહિલા સ્વાતંત્ર્ય સેનાની ઉદા દેવીના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું હતું. મુખ્યમંત્રી યોગી આદિત્યનાથે રાણી અવંતીબાઈ લોધીની પુણ્યતિથિ પર આયોજિત એક કાર્યક્રમમાં એક સભાને સંબોધિત કરતા કહ્યું હતું કે, "ભારતના સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં પોતાનું બલિદાન આપનારી ત્રણ મહિલા યોદ્ધાઓ - રાણી અવન્તીબાઈ, ઉદા દેવી અને ઝલકારીબાઈના નામ પરથી પ્રાંતીય સશસ્ત્ર દળ (પીએસી)ની ત્રણ મહિલા બટાલિયનની સ્થાપના કરવામાં આવશે, જેના માટે તમામ ઔપચારિકતાઓ પૂર્ણ થઈ ચૂકી છે." સંદર્ભ શ્રેણી:૧૮૫૭માં મૃત્યુ શ્રેણી:સ્વાતંત્ર્ય સેનાની

નીલાદેવી

https://gu.wikipedia.org/wiki/નીલાદેવી

નીલાદેવી (), અથવા નપ્પીન્નાઈ, એ એક હિંદુ દેવી, તથા શ્રીદેવી અને ભૂમિ દેવી ની જેમ વિષ્ણુજીના એક અન્ય જીવનસાથી છે. દક્ષિણભારતમાં, ખાસ કરીને તમિળ સંસ્કૃતિમાં નીલાદેવીને વિષ્ણુની જીવનસાથી માનવામાં આવે છે. શ્રી વૈષ્ણવ પરંપરામાં, વિષ્ણુની ચારે જીવન સંગિનીને લક્ષ્મીનો અવતાર ગણવામાં આવે છે. કૃષ્ણ તરીકે વિષ્ણુના અવતારમાં, નીલાદેવીને કાં તો દ્વારકામાં કૃષ્ણની પત્ની નાગ્નજિતી તરીકે ગણવામાં આવે છે અથવા કેટલાક સ્રોતોમાં તેને કૃષ્ણની ગોપી સખી રાધા જેવું દક્ષિણી સમકક્ષ પાત્ર ગણવામાં આવે છે. દંતકથા પ્રાદેશિક પારંપારિક કથાઓ અનુસાર, નીલાદેવીએ કૃષ્ણની પત્ની નાગ્નજિતીનો અવતાર લીધો હતો. શ્રી વૈષ્ણવ ધર્મમાં, નાગ્નજિતીને નપ્પીનાઈ (તમિલ પરંપરામાં કૃષ્ણની પ્રિય ગોપી પિન્નાઈ) પણ કહેવામાં આવે છે. નીલાદેવીનું વર્ણન વૈખાનસ આગમમાં કરવામાં આવ્યું છે. કેટલાક ગ્રંથોમાં એવો ઉલ્લેખ છે કે વિષ્ણુની ઈચ્છા શક્તિ ત્રણ સ્વરૂપો ધરાવે છે: શ્રીદેવી, ભૂદેવી અને નીલાદેવી, જેઓ ત્રણ ગુણોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. સીતા ઉપનિષદમાં ઉલ્લેખ છે કે આ ત્રણ સ્વરૂપો દેવી સીતાના સ્વરૂપ છે; નીલાદેવી તમસ સાથે સંકળાયેલા છે.નીલાદેવી, તમસ ઉપરાંત, સૂર્ય, ચંદ્ર અને અગ્નિ સાથે પણ સંકળાયેલા છે. ચેરુસેરી નંબુદ્રીની કૃષ્ણગાથામાં તેઓ કૃષ્ણની ગોપી તરીકે દેખાય છે. વિષ્ણુના એક ધ્યાન મંત્ર મુજબ, તેમના પરમ સ્વરૂપમાં, તેમને શેષનાગ પર બેઠેલા દર્શાવવામાં આવ્યા છે, આ સાથે તેમની જમણી બાજુએ શ્રીદેવી અને તેમની ડાબી બાજુએ ભૂદેવી અને નીલાદેવી છે. અમુક વખત નીલાદેવીને વિષ્ણુની બે પત્નીઓ સાથે વિષ્ણુની પાછળ ઉભેલી પણ દર્શાવવામાં આવતી હોય છે. બ્રિટિશ મ્યુઝિયમમાં પ્રદર્શિત એક કૃતિમાં વિષ્ણુ વૈકુંઠનાથ ("વૈકુંઠના ભગવાન") તરીકે શ્રીદેવી અને ભૂદેવીની વચ્ચે શેષનાગ પર બેઠેલા છે, જ્યારે તેમના પગને નીલાદેવી ટેકો આપે છે. શ્રી વૈષ્ણવ સંપ્રદાય દ્વારા અલવાર અને અંડાલ નામની દેવીઓને કેટલીકવાર નીલાદેવીના સ્વરૂપ તરીકે ગણવામાં આવે છે. સ્વરૂપો નીલાદેવીનું નપ્પીનાઈ સ્વરૂપ તમિલકમ પુરાતું જ મર્યાદિત છે. અલવરના દિવ્ય પ્રબંધાને શિલપદ્દીકરમમાં નપ્પીનાઈનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. આ કૃતિઓ અનુસાર, અંડાલ (અલવારોમાંના એક) દ્વાપરયુગની ગોપીઓની જેમ શ્રી કૃષ્ણની ભક્તિ કરવા ઇચ્છતી હતી. તેમની રચના તિરુપ્પવાઈમાં તેઓ શ્રી કૃષ્ણને જગાડવા પહેલાં નપ્પિનાઈને જગાડે છે. શ્રી વૈષ્ણવ ધર્મ અનુસાર, પત્ની થકી પ્રભુને સંપૂર્ણ સમર્પિત થઈ જવાય છે, અને ખાસ કરીને કૃષ્ણ સ્વરૂપને, નપ્પિનાઈ થકી સમર્પિત થઈ શકાય છે. નીલાદેવીએ કુમ્બગન (યશોદાના ભાઈ)ની પુત્રી નેપ્પિનાઈનો અવતાર લીધો હતો. શ્રી કૃષ્ણે તેના પિતાના સાત વિકરાળ બળદો પર જીત મેળવી નેપ્પિનાઈનો હાથ મેળવ્યો હતો. નપ્પીન્નાઈનો ભાઈ સુદામા છે. એસ. એમ. શ્રીનિવાસ ચારી જણાવે છે કે થિરુપ્પવાઈમાં ગોપિકા તરીકે નાચિયાર તિરુમોલી ગાતી અંડાલે નપ્પિનાઈનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. આથી નેપ્પિનાઈની રાધા તરીકે ઓળખ છતી થાય છે. અલવારે પુનમગાઈ (શ્રીદેવી), નીલમગાઈ (ભુદેવી) અને પુલમગાઈ (નીલાદેવી) તરીકે કૃષ્ણની ત્રણ નાચિયાર(જીવન સંગિની)નો ઉલ્લેખ તરીકે કર્યો છે. નીલાદેવીનો ઉલ્લેખ ઇન્દ્રિયોની દેવી તરીકે થાય છે. નીલાદેવી જ તેને આનંદ આપીને તેના મગજને સ્થિર રાખે છે. સંદર્ભ શ્રેણી:હિંદુ દેવતા

બેગમ હઝરત મહલ

https://gu.wikipedia.org/wiki/બેગમ_હઝરત_મહલ

બેગમ હઝરત મહલ (લગભગ ૧૮૨૦ – ૭ એપ્રિલ ૧૮૭૯), જે અવધની બેગમ તરીકે પણ ઓળખાય છે, અવધના નવાબ વાજિદ અલી શાહના દ્વિતીય પત્ની હતા, અને ૧૮૫૭-૧૮૫૮માં અવધના રાજ્યાધિકારી હતા. તેઓ ૧૮૫૭ના ભારતીય વિપ્લવ દરમિયાન બ્રિટીશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની સામેના બળવામાં તેમણે ભજવેલી અગ્રણી ભૂમિકા માટે જાણીતા છે. તેમના પતિને કલકત્તામાં દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા બાદ અને ભારતીય બળવો ફાટી નીકળ્યો તે પછી તેમણે તેમના પુત્ર પ્રિન્સ બિરજીસ કાદરને અવધના વાલી (શાસક) બનાવ્યા હતા અને તેમની જાતને વારસ પુત્રની અલ્પાવધિના સમયમાં રાજ્યના રખેવાળ સત્તાધીશ તરીકે સ્થાપિત કર્યા હતા. જો કે, ટૂંકા શાસન બાદ તેને આ ભૂમિકા છોડી દેવાની ફરજ પડી હતી. હલ્લૌરના રસ્તે, આખરે તેમને નેપાળમાં આશ્રય મળ્યો, જ્યાં ૧૮૭૯માં તેમનું અવસાન થયું. બળવામાં તેમની ભૂમિકાએ તેમને ભારતના સંસ્થાનવાદ પછીના ઇતિહાસમાં નાયિકાનો દરજ્જો આપ્યો છે. જીવન પરિચય પ્રારંભિક જીવન બેગમ હઝરત મહેલનું નામ મોહમ્મદી ખાનુમ હતું અને તેમનો જન્મ ૧૮૨૦માં અવધ રાજ્યની પૂર્વ રાજધાની ફૈઝાબાદમાં થયો હતો. તેણીને તેના માતાપિતાએ વેચી દીધી હતી અને વ્યવસાયે તવાયફ બની હતી. શાહી એજન્ટોને વેચી દેવામાં આવ્યા બાદ તે ખવાસીન તરીકે શાહી હરમમાં પ્રવેશી હતી, જ્યાં તેને પરીમાં પદોન્નતિ આપવામાં આવી હતી,Michael Edwardes (1975) Red Year. London: Sphere Books; p. 104 અને તે મહેક પરી તરીકે ઓળખાતી હતી. અવધના રાજાની રાજવી રખાત તરીકે સ્વીકારાયા બાદ તેઓ બેગમ બન્યા હતા,Christopher Hibbert (1980) The Great Mutiny, Harmondsworth: Penguin; p. 371 અંતિમ તાજદાર-એ-અવધ, વાજિદ અલી શાહના કનિષ્ઠ પત્ની બન્યાSaul David (2002) The Indian Mutiny, Viking; p. 185 અને તેમના પુત્ર બિરજીસ કાદરના જન્મ પછી તેમને 'હઝરત મહેલ'નું બિરુદ આપવામાં આવ્યું હતું. ૧૮૫૬માં, અંગ્રેજોએ અવધ પર કબજો જમાવ્યો અને વાજિદ અલી શાહને દેશનિકાલ કરીને કલકત્તા લઈ જવામાં આવ્યા. બેગમ હઝરત મહલ તેમના પુત્ર સાથે લખનઉમાં જ રહ્યા હતા અને થોડા જ સમયમાં બ્રિટીશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની સાથે સશસ્ત્ર સંઘર્ષમાં પ્રવેશીને વિદ્રોહી રાજ્ય અવધનો હવાલો સંભાળી લીધો હતો. ૧૮૫૭નો ભારતીય વિપ્લવ ૧૮૫૭ના ભારતીય વિપ્લવ દરમિયાન, બેગમ હઝરત મહેલના સમર્થકોના જૂથે રાજા જયલાલ સિંઘની આગેવાની હેઠળ અંગ્રેજોના દળો સામે બળવો કર્યો હતો; તેઓએ લખનઉ પર કબજો જમાવ્યો અને તેણીએ પોતાના સગીર પુત્ર રાજકુમાર બિરજીસ કાદરના સંરક્ષક તરીકે સત્તા સંભાળી, જેને તેણીએ અવધનો શાસક (વાલી) જાહેર કર્યો હતો. સંરક્ષક તરીકે, બ્રિટિશરો સામેના બળવામાં તેઓ આપોઆપ જ નેતૃત્વની ભૂમિકા ભજવવા લાગ્યા હતા. બેગમ હઝરત મહલની એક પ્રમુખ ફરિયાદ એ હતી કે ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ માર્ગનિર્માણના નામ હેઠળ મંદિરો અને મસ્જિદોને આકસ્મિક રીતે તોડી પાડ્યા હતા.William Dalrymple The Last Mughal; the fall of a dynasty: Delhi, 1857, Viking Penguin, 2006, p. 69 બળવાના અંતિમ દિવસો દરમિયાન બહાર પાડવામાં આવેલી એક ઘોષણામાં, તેમણે પૂજાની સ્વતંત્રતાને મંજૂરી આપવાના બ્રિટીશ દાવાની મજાક ઉડાવી હતી: હઝરત મહલ નાના સાહેબ સાથે મળીને કામ કરતા હતા, પરંતુ બાદમાં શાહજહાંપુર પરના હુમલામાં ફૈઝાબાદના મૌલવી સાથે જોડાયા હતા. જ્યારે અંગ્રેજોની આગેવાની હેઠળના દળોએ લખનઉ અને મોટા ભાગના અવધ પર કબજો જમાવ્યો ત્યારે તેમને પીછેહઠ કરવાની ફરજ પડી હતી. ઉત્તરાર્ધ આખરે, તેમણે નેપાળ પાછા ફરવું પડ્યું, જ્યાં શરૂઆતમાં રાણાના વડા પ્રધાન જંગ બહાદુરે તેમને આશ્રય આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો,Hibbert (1980); pp. 374–375 પરંતુ બાદમાં તેમને રહેવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.Hibbert (1980); pp. 386–387 તેણીનું ત્યાં ૧૮૭૯માં અવસાન થયું હતું અને કાઠમંડુની જામા મસ્જિદના મેદાનમાં એક નામ વિનાની કબરમાં દફનાવવામાં આવી હતી. તેમના મૃત્યુ બાદ, રાણી વિક્ટોરિયા (૧૮૮૭)ની જ્યુબિલી પ્રસંગે, બ્રિટીશ સરકારે બિરજીસ કાદરને માફ કરી દીધા હતા અને તેમને ઘરે પાછા ફરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. સ્મારક બેગમ હઝરત મહેલની કબર કાઠમંડુના મધ્ય ભાગમાં જામા મસ્જિદ, ઘંટાઘર નજીક સ્થિત છે, જે પ્રખ્યાત દરબાર માર્ગથી બહુ દૂર નથી. જામા મસ્જિદ કેન્દ્રિય સમિતિ દ્વારા તેની દેખરેખ રાખવામાં આવે છે. ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૬૨ના રોજ, હજરત મહલને મહાન બળવામાં તેમની ભૂમિકા માટે લખનઉના હઝરતગંજમાં ઓલ્ડ વિક્ટોરિયા પાર્કમાં સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. ઉદ્યાનનું નામ બદલવાની સાથે, આરસની એક સ્મારકનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં આરસપહાણની એક તકતીનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં ચાર ગોળાકાર પિત્તળની તકતીઓ છે, જેમાં અવધ રાજવી પરિવારના કોટ ઓફ આર્મ્સ હોય છે. આ ઉદ્યાનનો ઉપયોગ દશેરા દરમિયાન રામલીલા અને આતશબાજી માટે તેમજ લખનઉ મહોત્સવ માટે કરવામાં આવે છે. ૧૦ મે, ૧૯૮૪ના રોજ ભારત સરકારે મહેલના માનમાં એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડી હતી. તેનું પ્રથમ દિવસ આવરણ સી.આર.પ્રકાશીએ ડિઝાઇન કર્યું હતું, અને વિશેષ રદ્દીકરણ મહોર અલકા શર્માએ તૈયાર કરી હતી. ભારત સરકારના લઘુમતી બાબતોના મંત્રાલયે ભારતમાં લઘુમતી સમુદાયોની પ્રતિભાશાળી વિદ્યાર્થીનીઓ માટે બેગમ હઝરત મહેલ રાષ્ટ્રીય શિષ્યવૃત્તિ શરૂ કરી છે. આ શિષ્યવૃત્તિ મૌલાના આઝાદ એજ્યુકેશન ફાઉન્ડેશન દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવી છે. ચિત્રદીર્ઘા સંદર્ભ શ્રેણી:સ્વાતંત્ર્ય સેનાની

ગોપી

https://gu.wikipedia.org/wiki/ગોપી

ગોપી ( ) અથવા ગોપિકાઓને હિંદુ ધર્મના વૈષ્ણવ અને શ્રીકૃષ્ણને માનનાર પરંપરામાં તથા ભાગવત પુરાણ અને અન્ય પુરાણ સાહિત્ય જેવા સંસ્કૃત ગ્રંથોમાં વર્ણવ્યા મુજબ, ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ પ્રત્યેના તેમના નિસ્વાર્થ પ્રેમ અને ભક્તિ માટે, શ્રીકૃષ્ણના સખી અને ભક્તો તરીકે પૂજવામાં આવે છે. ગોપીઓને ઘણીવાર દેવી રાધાના વિસ્તરીત સ્વરૂપ તરીકે પણ ગણવામાં આવે છે, જેઓ કૃષ્ણની મુખ્ય સખી છે. કૃષ્ણ સાથેની ગોપીઓની રાસલીલાએ વિવિધ પરંપરાગત પ્રદર્શન કલા સ્વરૂપો અને સાહિત્યને પ્રેરણા આપી છે. ભારતીય દાર્શનિક, જીવા ગોસ્વામીના મતે, ગોપીઓને કૃષ્ણની શાશ્વત પ્રિયાઓ માનવામાં આવે છે અને તેઓ શ્રીકૃષ્ણની આંતરિક આધ્યાત્મિક શક્તિની અભિવ્યક્તિ છે. ગોપીઓમાં, રાધા મુખ્ય ગોપી છે અને તે શ્રી કૃષ્ણની આનંદ શક્તિ (આહ્‌લાદની શક્તિ)નું સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે. તે એકલી જ કૃષ્ણ માટેના સર્વોચ્ચ પ્રેમ એટલે કે મહાભાવને પ્રગટ કરે છે, અને સંખ્યાબંધ ધાર્મિક પરંપરાઓમાં મહત્તમ આદર અને મહત્વનું સ્થાન ધરાવે છે. વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્ર ગોપી (गोपी) એ સંસ્કૃત શબ્દ છે જે ગોપ શબ્દ પરથી આવ્યો છે. હિંદુ ધર્મમાં, ગોપિકા અથવા ગોપી નામનો ઉપયોગ ખાસ કરીને વ્રજ પ્રદેશની ગોવાળણો કે મહિયારીઓ માટે કરવામાં આવે છે. બહુવચનમાં ગોપીઓ શબ્દ ગોવાળ સ્ત્રીઓના સમૂહને દર્શાવે કરે છે જેઓ કૃષ્ણ પ્રત્યે અનન્ય ભક્તિ ધરાવે છે. જ્યારે તેનો ઉપયોગ એકવચન ("ગોપી") તરીકે થાય છે, ત્યારે તે સામાન્ય રીતે રાધાનો ઉલ્લેખ કરે છે, જે કૃષ્ણની પ્રિય ગોપી હતી. અગ્રણી ગોપીઓ વૃંદાવનની અગ્રણી ગોપીઓની સંખ્યા ૧૦૮ની છે. તેઓ રાધા કૃષ્ણ સાથે શાશ્વત ગાઢ મૈત્રી ધરાવે કરે છે. દૈવી દંપત્તિમાં તેમના જેટલો પ્રેમની કોઈ ધરાવતું નથી. ૧૦૮ ગોપીઓમાંથી, રાધારાણી પછી કૃષ્ણના ભક્તોમાં પ્રાથમિક આઠ ગોપીઓને અગ્રણી માનવામાં આવે છે, તેમના નામ નીચે મુજબ છે: રાધા (મુખ્ય ગોપી, કૃષ્ણની પ્રિય) લલિતા વિશાખા ચંપકલતા ચિત્રા તુંગવિદ્યા ઈન્દુલેખા રંગદેવી સુદેવી આ આઠ પ્રાથમિક ગોપીઓનો સમૂહ રાધા અને કૃષ્ણની અષ્ટસખીઓ તરીકે ઓળખાય છે. નિસ્વાર્થ પ્રેમ thumb|ગોપીઓ સાથે રાધા કૃષ્ણ હિંદુ વૈષ્ણવ ધર્મશાસ્ત્ર મુજબ, ગોપીઓ વિશેની વાર્તાઓ શુદ્ધ-ભક્તિનું ઉદાહરણ પૂરું પાડે છે જે ભગવાન (શ્રીકૃષ્ણ) માટે નિસ્વાર્થ પ્રેમનું સર્વોચ્ચ સ્વરૂપ છે. તેમની સ્વયંસ્ફુરિત અને અતૂટ ભક્તિનું ગૂઢ વર્ણન ભાગવત પુરાણ પછીના અધ્યાયોમાં, કૃષ્ણની વૃંદાવનની લીલાઓમાં અને ઋષિ ઉદ્ધવની વાર્તાઓમાં કરવામાં આવ્યું છે. વૈષ્ણવ પરંપરામાં, ગોપીઓના કૃષ્ણ પ્રત્યેના પ્રેમ અને ભક્તિનું સૌથી મહત્વપૂર્ણ નિરૂપણ ભાગવત પુરાણ (૧૦.૨૯-૩૩)માં રાસલીલા પંચાધ્યાયના નામની એક વાર્તામાં આપેલું છે. આ વાર્તામાં ગોપીઓ જે ભક્તિ વ્યક્ત કરે છે તેને ચૈતન્ય પરંપરામાં ભક્તિના સર્વોચ્ચ સ્વરૂપનું ઉદાહરણ માનવામાં આવે છે. આ વાર્તામાં, કૃષ્ણની વાંસળીમાંથી નીકળતું સંગીત ગોપીઓનું ધ્યાન આકર્ષિત કરે છે, અને તેઓ કૃષ્ણની ભક્તિનો આનંદ માણવા તેમના પરિવાર અને ઘર છોડીને ચાલી નીકળે છે. : એ મધુર સંગીત સાંભળીને, તેમના પ્રત્યેની ભાવનાઓ વિસ્તરી, વ્રેજની યુવતીઓ, જેમના મન કૃષ્ણને આધીન બન્યા હતાં, એકબીજાથી અજાણ, તે સ્થળે ચાલી નીકળી જ્યાં તેમનો પ્રિયતમ તેમની રાહ જોઈ રહ્યો હતો, તેમની કાનના લટકણીયા મુક્ત રીતે ઝૂલતી હતા (ભાગવત પુરાણ ૧૦.૨૯.૪) સંદર્ભ આ પણ જુઓ અષ્ટસખી ચૈતન્ય મહાપ્રભુ બાહ્ય કડીઓ શાશ્વત વૃંદાવનના રહેવાસીઓ આઠ મુખ્ય ગોપીઓ (અષ્ટસખી) દેવતા ગેલેરી: રાધા-માધવ અને આઠ ગોપીઓ વૃંદાવનમાં યોગપીઠનો આકૃતિ શ્રીમતી રાધારાણી અને અન્ય હસ્તીઓ શ્રી રાધા રાસબિહારી અષ્ટસખી મંદિર, વૃંદાવન

વસૂરીમાલા

https://gu.wikipedia.org/wiki/વસૂરીમાલા

વસૂરીમાલા એ એક દેવી છે જેની પૂજા કેરળના ઘણા ભાગો અને કર્ણાટકના કોડાગુ ક્ષેત્રમાં કરવામાં આવે છે. ભદ્રકાળી અથવા શિવ મંદિરોમાં તેમને ઉપદેવતા તરીકે પૂજવામાં આવે છે. વસૂરીમાલાને એક દેવતા માનવામાં આવે છે જે શીતળા, અછબડા અને ઓરી જેવા ચેપી રોગોને અટકાવે છે. ઉત્તર કેરળમાં વસૂરીમાલાની પૂજા કરવામાં આવે છે અને તેમને વસૂરીમાલા થેય્યમ તરીકે કરવામાં આવે છે. પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, દારિકન નામના અસુરની પત્ની મનોદરીનું નામ પાછળથી વસૂરીમાલા રાખવામાં આવ્યું હતું. વ્યુત્પત્તિ વસૂરી એ શીતળા રોગનો મલયાલમ શબ્દ છે. વસૂરીમાલાનો શાબ્દિક અર્થ અછબડાના દાણાની સાંકળ થાય છે. પૃષ્ઠભૂમિ પ્રાચીન કાળમાં એવું માનવામાં આવતું હતું કે રોગ અને બિમારી ભગવાનના પ્રકોપને કારણે થાય છે. તેથી, તેઓ એવા દેવતાઓની પૂજા કરતા હતા જેમણે રોગોનું બીજ રોપ્યું હતું. વસૂરીમાલાને શીતળા, અછબડા, ઓરી વગેરે ચેપી રોગોના દેવતા માનવામાં આવે છે. વાસૂરીમાલાને કેરળના મંદિરોમાં ઉપ-દેવતા તરીકે પૂજવામાં આવે છે જેમાં કોડુંગલ્લુર ભગવતી મંદિર, વાલિયાકુલંગરા દેવી મંદિર, મહાદેવિકાડ, શ્રી પોર્કીલી કાવુ, અને વસૂરીમાલા દેવી મંદિર, માવેલીકારાકારા મંદિરનો સમાવેશ થાય છે. પૌરાણિક કથા દારિકનની પત્ની ભારતીય પૌરાણિક કથાઓમાં ભદ્રકાળીની કથા ખૂબ જ પ્રખ્યાત છે, અને દેવી ભદ્રકાળીની સમગ્ર ભારતમાં પૂજા થાય છે. માર્કંડેય પુરાણ અનુસાર, દારિકન નામનો એક અસુર હતો (જેનો અર્થ દારુકન પણ થાય છે) અને દેવી ભદ્રકાળી જે ભગવાન શિવની ત્રીજી આંખમાંથી પ્રગટ થયા હતા તેમણે યુદ્ધમાં આ અસુરનો વધ કર્યો હતો. કેરળની લોકવાયકાની વસૂરીમાલાની વાર્તાનો ઉલ્લેખ કોટ્ટારાથિલ સંકુન્ની દ્વારા લખાયેલ આઈથિહ્યામાલામાં કરવામાં આવ્યો છે. ભદ્રકાળી અને દારિકન વચ્ચેના યુદ્ધ દરમિયાન, જ્યારે એ લગભગ નક્કી થઈ ગયું હતું કે ભદ્રકાળી સાથેના યુદ્ધમાં દારિકનનું મૃત્યુ થશે, ત્યારે દારિકનની પત્ની મનોદરી કૈલાસ પર્વત પર પહોંચી અને ભગવાન શિવને પ્રસન્ન કરવા માટે તીવ્ર તપસ્યા શરૂ કરી. તેની આરાધનાથી સંતુષ્ટ થઈને શિવે પોતાના શરીરમાંથી પરસેવો લૂછીને તેને આપ્યો અને તેને આશીર્વાદ આપ્યા અને કહ્યું કે જો તે લોકોના શરીર પર તેનો છંટકાવ કરશે તો લોકો તેને જરૂરી બધું જ આપી દેશે. મનોદરીએ જોયું કે યુદ્ધમાં વિજેતા બનેલી ભદ્રકાળી પોતાના પતિનું માથું લઈને આવી રહી હતી. ગુસ્સાથી તેણે ભદ્રકાળીના શરીર પર પરસેવે રેબઝેબ થઈ ગયેલું પાણી છાંટ્યું અને પરિણામે ભદ્રકાળીના શરીર પર શીતળા પ્રગટ થયા. ભદ્રકાળીએ મનોદરીની આંખોમાં વેધી, તેનું નામ વસૂરીમાલા રાખ્યું અને તેને પોતાની સાથી બનાવી દીધી. અન્ય બીજી દંતકથા કહે છે કે જ્યારે ભગવાન શિવને શીતળાનો ચેપ લાગ્યો ત્યારે વસૂરીમાલા શિવ ચેતનામાંથી ઉદભવી હતી. દારિકનને મારવામાં વસૂરીમાલાને કુરુમ્બા (ભદ્રકાળી)ના અનુયાયી તરીકે પણ જોઇ શકાય છે. વસૂરીમાલા થેય્યમ thumb|વસૂરીમાલા થેય્યમ વસૂરીમાલા થેય્યમ એ ઉત્તર કેરળના મંદિરોમાં કરવામાં આવતી એક થેય્યમ છે. શીતળાનો રોગચાળો ફાટી નીકળ્યો ત્યારે એવું માનવામાં આવે છે કે લોકો આ રોગમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે શીતળાની પૂજા થેય્યમ સ્વરૂપે કરવા લાગ્યા હતા. વર્તમાનમાં થેય્યમ રોગોના ઈલાજ માટે કરવામાં આવી રહ્યું છે. નોંધ સંદર્ભ બાહ્ય કડી શ્રેણી:હિંદુ દેવતા

નાગ્નજિતી

https://gu.wikipedia.org/wiki/નાગ્નજિતી

નાગ્નજિતી (સંસ્કૃત : नाग्नजिती) અથવા સત્યા (સંસ્કૃત : सत्या) અથવા અને નપ્પિનાઇ (), હિંદુ દેવતા કૃષ્ણની આઠ મુખ્ય પત્નીઓ - અષ્ટભાર્યમાં પાંચમી પત્ની છે. વૈષ્ણવ ગ્રંથોમાં, નાગ્નજિતીને લક્ષ્મીના ત્રીજા સ્વરૂપ - નીલાદેવીનો અવતાર માનવામાં આવે છે. દ્વાપર યુગ દરમ્યાન, નીલાદેવીનો જન્મ પૃથ્વી પર કોશલના રાજા નાગ્નજિતની પુત્રી સત્યાના રૂપમાં થયો હતો. કૃષ્ણે નાગ્નજીત દ્વારા ગોઠવાયેલા સ્વયંવરમાં ભાગ લીધો અને નિર્ધારિત નિયમો મુજબ, તેમણે સાત વિકરાળ બળદોની આસપાસ રસ્સી બાંધીને તેમને નિયંત્રણમાં લીધા, અને સત્યાનું પત્ની તરીકે પાણિગ્રહણ કર્યું. દક્ષિણ ભારતમાં, જ્યારે સંત-કવિયત્રી અંડાલે તિરુપ્પવાઈ અને નાચિયાર તિરુમોલી લખી ત્યારે તેમણે રાજા નાગ્નજીતની "સુંદર વસ્ત્રોથી સજ્જ" પુત્રી નપ્પિનાઈનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. નાગ્નજીત યશોદા (કૃષ્ણની પાલક-માતા)નો ભાઈ હતો. એવું માનવામાં આવે છે કે નપ્પિનાઈ એ નાગ્નજિતીની તમિલ સમકક્ષ પાત્ર છે. આ વાતની એ દ્વારા પણ પુષ્ટિ થાય છે કે નેપ્પિનાઈને પણ વિષ્ણુની પત્ની, નીલાદેવીનું એક સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે. કુટુંબ વિષ્ણુ પુરાણ, ભાગવત પુરાણ અને હરિવંશ તેને સત્ય નાગ્નજિતી કહે છે. વિવેચકો ઘણીવાર "સત્યા"ને તેઓનું જન્મ-નામ માને છે. આશ્રયદાત્રી નાગ્નાજિતીના નામનો અર્થ "નાગ્નાજીતની પુત્રી" એવો થાય છે. જો કે, કેટલીકવાર નાગ્નાજીતિ નો અર્થ "સદ્‌ગુણી" (સત્યાનો સમાન અર્થ) તરીકે પણ થાય છે. તેમના પિતા નાગ્નજીત કોશલના રાજા હતા, જેમની રાજધાની અયોધ્યા હતી. નાગ્નજીતને કોશલ-પતિ ("કોસલના સ્વામી કે રાજા") અને અયોધ્યા-પતિ ("અયોધ્યાના સ્વામી") તરીકે પણ વર્ણવવામાં આવ્યા છે. ભાગવત પુરાણમાં નાગ્નજિતીને કૌશલ્યા તરીકે પણ ઓળખાવવામાં આવી છે, જે કોશલની રાજકુમારી તરીકેની તેમની ઓળખ પાક્કી કરે છે. મહાભારતમાં સત્યા નામની કૃષ્ણની પત્નીનો ઉલ્લેખ છે. દંતકથા લગ્ન ભાગવત પુરાણમાં નાગ્નજિતીના લગ્નની વાર્તા છે. નાગ્નજીત અથવા કુમ્બગન એક ધર્મનિષ્ઠ રાજા હતા, જેઓ વૈદિક શાસ્ત્રોનું ખૂબ ભક્તિ સાથે પાલન કરતા હતા. તેમણે સત્યાના સ્વયંવર માટે શરત રાખી હતી કે જે વ્યક્તિ તેમના સાત વિકરાળ બળદોને યુદ્ધમાં હરાવી શકે તે જ તેનું પાણિ ગ્રહણ કરી શકે. આ પડકાર સ્વીકારનાર કોઈ પણ રાજકુમાર, તે સાત બળદોને હરાવી, સત્યાનો હાથ મેળાવી શક્યો ન હતો. આ પડકાર વિશે જાણ્યા પછી, કૃષ્ણ કોસલ રાજ્ય તરફ એક વિશાળ જાન લઈ નીકળ્યા. કૃષ્ણ કોશલ પહોંચ્યા ત્યારે નાગ્નજીત રાજાએ તેમના સિંહાસન પરથી ઉભા થઈ શ્રી કૃષ્ણનું ઉષ્માભર્યું સ્વાગત કર્યું અને ભેટોથી તેમને સન્માનિત કર્યા. કોશલમાં નાગ્નજીતિ પણ કૃષ્ણને જોઈને ખૂબ જ આનંદિત થઈ અને પ્રાર્થના કરી કે શ્રી કૃષ્ણ જ તેમના પતિ બને. રાજા અને તેમની પુત્રી બંને કૃષ્ણની દિવ્યતાથી પરિચીત હતા. નાગ્નજીતે કૃષ્ણનું પૂજન કર્યું અને તેમના આવવાનું પ્રયોજન પૂછ્યું. જ્યારે શ્રી કૃષ્ણએ કહ્યું કે તે સત્યા સાથે લગ્ન કરવા ઇચ્છે છે, ત્યારે રાજાએ કહ્યું કે તેમની પુત્રી માટે તેમનાથી વધુ સારો પતિ કોઈ નહીં હોય, પરંતુ તેમણે પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી કે તે તેમની પુત્રીના લગ્ન એક એવા બહાદુર રાજકુમાર સાથે કરશે જે તેમના સાત વિકરાળ બળદોને નિયંત્રણમાં લાવે. રાજાએ કૃષ્ણની બહાદુરીની પ્રશંસા કરી અને તેમને કહ્યું કે તે સાત બળદોને તેઓ સરળતાથી કાબૂમાં કરી શકશે, તેમણે અન્ય રાજકુમારોને લગભગ અજમાવી દીધા હતા. રાજાની વાત સાંભળીને, કૃષ્ણ સાત સ્વરૂપોમાં વિસ્તરી મેદાનમાં પ્રવેશ્યા અને સાત બળદોની આસપાસ સરળતાથી ફાંસો લગાવી, તેમને શાંત કરી લીધા. રાજા નાગ્નજીત આ પરિણામથી પ્રસન્ન થયા, અને તેમની પુત્રી પણ શ્રી કૃષ્ણને પોતાના પતિ તરીકે પામી આનંદિત થઈ. તેમના લગ્ન ધામધૂમ થી ઉજવવામાં આવ્યા. રાજાએ કૃષ્ણને ૧૦,૦૦૦ ગાયો, ૯,૦૦૦ હાથી, ૯૦૦,૦૦૦ રથ, ૯,૦૦૦,૦૦૦,૦૦૦ સ્ત્રી અને ૯,૦૦૦,૦૦૦,૦૦૦ પુરુષ સેવકોનું દહેજ આપ્યું. અંતે, કૃષ્ણ અને સત્યાએ તેમની સેના સાથે દ્વારકા તરફ પ્રયાણ કર્યું. રસ્તામાં, નાગ્નજીતના બળદ પડકારમાં હારી ગયેલા રાજકુમારોએ તેમના પર હુમલો કર્યો. કૃષ્ણની સેના, તેમાના યાદવ યોદ્ધાઓ અને તેના મિત્ર અર્જુને તે રાજકુમારોને હરાવ્યા અને તેમને ભગાડી દીધા. ત્યારબાદ કૃષ્ણ તેમની પત્ની નાગ્નજિતી સાથે ગૌરવ પૂર્વક દ્વારકામાં પ્રવેશ્યા. પછીનું જીવન નાગ્નજિતીને દસ પુત્રો હતા: વીર, ચંદ્ર, અશ્વસેન, ચિત્રાગુ, વેગવાન, વૃષ, અમ, શંકુ, વસુ અને કુંતી. વિષ્ણુ પુરાણ કહે છે કે ભદ્રવિંદથી તેમને ઘણા પુત્રો હતા. કૃષ્ણના મૃત્યુ અને તેમની મોટાભાગના કુળના અંતનું વર્ણન કરનાર ભાગવત પુરાણ, નાગ્નજિતી અને અન્ય મુખ્ય રાણીઓના કૃષ્ણના પછી સતિ થઈ અમરત્વ પ્રાપ્ત કર્યાની નોંધ કરે છે. સંદર્ભ

કરિયાવર

https://gu.wikipedia.org/wiki/કરિયાવર

કરિયાવર એ ૧૯૪૮ની ભારતીય ગુજરાતી ફિલ્મ છે જે ચતુર્ભુજ દોશી દ્વારા લખાયેલી અને દિગ્દર્શિત છે. સાગર મુવીટોનના બેનર હેઠળ ચીમનલાલ દેસાઈ દ્વારા તેનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. તે શયદાની વાર્તા પર આધારિત હતી જે પોતે એક વાવની લોકકથા પર આધારિત હતી. સંગીત અજિત મર્ચન્ટે આપ્યું હતું. કથા એક ગામમાં નવા બનેલા મંદિરમાં મૂર્તિની સ્થાપવા માટે એવી શરત રાખવામાં આવેલી કે જે ઝેરી નાગને ઘડામાંથી બહાર કાઢે એને તેનો હક મળશે. ગામડાની છોકરી રાજુ આ પડકાર સ્વીકારે છે અને સફળ બને છે. નાગદેવતા રાજુથી પ્રસન્ન થાય છે અને તેને વચન આપે છે કે જ્યારે પણ તેને જરૂર પડે ત્યારે વાંસળી વગાડતા તે આવીને તેનું રક્ષણ કરશે. બાલમ વણઝારાનો પુત્ર માધવ રાજુના પ્રેમમાં પડે છે જ્યારે તેની પાલ્ય પુત્રી ચંપા વીરાના પ્રેમમાં પડે છે, જે માધવ માટે ઈર્ષ્યા રાખે છે અને રાજુનો પાડોશી છે. માધવ રાજુને ગરબા કરતી જોવા ગયો ત્યારે તેને નાગે ડંખ માર્યો. રાજુ અગાઉ આપેલા વચનનો ઉપયોગ કરે છે તેથી નાગ તેનું ઝેર પાછું ખેંચી લે છે પણ એવી શરત મૂકે છે કે ગામમાં એક વાવ ખોદવી. દરમિયાન રાજુ અને માધવ લગ્ન કરી લે છે. બદલો લેવા માટે વીરાએ વાવ ખોદવાની ખોટી જગ્યા બતાવી જેથી વાવમાં પાણી ફૂટ્યા જ નહિ. દુષ્કાળગ્રસ્ત ગામને વીરાએ જણાવ્યું કે નવપરણિત યુગલના બલિદાનની વાવમાં પાણી આવશે અને રાજુ-માધવને ફસાવવા પ્રયત્ન કર્યો. ચંપા વીરા સાથે લગ્ન કરવાનું નક્કી કરે છે અને બલિદાન આપવા સંમત થાય છે. છેવટે ચંપા અને વીરાના બલિદાનથી વાવના પાણીમાં પાણી ફૂટે છે અને ગામની દુકાળની સમસ્યાનું સમાધાન થાય છે. કલાકારો રાજુ તરીકે દીના સંઘવી ધુલિયા શોભા મુલચંદ ખીચડી મનહર દેસાઈ છનાલાલ ઉર્મિલા કુસુમ ઠાકુર કમલકાંત શ્યામાબાઈ નરેન્દ્ર દેસાઈ નિર્માણ ફિલ્મની વાર્તા શયદાની નવલકથા વણઝારી વાવ પર આધારિત હતી જે લોકકથા પર આધારિત હતી. આ શ્વેત-શ્યામ ફિલ્મનું નિર્માણ સાગર મૂવીટોનના બેનર હેઠળ ચીમનલાલ દેસાઈ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું જ્યારે પટકથા, સંવાદો અને દિગ્દર્શન ચતુર્ભુજ દોશી દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. તેમાં ગ્રામીણ, લોકકથા આધારિત, પૌરાણિક વાર્તા છે. ફિલ્મમાં પ્રેમ કથા જટિલ છે અને તેમાં સ્પષ્ટ જાતીય પ્રતીકાત્મક સંકેતો છે. આ દીના સંઘવી ઉર્ફે દીના પાઠકની પ્રથમ ફિલ્મ તરીકે જાણીતી છે. સંગીત સંગીત અજિત મર્ચન્ટે આપ્યું હતું જ્યારે ગીતો ચૈતન્ય અને નંદકુમાર પાઠકે લખ્યા હતા. ગાયકોમાં ગીતા દત્ત, મુકેશ, મીના કપૂર અને સુમન બાનવલકરનો સમાવેશ થાય છે. <div class="track-listing"> ટ્રૅક સૂચિ ના. શીર્ષક ગાયકો લંબાઈ ૧. "મને માર્યા નૈનના બાણ" ગીતા દત્ત ૩:૧૦ ૨. "ગોરી ઝાઝા ના રહીયે ગુમાનમાં" ગીતા દત્ત, મુકેશ ૩:૨૩ ૩. "આવે ને જાય" મીના કપૂર ૩:૨૦ ૪. "ભોળીને ભરમાવી" ગીતા દત્ત ૩:૦૧ ૫. "ગોકુળિયું ગામ નાનું" ગીતા દત્ત, સુમન બાનવલકર ૩:૧૩ ૬. "હે માન ભૂલેલી" મીના કપૂર ૩:૧૨૭. "કેસુડાની કળીએ" અજિત મર્ચન્ટ, મીના કપૂર ૩:૦૨ ૮. "મારે સપનાને માંડવડે" ગીતા દત્ત ૩:૧૦ ૯. "વણઝારારે" અજિત મર્ચન્ટ, મીના કપૂર ૩:૧૫ સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ શ્રેણી:ગુજરાતી ચલચિત્ર

રાણી ચેન્નાભૈરદેવી

https://gu.wikipedia.org/wiki/રાણી_ચેન્નાભૈરદેવી

રાણી ચેન્નાભૈરદેવી, ( જેને પોર્ટુગીઝ દ્વારા રૈના-દા-પિમેન્ટા lit. પણ કહેવાય છે), વિજયનગર સામ્રાજ્ય હેઠળના નાગીરે પ્રાંતનાં ૧૬મી સદીનાં જૈન રાણી હતાં. તેઓ સત્તાવાર રીતે મહામંડલેશ્વરી રાણી ચેન્નાભૈરદેવી તરીકે ઓળખાતાં હતાં. તેમને ભારતીય ઇતિહાસમાં ૧૫૫૨થી ૧૬૦૬ સુધીના ૫૪ વર્ષનો સમયગાળામાં સૌથી લાંબા સમય સુધી શાસન કરનાર રાણી તરીકે ગણવામાં આવે છે. તેઓ ૧૫૫૯ અને ૧૫૭૦માં પોર્ટુગીઝ સામેના તેના યુદ્ધો માટે પણ જાણીતાં છે, જેમાં તેઓ જીત્યાં હતાં, જેથી પોર્ટુગીઝ સાથે વ્યવસાયિક સંબંધો શરૂ થયાં. તેમણે પોર્ટુગીઝ પાસેથી "મરીની રાણી" નું બિરુદ મેળવ્યું હતું, કારણ કે તેમણે ભટકલ અને હોન્નાવર બંદરો દ્વારા યુરોપીયન અને આરબ પ્રદેશોમાં મોટી માત્રામાં મરી અને અન્ય મસાલાની નિકાસ કરી હતી. નાગીરે પ્રાંત નાગીરે પ્રાંત, જેને ગેરૂસોપ્પાનો પ્રાંત તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે વિજયનગરના રાજાના નિયંત્રણ હેઠળના નાના પ્રાંતોમાંનો એક હતો. જેને મહામંડલ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. પ્રાંત શરાવતી નદીના કિનારા પછી આવેલો હતો અને દક્ષિણ ગોવાથી મલબાર સુધી વિસ્તર્યો હતો. ગેરુસોપ્પાએ પ્રાંતની રાજધાની તરીકે સેવા આપી હતી. આ પ્રાંત મસાલામાં સમૃદ્ધ હતો અને પશ્ચિમ કિનારે ભટકલ, હોન્નાવર અને કારવાર જેવા મહત્વપૂર્ણ બંદરો ધરાવતો હતો. જોગ ધોધ, ભારતનો બીજો સૌથી ઊંચો ભૂસકો ધરાવતો ધોધ ગેરુસોપ્પા નજીક આવેલો છે. વાસ્તવમાં સ્થાનિક લોકો પ્રાંત પાછળ જોગ ધોધને 'ગેરુસોપ્પા ધોધ' કહે છે. બિલ્ગી અને કેલાડી પ્રાંતો નાગીરેના પડોશીઓ હતા અને તેમના સામ્રાજ્યને વિસ્તારવા માટે ઘણીવાર નાગીરેને જીતવાનો પ્રયાસ કરતા હતા. તેમનો સામનો કરવા માટે, ચેન્નાભૈરદેવીએ બીજાપુરના રાજાઓ સાથે સારા સંબંધ કેળવ્યા હતા. ઇતિહાસ વિજયનગરના સલુવા વંશની એક શાખાના રાજાઓ ગેરુસોપ્પા પર શાસન કરતા હતા જ્યારે અન્ય રાજવંશ હડુવલ્લી પર શાસન કરતા હતા. ગેરુસોપના રાજા ઈમ્માદી દેવરાયા (૧૫૧૫-૫૦), પોર્ટુગીઝ સામે લડ્યા. ૧૫૪૨માં મડાગોઆ નજીકના ભીષણ યુદ્ધમાં તેમની હાર પછી, પોર્ટુગીઝોએ તેમની રાજધાની ભટકલને બાળી નાખી. તેમની પત્ની ચેન્નાદેવી ચેન્નાભાઈરાદેવીની મોટી બહેન હતી. પોર્ટુગીઝ કપ્તાન આલ્ફોન્સો ડિસોઝાએ ભટકલ પર હુમલો કર્યો, ચેન્નાદેવીને હરાવ્યું અને ભટકલને બાળી નાખ્યું, તેના પર પોર્ટુગીઝ સાથેના કરાર મુજબ કાપાને ચૂકવણી ન કરવા માટે બંદરમાં બિન-કાર્ટેજેડ મોહમ્મડન જહાજોને આશ્રય આપવાનો આરોપ મૂક્યો. તેમની મોટી બહેનના ગયા પછી ચેન્નાભાઈરાદેવીને હડુવલ્લી સાથે ગેરુસોપની સત્તા મળી. રાણીનું શાસન ઈતિહાસકારો દ્વારા મહામંડલેશ્વરી ચેન્નાભૈરદેવીની એક સારા વહીવટકર્તા તરીકે પ્રશંસા કરવામાં આવી હતી. તેણીએ ૧૫૫૨થી ૧૬૦૬ સુધી શાસન કર્યું ભૈરદેવીએ આઘાનાશિની નદીના કિનારે મિરજાન કિલ્લો બનાવ્યો અને તેનો ઉપયોગ કરીને મરીના વેપારને નિયંત્રિત કર્યો. thumb|249x249px| મિરજાન કિલ્લો ચેન્નાભૈરદેવીએ બંધાવ્યો હતો, જે હાલના ઉત્તર કન્નડ જિલ્લામાં આવેલો છે. ચેન્નાભૈરદેવીના રાજ્યમાં દક્ષિણ ગોવા, ઉત્તર કન્નડ, દક્ષિણ કન્નડ, ભટકલા, માલપે, હોન્નાવરા, મિર્જન, અંકોલા, બાયન્દુર અને કારવારનો સમાવેશ થતો હતો. આ દરિયાકાંઠે ભારંગી, મરાબીડી, કરુરુ, હન્નાર, બિદાનૂર, સૈલનાડુ, અવિનાહલ્લી ઘાટ પરના પ્રદેશો ચેન્નાભાઈરાદેવીના શાસન હેઠળ હતા. તેમના શાસન દરમિયાન મરી, તજ, જાયફળ, આદુ અને ચંદનની યુરોપમાં નિકાસ કરવામાં આવી હતી. thumb|249x249px| ગેરસોપ્પામાં ચતુર્મુખ બસાડી (દેરાસર) તેના શાસનકાળના મિરજાન કિલ્લા અને કાનુર કિલ્લાના અવશેષો હજુ પણ જોઈ શકાય છે. તેણીએ ૧૫૬૨માં કરકલામાં ચતુર્મુખ બાસાદીનું નિર્માણ કર્યું. રાણીએ તેમના રાજ્યમાં સારસ્વત બ્રાહ્મણો અને કોંકણીઓને આશ્રય આપ્યો, જેમણે પોર્ટુગીઝ દ્વારા ધર્માંતરણથી બચવા માટે ચેન્નાભાઈરાદેવીના રાજ્યમાં આશ્રય મેળવ્યો હતો. એક જૈન રાણીએ ઘણા શૈવ, વૈષ્ણવ અને શક્તિ મંદિરોનું નિર્માણ અને જીર્ણોદ્ધાર કરવામાં મદદ કરી. રાણીએ બડેરુ અથવા વેણુપુરામાં યોગનરસિંહ સ્વામી મંદિર અને વર્ધમાન બાસાદીના જીર્ણોદ્ધારમાં પણ મદદ કરી હતી. વ્યાકરણ પુસ્તક "કર્ણાટક શબ્દાનુશાસન ના લેખક સ્વાદિ દિગંબરા જૈન મઠના અભિનવ ભટ્ટકલંક આ રાણીના આશ્રય હેઠળ હતા.   પોર્ટુગીઝ સામે યુદ્ધો રાણીએ ૧૫૫૯ અને ૧૫૭૦માં પોર્ટુગીઝ સામે લડ્યા અને બંને યુદ્ધો જીત્યા. તેમણે ૧૫૭૧ની સંયુક્ત સેનાની પણ કમાન્ડ કરી હતી. આ સંયુક્ત સેનામાં ગુજરાતના સુલતાન, બિદરના સુલતાન, બીજાપુરના આદિલ શાહીઓ અને કેરળના જામોરિન શાસકો સહિત ઘણા રાજાઓ સામેલ હતા. સંદર્ભો શ્રેણી:જૈન રાણીઓ શ્રેણી:કર્ણાટક

પદ્માવતી (જૈન ધર્મ)

https://gu.wikipedia.org/wiki/પદ્માવતી_(જૈન_ધર્મ)

પદ્માવતીએ ૨૩મા તીર્થંકર પાર્શ્વનાથના રક્ષણાત્મક દેવી અથવા શાસનદેવી છે, જે શ્વેતાંબર પરંપરામાં પાર્શ્વયક્ષ અને દિગંબર પરંપરામાં ધરણેન્દ્રની સાથે જોવા મળે છે. તેઓ પાર્શ્વનાથના યક્ષિણી (સહાયક દેવી) છે. જૈન જીવનચરિત્ર તાપસ કામથ એક નાગ અને નાગણની જોડીને લાકડામાં બાળતો હતો જેને પાર્શ્વનાથે બચાવી લીધી હતી. તેમના મૃત્યુ પછી તેઓ ઇન્દ્ર (ખાસ કરીને ધરણેન્દ્ર) અને પદ્માવતી (સાશન દેવીથી અલગ) તરીકે પુનર્જન્મ પામ્યા હતાં. જૈન પરંપરા અનુસાર, પદ્માવતી અને તેમના પતિ ધરણેન્દ્રએ ભગવાન પાર્શ્વનાથને જ્યારે મેઘમાલી દ્વારા હેરાન કરવામાં આવ્યા ત્યારે તેમની રક્ષા કરી હતી. પદ્માવતીએ પાર્શ્વનાથને બચાવ્યા પછી તેઓ એક યક્ષી તરીકે શક્તિશાળી દેવી બન્યા અને અન્ય સર્પ દેવી વૈરોત્યાને પાછળ છોડી દીધાં. વારસો પૂજા thumb| ચિથરાલ જૈન સ્મારકોમાં ૯મી સદીનું પદ્માવતીનું શિલ્પ અંબિકા અને ચક્રેશ્વરી સાથે દેવી પદ્માવતીને આદરણીય દેવીઓ તરીકે માનવામાં આવે છે અને તીર્થંકરો સાથે જૈનો દ્વારા પૂજા કરવામાં આવે છે. અંબિકા અને પદ્માવતી તાંત્રિક વિધિ સાથે સંકળાયેલા છે. પદ્માવતી અને ધરનેન્દ્ર બંને વિશેષ રીતે શક્તિશાળી મધ્યસ્થી દેવતાઓ તરીકે પૂજનીય છે. આ તાંત્રિક સંસ્કારોમાં યંત્ર-વિધિ, પીઠ-સ્થાપના અને મંત્ર-પૂજાનો સમાવેશ થાય છે. દરેક સપ્તાહનો શુક્રવાર ખાસ કરીને દેવીની પૂજા કરવાનો દિવસ છે. સાહિત્યમાં ૧૨મી સદીમાં મલ્લિસેન દ્વારા લખાયેલ ભૈરવ-પદ્માવતી-કલ્પ એ પદ્માવતીની પૂજા માટે તાંત્રિક લખાણ છે. આ લખાણમાં પદ્માવતી સાથે જોડાયેલા સંસ્કારોની ચર્ચા કરવામાં આવી છે, જેમ કે, સ્તંભ, વાસ્ય, અકારસન, નિમિત્ત-જ્ઞાન, ગરુડ તંત્ર વગેરે અદભૂત-પદ્માવતી-કલ્પ એ શ્વેતાંબર ગ્રંથ છે જે ૧૨મી સદીના શ્રી ચંદ્ર સૂરી દ્વારા રચિત છે. શ્વેતાંબર વિદ્વાન પાર્શ્વદેવ ગાની દ્વારા રચિત પદ્માવતી-અસ્તક વિવિધ તાંત્રિક સંસ્કારોનું ભાષ્ય છે. જીનપ્રભસૂરી દ્વારા રચિત પદ્માવતી-કટુસાદિકા. પદ્માવતી-પૂજનામ, પદ્માવતી-સ્ત્રોતા, પદ્માવતી-સહસ્ર-નામ-સ્ત્રોતા, રક્ત-પદ્માવતી-કલ્પ એ પદ્માવતીને સમર્પિત તાંત્રિક ગ્રંથ છે. ચિત્રણ તેમના માથાને સાપનું છત્ર ઢાંકે છે, અને તેઓ કમળના ફૂલ પર બેસે છે. ઘણીવાર ભગવાન પાર્શ્વનાથની એક નાની છબી તેમના મુગટમાં મૂકવામાં આવે છે. તેણીને ચાર હથિયારો સાથે દર્શાવવામાં આવી શકે છે, જેમાં ફંદો અને ગુલાબ (જપ માલા), હાથીનો બડો, કમળ અને ફળ છે. પદ્માવતી અંબિકા અને ધરણેન્દ્રની યક્ષ-યક્ષી જોડી શિલ્પો ગોમુખા - ચક્રેશ્વરી અને સર્વાહનભૂતિ- અંબિકા સાથે સૌથી વધુ પ્રિય છે. સંદર્ભ નોંધ સ્ત્રોત શ્રેણી:જૈન ધર્મ

વાયએસ જગન મોહન રેડ્ડી

https://gu.wikipedia.org/wiki/વાયએસ_જગન_મોહન_રેડ્ડી

યેદુગુરી સાંદિંતી જગન મોહન રેડ્ડી (જન્મ: ૨૧ ડિસેમ્બર ૧૯૭૨) જેમને વાયએસ જગન અથવા જગન કે જગન મોહન રેડ્ડી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે એક ભારતીય રાજકારણી છે જે હાલમાં આંધ્ર પ્રદેશના ૧૭મા મુખ્યમંત્રી તરીકે સેવા આપી રહ્યા છે. તેઓ ભારતીય રાજકીય પક્ષ વાએસઆર કોંગ્રેસ પાર્ટીના સ્થાપક અને પ્રમુખ છે. તેઓ આંધ્ર પ્રદેશના ભૂતપૂર્વ મુખ્યમંત્રી વાયએસ રાજશેખર રેડ્ડીના પુત્ર છે. તેમની માતા વાયએસ વિજયમ્મા વાયએસઆર કોંગ્રેસ પાર્ટીના અધ્યક્ષ છે. જગન મોહન રેડ્ડીએ ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસમાં તેમની કારકિર્દી શરૂ કરી હતી અને ૨૦૦૯માં કડપાના તરીકે ચૂંટાયા હતા. ૨૦૦૯માં તેમણે સમગ્ર રાજ્યમાં 'ઓદર્પુ યાત્રા' શરૂ કરી હતી. તે પછી આખરે કોંગ્રેસ પાર્ટીમાંથી બહાર આવ્યા અને તેમની પોતાની પાર્ટીની સ્થાપના કરી જેનું નામ તેમના પિતાના ટૂંકાક્ષર વાયએસઆર (YSR) સાથે સંકળાયેલું છે. ૨૦૧૪માં આંધ્ર પ્રદેશ વિધાનસભા ચૂંટણીમાં તેમની પાર્ટીએ ૬૭ બેઠકો જીતી અને તેઓ વિપક્ષના નેતા બન્યા. પાંચ વર્ષ પછી ૨૦૧૯માં યોજાયેલી આંધ્ર પ્રદેશ વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં તેમણે કુલ ૧૫૧ બેઠકો જીતી ને રાજ્યની ચૂંટણીમાં પાર્ટીને જીત અપાવી. સંદર્ભો શ્રેણી:આંધ્રપ્રદેશ શ્રેણી:ભારતીય રાજકારણ

ચક્રેશ્વરી

https://gu.wikipedia.org/wiki/ચક્રેશ્વરી

ચકેશ્વરી અથવા અપ્રતિક્રા દેવી એ જૈન શાસ્ત્ર અનુસાર તીર્થંકર ઋષભદેવની સંરક્ષક દેવી અથવા યક્ષિણી (સહાયક દેવી) છે. તેઓ સારવાગી જૈન સંપ્રદાયના ઉપદેશક દેવી છે. ચિહ્નશાસ્ત્ર આ દેવીનો રંગ સોનેરી છે. તેમનું વાહન ગરુડ છે. તેમને આઠ હાથ છે. ચિત્રમાં દેખાય છે તેમ તેમના ઉપરના બે હાથમાં બે ચક્રો અને અન્ય હાથોમાં ત્રિશૂલ / વજ્ર, ધનુષ્ય, તીર, ફાંસો, અંકુશ છે જ્યારે છેલ્લો હાથ વરદમુદ્રા સાથે દર્શાવવામાં આવ્યો છે. માતા શ્રી ચક્રેશ્વરી દેવી જૈન તીર્થ thumb|દેવી ચકેશ્વરી, ૧૦ મી સદી, મથુરા મ્યુઝિયમ પંજાબમાં અટ્ટેવાલી ગામમાં માતા શ્રી ચક્રેશ્વરી દેવી જૈન તીર્થ નામનું ચક્રેશ્વરી દેવીનું પ્રસિદ્ધ મંદિર છે. આ પ્રાચીન મંદિર લગભગ ૧૦૦૦ વર્ષ જૂનું હોવાનું માનવામાં આવે છે અને તે સરહિંદ-ચંદીગઢ રોડ પર સરહિંદ શહેરમાં આવેલા અટ્ટેવાલી ગામમાં આવેલું છે. એવી દંતકથા છે કે રાજા પૃથ્વીરાજ ચૌહાણના સમયમાં ભગવાન આદિનાથના આશીર્વાદ મેળવવા માટે રાજસ્થાનથી મોટી સંખ્યામાં યાત્રાળુઓ હિમાચલ પ્રદેશના કાંગડાના પ્રાચીન જૈન મંદિરમાં (જે હજુ કાંગડાના કિલ્લામાં મોજુદ છે) બળદ ગાડામાં જતા હતા. યાત્રાળુઓ માતા ચક્રેશ્વરી દેવીની મૂર્તિ પણ લાવ્યા હતા જે ભગવાન આદિનાથના પ્રખર ઉપાસક (આદિષ્ઠાયક દેવી અથવા ભગવાન આદિનાથની શાસન દેવી તરીકે ઓળખાય છે) હતા. માર્ગમાં આ સંઘ આ મંદિરની હાલની જગ્યા સરહિંદમાં રાતવાસો કરવા માટે રોકાયો. બીજા દિવસે સવારે જ્યારે સંઘ આગળ વધવા માટે તૈયાર થયો ત્યારે માતા શ્રી ચક્રેશ્વરી દેવીની મૂર્તિને લઈ જતો રથ યાત્રાળુઓના ઘણા પ્રયાસ છતાં આગળ વધ્યો નહીં. ભક્તોને આ રહસ્યનું કારણ ન સમજાતા તેઓ મૂંઝાયા. પછી એકાએક મૂર્તિને લઈ જતી પાલખીની અંદર પ્રકાશપૂંજ આવ્યો અને આકાશવાણી થઈ કે, “આ જગ્યા મારું નિવાસસ્થાન બને”. તીર્થયાત્રીઓએ કહ્યું "મા, આ બધો રેતાળ વિસ્તાર છે, અહીં પાણી નથી, અહીં આજુબાજુ ગઈકાલે અમારી દુઃખદ રાત પસાર થઈ હતી". અવાજે જવાબ આપ્યો, "આ સ્થાનની ઉત્તર તરફ થોડાક ગજ દૂર જમીન ખોદશો અને તમને પાણી મળશે". યાત્રાળુઓના આશ્ચર્ય વચ્ચે તેમણે માત્ર થોડા ફૂટ ખોદ્યું અને પાણીનો ફુવારો વહેવા લાગ્યો. યાત્રાળુઓ ખૂબ જ પ્રસન્ન થયા અને તેઓએ આ સ્થાન પર માતા ચક્રેશ્વરી દેવીની મૂર્તિ સ્થાપિત કરી અને ત્યાં એક સુંદર મંદિર બનાવ્યું. યાત્રાળુઓ પણ અહીં સ્થાયી થયા. જ્યાં પાણીનો ફુવારો ફૂટ્યો હતો તે જગ્યાને અમૃત-કુંડ તરીકે ઓળખાતા નાના કૂવા તરીકે વિકસાવવામાં આવી છે. આજે પણ આ કુંડનાં પાણીને ભક્તો પવિત્ર માને છે અને તેઓ તેને સાચવવા માટે ઘરે લઈ જાય છે. આ સ્થળને જમવા અને રહેવાની સગવડ સાથે સંપૂર્ણ યાત્રાધામમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યું છે, જોકે માતા ચક્રેશ્વરી દેવીની પ્રાચીન મૂર્તિ તેના મૂળ સ્થાને જ છે. નજીકમાં ભગવાન આદિનાથનું એક મોટું મંદિર નિર્માણાધીન છે. માતા ચક્રેશ્વરી દેવીની આધ્યાત્મિક શક્તિઓને મંદિરની એક દિવાલ પર ખૂબ જ સુંદર કાચના કામ દ્વારા ભવ્ય શૈલીમાં દર્શાવવામાં આવી છે. દર વર્ષે કારતક મહિનામાં અહીં મેળો ભરાય છે. સમગ્ર વિશ્વમાંથી દર વર્ષે મોટી સંખ્યામાં જૈન ધર્મના લોકો આ સ્થળની ખૂબ જ આદર સાથે મુલાકાત લે છે. આ સ્થળનો મહિમા ઘણો છે. માતા ચક્રેશ્વરી દેવીના પ્રખર ઉપાસક દિવાન ટોડરમલ જૈને ગુરુ ગોવિંદ સિંહની માતા અને બે પુત્રોના મૃતદેહના અગ્નિસંસ્કાર માટે જમીન સંપાદન કરવા માટે સરહિંદના નવાબ વજીર ખાનને સોનાના સિક્કા ચૂકવ્યા હતા. તેઓ ગુરુદ્વારા જ્યોતિ સ્વરૂપમાં મૃત્યુ પામ્યા હતા. સરહિંદ શહેર અંબાલા અને લુધિયાણાની વચ્ચે લગભગ ૫૦ કિમી અંતરે આવેલું છે. આ સ્ટેશનોથી આ સ્થળે સડક માર્ગે સરળતાથી પહોંચી શકાય છે. આ મંદિર પ્રસિદ્ધ ગુરુદ્વારા જ્યોતિ સ્વરૂપની એકદમ નજીક આવેલું છે. આ પણ જુઓ પદ્માવતી સંદર્ભ નોંધ શ્રેણી:જૈન ધર્મ

મનસા દેવી

https://gu.wikipedia.org/wiki/મનસા_દેવી

મનસા () સર્પોની હિન્દુ દેવી છે. તે મુખ્યત્વે બિહાર, બંગાળ, ઝારખંડ, દક્ષિણ આસામ અને ઉત્તર-પૂર્વ ભારતના અન્ય ભાગોમાં અને ઉત્તરાખંડમાં મુખ્યત્વે સર્પદંશના ઉપચાર અને અટકાવ માટે તેમ જ ફળદ્રુપતા અને સમૃદ્ધિ માટે તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે. હિંદુ ધર્મમાં, મનસા એ નાગ (સર્પ)ના રાજા શેષનાગ અને વાસુકીની બહેન છે અને જરત્કારુ ઋષિની પત્ની છે. તે આસ્તિક ઋષિની માતા છે. તેણીને વિશાહરી (ઝેરનો નાશ કરનાર), નિત્યા (શાશ્વત) અને પદ્માવતી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. પ્રાદેશિક પરંપરામાં તેણીની કથાઓ તેના પિતા શિવ અને તેના પતિ જરત્કારુ દ્વારા અસ્વીકૃતિ તથા તેની સાવકી માતા ચંડી (શિવની પત્ની, આ સંદર્ભમાં પાર્વતી સાથે ઓળખાય છે)ના ધિક્કારને કારણે તેના ક્રોધ અને દુઃખ પર ભાર મૂકે છે. મનસાને તેના ભક્તો પ્રત્યે દયાળુ તરીકે દર્શાવવામાં આવી છે, પરંતુ જે લોકો તેની પૂજા કરવાનો ઇનકાર કરે છે તેમના પ્રત્યે કઠોર છે. મિશ્ર પિતૃત્વને કારણે સંપૂર્ણ દેવત્વથી વંચિત, મનસાનો ઉદ્દેશ એક દેવી તરીકે પોતાની સત્તાને સંપૂર્ણપણે સ્થાપિત કરવાનો અને દૃઢ માનવ ભક્તોને પ્રાપ્ત કરવાનો હતો. ઉદ્‌ભવ ભટ્ટાચાર્ય અને સેન સૂચવે છે કે મનસા દેવીનો ઉદ્‌ભવ દક્ષિણ ભારતમાં બિન-વૈદિક અને બિન-આર્યન દેવી તરીકે થયો હતો અને તે કન્નડ લોકસર્પ-દેવી મંચમ્મા સાથે સંબંધિત છે. મનસા મૂળ આદિવાસી દેવી હતા. હિન્દુ પછાત જાતિ જૂથો દ્વારા પૂજાતા પંથોમાં તેણીનો સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો હતો. બાદમાં, ડિમોક સૂચવે છે કે સાપની પૂજા વેદો (પ્રારંભિક હિન્દુ ધર્મગ્રંથો)માં જોવા મળે છે, તેમ છતાં, મનસા - સાપની માનવ દેવી - પ્રારંભિક હિંદુ ધર્મમાં "બહુ જ ઓછો આધાર" ધરાવે છે. ભટ્ટાચાર્ય ઝેરનો ઉપચાર કરતી મહાયાન બૌદ્ધ દેવી જાંગુલી તરીકે મનસા પર અન્ય એક પ્રભાવ સૂચવે છે. જંગુલીનું વાહન હંસ અને તેનું "ઝેર-વિનાશક" વિશેષણ મનસા સાથે સામ્યતા ધરાવે છે. એક સિદ્ધાંત સૂચવે છે કે જંગુલી અથર્વવેદના કિરાત-ગિરી ("તમામ વિષનો વિજેતા") થી પ્રભાવિત હોઇ શકે છે. મેકડેનિયલના જણાવ્યા અનુસાર, તેણીનો ઉચ્ચ-જાતિના હિન્દુ પંથોમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો, જ્યાં હવે તેણીને આદિવાસી દેવીને બદલે હિન્દુ દેવી તરીકે ગણવામાં આવે છે.McDaniel p.148 ટેટેના જણાવ્યા અનુસાર, મહાકાવ્ય મહાભારતમાં મનસાને જરત્કારુ તરીકે કશ્યપ ઋષિ અને તમામ નાગોની માતા કદ્રુની પુત્રી તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી. ભટ્ટાચાર્યના મતે, મહાભારતની જરાત્કારુ બંગાળમાં લોકપ્રિય મનસા નથી. ૧૪મી સદી સુધીમાં, મનસાને ફળદ્રુપતા અને લગ્ન વિધિની દેવી તરીકે ઓળખવામાં આવી હતી અને તેને શૈવ પંથમાં આત્મસાત કરવામાં આવી હતી, જે ભગવાન શિવ સાથે સંબંધિત છે. દંતકથાઓએ તેનું વર્ણન કરીને તેનો મહિમા કર્યો કે તેણીએ ઝેર પીધા પછી શિવને બચાવ્યા હતા, અને તેને "ઝેર દૂર કરનાર" તરીકે સન્માનિત કરી હતી. તેની લોકપ્રિયતા વધતી ગઈ અને દક્ષિણ ભારતમાં ફેલાઈ, અને તેના અનુયાયીઓનો સંપ્રદાય સૌથી પ્રાચીન શૈવ ધર્મ (શિવ સંપ્રદાય)ની વિરુદ્ધ થવા લાગ્યો. પરિણામ સ્વરૂપે, મનસાના જન્મનો શ્રેય શિવને આપતી કથાઓ બહાર આવી અને આખરે શૈવ ધર્મે આ આદિ દેવીને મુખ્ય પ્રવાહના હિંદુ ધર્મની બ્રાહ્મણ પરંપરામાં અપનાવી લીધી. વૈકલ્પિક રીતે, વાસુદેવ સૂચવે છે કે મનસાની બંગાળી કથા શૈવ સંપ્રદાય અને દેવી-કેન્દ્રિત શક્તિવાદ વચ્ચેની પ્રતિદ્વંદ્વિતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. મૂર્તિશાસ્ત્ર thumb|નાગ (સર્પો)થી ઘેરાયેલી મનસા તેના પતિ જરત્કારુ અને પુત્ર આસ્તિક સાથે, ૧૧મી સદીના પાલ સમયગાળાની બંગાળની પ્રતિમા મનસાને સોનેરી રંગ અને હસતા ચહેરા સાથેની એક સુંદર સ્ત્રી (ઉપનામ ગૌરી) તરીકે દર્શાવવામાં આવી છે. તે લાલ વસ્ત્રો અને સોનાના આભૂષણ ધારણ કરે છે. તેના ચાર હાથ છે. તેના ઉપરના જમણા હાથમાં શંખ છે અને ડાબા હાથમાં તેનું પ્રિય ફૂલ કમળ છે. તેના નીચલા ડાબા હાથમાં સાપ છે અને નીચેનો જમણો હાથ વરદામુદ્રા દર્શાવે છે. તે સાપથી વીંટળાયેલા કમળના આસન પર બિરાજમાન છે અથવા સાપ પર ઉભેલી છે. તેણીને સપ્તનાગના છત્ર હેઠળ આશ્રય લેતી દર્શાવવામાં આવી છે. કેટલીકવાર, તેણીને તેના ખોળામાં બાળક સાથે દર્શાવવામાં આવે છે. આ બાળકને તેનો પુત્ર આસ્તિક માનવામાં આવે છે. બંગાળમાં, તેણી ભાગ્યે જ તેના પતિ, જરાત્કારુ સાથે જોવા મળે છે. તેની કેટલીક મૂર્તિઓમાં તેને બેહુલા અને લક્ષ્મીન્દર સાથે દર્શાવવામાં આવી છે. દંતકથા મહાભારત મહાભારતમાં મનસાના લગ્નની કથા છે. ઋષિ જરત્કારુએ સખત તપસ્યા કરી હતી અને લગ્નથી દૂર રહેવાનું નક્કી કર્યું હતું. એકવાર, જરત્કારુએ એક ઝાડ પર ઊંધા લટકતા મનુષ્યોનો એક સમૂહ જોયો. એ બધા તેના પૂર્વજો હતા, જેઓ દુઃખનો ભોગ બન્યા હતા કારણ કે તેમના સંતાનોએ તેમના અંતિમ સંસ્કાર કર્યા ન હતા. તેથી, તેઓએ જરાત્કારુને લગ્ન કરવાની અને એક પુત્ર પેદા કરવાની સલાહ આપી જે અંતિમવિધિ કરીને તેમને તે યાતનામાંથી મુક્ત કરી શકે. વાસુકીએ તેની બહેન મનસાનો હાથ જરત્કારુને આપ્યો. મનસાએ પોતાના પૂર્વજોને મુક્ત કરનાર એક પુત્ર આસ્તિકને જન્મ આપ્યો. જ્યારે રાજા જન્મેજયે સર્પ સત્ર તરીકે ઓળખાતા યજ્ઞમાં તમામ સર્પોનો ભોગ આપીને તેમનો નાશ કરવાનો નિશ્ચય કર્યો ત્યારે આસ્તિકે નાગ વંશને વિનાશથી બચાવવામાં મદદ કરી હતી.Wilkins p.396 પુરાણ thumb|સર્પાસન પર ઉભેલી મનસા દેવી, કાલીઘાટ પેઇન્ટિંગ, ક્લીવલેન્ડ કલા સંગ્રહાલય પુરાણો મનસાના જન્મ વિશે જણાવનારા પ્રથમ શાસ્ત્રો છે. તેઓ જાહેર કરે છે કે, પછીના મંગલકાવ્યોમાં વર્ણવ્યા મુજબ શિવ નહીં પણ કશ્યપ ઋષિ તેના પિતા છે. એકવાર, જ્યારે સર્પ અને સરિસૃપ જીવોએ પૃથ્વી પર અરાજકતા પેદા કરી હતી, ત્યારે કશ્યપ ઋષિ એ તેમના મનમાંથી મનસા દેવીની રચના કરી હતી. સર્જક દેવતા બ્રહ્માએ તેમને સાપ અને સરિસૃપના અધિષ્ઠાત્રી દેવી બનાવ્યા. મનસાએ મંત્રોચ્ચારની શક્તિથી પૃથ્વી પર નિયંત્રણ મેળવ્યું. ત્યારબાદ તેણે ભગવાન શિવને પ્રસન્ન કર્યા, જેમણે તેને ભગવાન કૃષ્ણને પ્રસન્ન કરવાનું કહ્યું. પ્રસન્ન થયા પછી, કૃષ્ણએ તેને દૈવી સિદ્ધિ શક્તિઓ આપી અને વિધિપૂર્વક તેની પૂજા કરી, જેનાથી તે એક સ્થાપિત દેવી બની ગઈ. કશ્યપે મનસાના લગ્ન ઋષિ જરત્કારુ સાથે કર્યા, જેણે તેની સાથે લગ્ન કરવાની સંમતિ એ શરતે આપી કે જો તે (મનસા) તેની આજ્ઞાનું પાલન નહીં કરે તો તે (જરત્કારુ) તેને છોડી દેશે. એકવાર, જ્યારે મનસાએ ઋષિ જરત્કારુને ખૂબ મોડા જગાડ્યા ત્યારે તે તેના પર નારાજ થઈ ગયા કારણ કે મોડા જાગવાથી તેમની દૈનિક પૂજામાં વિલંબ થયો હતો, અને તેથી તેમણે તેને અસ્થાયી રૂપે છોડી દીધી. મંગલકાવ્ય મંગલકાવ્ય એ ૧૩મી અને ૧૮મી સદીની વચ્ચે બંગાળમાં રચિત મનસા જેવા સ્થાનિક દેવતાઓ માટે ભક્તિનું પ્રતીક હતા. વિજય ગુપ્તનું મનસા મંગલકાવ્ય અને બિપ્રદાસ પિપિલાઈનું મનસા વિજય (૧૪૯૫) દેવીની ઉત્પત્તિ અને પૌરાણિક કથાઓને દર્શાવે છે. જો કે આ સર્જનાત્મક લખાણો પુરાણના સંદર્ભોથી જુદા પડે છે. મનસાને સમર્પિત ઓછામાં ઓછા પંદર મંગલકાવ્યો જાણીતા છે. વિદ્વાન ડી. સી. સેને તેની કથાઓના એકાવન સંસ્કરણ શોધી કાઢ્યા હતા. મનસા વિજય અનુસાર વાસુકીની માતા દ્વારા બનાવવામાં આવેલી એક કન્યાની પ્રતિમાને શિવ બીજના સ્પર્શથી મનસાનો જન્મ થયો હતો. વાસુકીએ મનસાને તેની બહેન તરીકે સ્વીકારી હતી, અને તેને વિષનો પ્રભાર આપ્યો હતો જે રાજા પૃથુ દ્વારા ગાય તરીકે પૃથ્વીને દોહવાથી ઉત્પન્ન થયું હતું. જ્યારે શિવની નજર મનસા પર પડી ત્યારે તે તેની તરફ આકર્ષાયા, પરંતુ તેણીએ તેમને સાબિત કરી દીધું કે તે તેના પિતા છે. શિવ મનસાને પોતાના ઘરે લઈ ગયા, જ્યાં તેમની પત્ની ચંડીને મનસા પર શિવની ઉપ-પત્ની કે સહ-પત્ની હોવાની શંકા ગઈ અને મનસાનું અપમાન કર્યું અને તેની એક આંખ સળગાવી દીધી અને મનસાને અર્ધ-અંધ બનાવી દીધી. બાદમાં જ્યારે શિવ વિષથી મરી રહ્યા હતા ત્યારે મનસાએ તેમનો ઉપચાર કર્યો હતો. એક પ્રસંગે, જ્યારે ચંડીએ તેણીને લાત મારી, ત્યારે મનસાએ તેની ઝેરી આંખની નજરથી તેને બેશુદ્ધ બનાવી દીધી. છેવટે, મનસા અને ચંડી વચ્ચેના ઝઘડાથી કંટાળીને, શિવે એક વૃક્ષ નીચે મનસાને છોડી દીધી, પરંતુ પશ્ચાતાપના આંસુઓથી તેના માટે એક સાથી બનાવ્યો, જેનું નામ નેટો અથવા નેતા હતું.McDaniel (2004) pp. 149-50 thumb|મનસા મંગલનું એક દ્રશ્ય. પાછળથી, જરત્કારુ ઋષિએ મનસા સાથે લગ્ન કર્યા, પરંતુ ચંડીએ મનસાની વિવાહ રાત્રિને બરબાદ કરી દીધી હતી. ચંડીએ મનસાને સર્પના આભૂષણ પહેરવાની સલાહ આપી હતી અને ત્યારબાદ દુલ્હન કક્ષમાં એક દેડકાને ફેંકી દીધો હતો જેના કારણે સાપ ઓરડાની આસપાસ દોડવા લાગ્યા હતા. પરિણામે ગભરાયેલા જરત્કારુ ઘરમાંથી ભાગી ગયા હતા. થોડા દિવસ પછી તે પાછા ફર્યા અને તેમના પુત્ર આસ્તિકનો જન્મ થયો.McDaniel (2004) pp. 149-50 પોતાના સલાહકાર નેતો સાથે મનસા માનવ ભક્તોના દર્શન કરવા માટે પૃથ્વી પર ઊતરી આવી હતી. શરૂઆતમાં લોકો દ્વારા તેની મજાક ઉડાવવામાં આવી હતી, પરંતુ તે પછી મનસાએ તેની શક્તિઓને નકારનારાઓ પર આપત્તિનો વરસાદ કરીને પોતાની પૂજા કરવાની ફરજ પાડી હતી. તે મુસ્લિમ શાસક હસન સહિત વિવિધ ક્ષેત્રોના લોકોનું ધર્માંતરણ કરાવવામાં સફળ રહી હતી, પરંતુ ચાંદ સોદાગરનું ધર્મપરિવર્તન કરવામાં નિષ્ફળ રહી હતી. મનસા લક્ષ્મી કે સરસ્વતીની જેમ દેવી બનવા માંગતી હતી. ત્યાં સુધી પહોંચવા માટે, તેણે ચાંદ સોદાગરની ઉપાસના પ્રાપ્ત કરવી જરૂરી હતી, જે ખૂબ જ મક્કમ હતો અને તેમણે મનસાની પૂજા ન કરવાના શપથ લીધા હતા. આમ તેનો ડર અને અસલામતી મેળવવા માટે મનસાએ એક પછી એક તેના છ પુત્રોની હત્યા કરી નાખી. આખરે મનસાએ ઇન્દ્ર દરબારના બે નર્તકો અનિરુદ્ધ અને ઉષા સામે કાવતરું ઘડ્યું, જેઓ એકબીજાને પ્રેમ કરતા હતા. અનિરુધને ચાંદ અને સનાકાના સાતમા પુત્ર લખિન્દર તરીકે જન્મ લેવો પડ્યો હતો. ઉષાએ બેહુલા તરીકે જન્મ લીધો અને તેની સાથે લગ્ન કર્યા. મનસાએ ચાંદને મરણશરણ પહોંચાડ્યો પરંતુ બેહુલા તેના પતિના મૃત શરીર સાથે નવ મહિના સુધી પાણી પર તરતી રહી હતી અને આખરે સાત પુત્રોના જીવન અને ચાંદની ખોવાયેલી સમૃદ્ધિ પાછી લાવી હતી. છેવટે, તેણે દેવીની સામે જોયા વિના જ તેના ડાબા હાથથી તેને ફૂલ અર્પણ કર્યું. આ ભાવથી મનસા એટલી ખુશ થઈ ગઈ કે તેણે ચાંદના બધા પુત્રોને સજીવન કર્યા અને તેની ખ્યાતિ અને સમૃદ્ધિને પુનર્સ્થાપિત કર્યા. મંગલકાવ્યો અનુસાર ત્યારબાદ, મનસાની ઉપાસના કાયમ માટે લોકપ્રિય થઈ ગઈ. મનસા મંગલકાવ્યો ભક્તોને આકર્ષિત કરવામાં મનસાની મુશ્કેલીને તેણીએ પાછલા જન્મમાં ચાંદને આપેલા અન્યાયી શ્રાપ માટે આભારી છે. ત્યારબાદ ચાંદે વળતો જવાબ આપ્યો કે જ્યાં સુધી તે તેની પૂજા નહીં કરે ત્યાં સુધી તેની પૂજા પૃથ્વી પર લોકપ્રિય નહી થાય.McDaniel p.152 આનંદા કે. કુમારાસ્વામી અને સિસ્ટર નિવેદિતા કહે છે, "[ચાંદ સોદાગર અને] માનસ દેવની દંતકથા, [...] જે એશિયાઇ સમાજમાં માયકેનિયન સ્તર જેટલી જ પુરાણી હોવી જોઈએ, તે બંગાળમાં શિવ ધર્મ અને સ્ત્રી સ્થાનિક દેવી-દેવતાઓ વચ્ચેના સંઘર્ષને પ્રતિબિંબિત કરે છે. ત્યાર બાદ મનસા અથવા પદ્માને શક્તિના સ્વરૂપ તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી હતી, [...] અને તેની ઉપાસનાને શૈવ પંથીઓ દ્વારા સ્વીકારવામાં આવી હતી. તે માતૃ-દેવત્વનું એક ચરણ છે, જે ઘણા બધા ઉપાસકો માટે દૂરના અને અંગત શિવ કરતાં પણ વધુ નજીક અને પ્રિય છે..." ઉપાસના thumb|પશ્ચિમ બંગાળમાં દશેરાના દિવસે મનસા પૂજા. thumb|૨૦૨૧માં બીરભૂમમાં પૂજા દરમિયાન મનસા શાલિગ્રામ સાથે મહિલાઓ સામાન્ય રીતે મનસાની પૂજા તેની વગર કરવામાં આવે છે. થોરની ડાળી, માટીના વાસણ અથવા માટીના સાપની છબીને દેવી તરીકે પૂજવામાં આવે છે. જો કે મનસાની છબીઓની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. શીતળા અને અછબડા જેવા ચેપી રોગોના ઈલાજ અને સાપના કરડવાથી રક્ષણ માટે તેની પૂજા કરવામાં આવે છે. મનસાનું અનુસરણ દક્ષિણ બંગાળમાં સૌથી વધુ વ્યાપક છે, જ્યાં સ્થાનિક મંદિરો તેમજ ઘરોમાં તેની વિધિવત પૂજા કરવામાં આવે છે. લગભગ દરેક હિન્દુ ઘરમાં ભગવાન વિષ્ણુ (હરિ) સાથે દેવી મનસા માટે એક સમર્પિત મંદિર છે, જે અનુક્રમે થોર વૃક્ષ અને તુલસીના ઝાડની શાખા દ્વારા દર્શાવવામાં આવે છે. વરસાદની ઋતુમાં જ્યારે સાપ સૌથી વધુ સક્રિય હોય છે, ત્યારે દેવીની પૂજા વ્યાપકપણે કરવામાં આવે છે. મનસા સંતાન પ્રાપ્તિ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ દેવી પણ છે. વિશેષ કરીને નીચલી જાતિના હિન્દુઓમાં લગ્ન દરમિયાન અને નિઃસંતાનપણાના કિસ્સામાં તેના આશીર્વાદ લેવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે બંગાળના વિવિધ ભાગોમાં નેતા, નેત્રિધોપની, નેતાલાસુંદરી તરીકે ઓળખાતા નેટો સાથે તેની પૂજા અને ઉલ્લેખ કરવામાં આવે છે. ઉત્તર બંગાળમાં, રાજવંશીઓમાં, મનસા (જેને બિશોહોરા, બિશોહોરી (વિષ હરનારી) અથવા પદ્માવતી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે) એ સૌથી મહત્વપૂર્ણ દેવીઓમાંની એક છે, અને તેનું થાનક (મંદિર) લગભગ દરેક કૃષિપ્રધાન ઘરના આંગણામાં મળી શકે છે. પૂર્વ બંગાળ (હાલનું બાંગ્લાદેશ)ના નીચલા વર્ણના હિંદુઓમાં પણ તેમની પૂજા ખૂબ જ ધામધૂમથી કરવામાં આવે છે. મનસા બંગાળમાં વ્યાપારિક જાતિઓ માટે ખાસ કરીને મહત્વપૂર્ણ દેવી છે. એનું કારણ એ છે કે મનસામંગલના ચંદોએ સૌથી પહેલાં તેની પૂજાની શરૂઆત કરી હતી અને મનસામંગલની નાયિકા બહૂલા સહા કુળ (એક શક્તિશાળી વેપારી સમુદાય)ની પુત્રી હતી. મનસા અંગ પ્રદેશની મુખ્ય દેવી છે, ખાસ કરીને અંગની રાજધાની, ચંપા (હવે ભાગલપુર)માં એવું માનવામાં આવે છે કે ચાંદ સોદાગર અને બેહુલાની વાર્તા આ જ સ્થળેથી શરૂ થઈ હતી. શહેરના ચંપાનગરના જૂની વસાહતમાં મનસાનું વિશાળ મંદિર આવેલું છે. આ સ્થળની આસપાસ અને તેની આસપાસ મળી આવેલી અનેક કલાકૃતિઓ અને શિલ્પોએ સ્થાનિક લોકોને વિશ્વાસ અપાવ્યો કે તે જ જગ્યાએ ચાંદ સૌદાગરની રાજવાડી હતી. તાજેતરના એક ખોદકામમાં "લોહા-બશોર ઘોર" અથવા "બશોર ઘોર" પણ મળી આવી છે, જે ખાસ કરીને લાખેન્દર અને બેહુલાની લગ્નની રાત માટે બનાવવામાં આવી છે. અંગિકા લોકગાથા, "બેહુલા બિશારી લોકગાથા" અને પ્રાદેશિક કળા, મંજુષા ચિત્રકથા, મનસાની તવારીખ અને બેહુલાની કઠિનાઈઓ પર આધારિત છે. દર વર્ષે, ૧૬ થી ૧૯ ઓગસ્ટ દરમિયાન, ભાગલપુર જે સ્થાનિક સંરક્ષક મનસાની પૂજા અને બેહુલાના લગ્નની ઊજવણી માટે એક સુગંધિત ફૂલની જેમ મહેકી ઉઠે છે. thumb|ભાગલપુરના દીપનગર ચોકમાં મનસા પૂજા આસામ અને ત્રિપુરામાં પણ મનસાની મોટા પ્રમાણમાં પૂજા થાય છે અને એક પ્રકારનું ઓજા-પાલી (સંગીત લોક રંગમંચ) સંપૂર્ણપણે તેની પૌરાણિક કથાને સમર્પિત છે. હિન્દુ શ્રાવણ માસ (જુલાઈ-ઓગસ્ટ)માં સાપની પૂજાના તહેવાર - નાગપંચમીના દિવસે મનસાની વિધિવત પૂજા કરવામાં આવે છે. બંગાળી મહિલાઓ આ દિવસે વ્રત (ઉપવાસ) કરે છે અને સાપના રાફડા પર દૂધ ચઢાવે છે.McDaniel (2002) p.55-57 નોંધપાત્ર મંદિરો શ્રી મનસા દેવી મંદિર (સ્વયંભૂ), કાસિમપેટ (માનસાવરમ), કરીમનગર, તેલંગાણા મા મનસા મંદિર, ફુલીદાંગા, તારાપીઠ - પશ્ચિમ બંગાળ મનસા બિશારી મંદિર, ભાગલપુર, બિહાર મનસા દેવી મંદિર, મુક્કામાલા, પશ્ચિમ ગોદાવરી, આંધ્રપ્રદેશ મનસા દેવી મંદિર, નાયડુપેટા, નેલ્લોર, આંધ્રપ્રદેશ મનસા દેવી મંદિર, તિલારુ, શ્રીકાકુલમ, આંધ્રપ્રદેશ મનસા દેવી મંદિર, ડોર્નીપાડુ, કુર્નૂલ, આંધ્રપ્રદેશ મનસા દેવી મંદિર, કનુમલપલ્લે, કડપ્પા, આંધ્રપ્રદેશ મનસા દેવી મંદિર, ચિનાદુગમ, શ્રીકાકુલમ, આંધ્રપ્રદેશ મનસા દેવી મંદિર, કુર્નૂલ, આંધ્રપ્રદેશ મનસા દેવી મંદિર, નેલ્લોર, આંધ્રપ્રદેશ મનસા દેવી મંદિર, થર્પુ રોમ્પોડોલા, નેલ્લોર, આંધ્રપ્રદેશ મનસા દેવી મંદિર, વડલુરુ, પશ્ચિમ ગોદાવરી, આંધ્રપ્રદેશ મા મનશા મંદિર, લેક ટાઉન, કોલકાતા, પશ્ચિમ બંગાળ મા મનસા મંદિર, ગોપીનગર, ખમરચંડી, હરિપાલ, હુગલી, પશ્ચિમ બંગાળ સંદર્ભ ગ્રંથસૂચિ શ્રેણી:હિંદુ દેવતા શ્રેણી:પૌરાણિક પાત્રો

ખીજડાદ (તા. કલ્યાણપુર)

https://gu.wikipedia.org/wiki/ખીજડાદ_(તા._કલ્યાણપુર)

REDIRECT ખીજદડ (તા. કલ્યાણપુર)

એમિથિસ્ટ

https://gu.wikipedia.org/wiki/એમિથિસ્ટ

REDIRECT જમ્બુમણિ

હિડિમ્બા દેવી મંદિર

https://gu.wikipedia.org/wiki/હિડિમ્બા_દેવી_મંદિર

હિડિમ્બા દેવી મંદિર, હડિંબા મંદિર, ઉત્તર ભારતમાં હિમાચલ પ્રદેશ રાજ્યના ગિરિમથક મનાલીમાં આવેલું છે. આ મંદિર સ્થાનિક લોકોમાં ધુંગારી મંદિર તરીકે ઓળખાય છે. આ એક પ્રાચીન ગુફા મંદિર છે જે ભીમની પત્ની હિડિમ્બી દેવીને સમર્પિત છે. હિડિમ્બી દેવી ભારતીય મહાકાવ્ય મહાભારતનું એક પાત્ર છે. આ મંદિર હિમાલયની તળેટીમાં ધુંગિરી વન વિહાર નામના દેવદારના જંગલથી ઘેરાયેલું છે. આ મંદિર સંકુલ જમીનમાંથી બહાર નીકળેલા એક વિશાળ ખડક પર બાંધવામાં આવ્યું છે આ ખડકને દેવીની પ્રતિમા તરીકે પૂજવામાં આવતો હતો. આ મંદિરનું માળખું ૧૫૫૩ માં મહારાજા બહાદુર સિંહ દ્વારા બંધાવવામાં આવ્યું હતું. હિડિમ્બા દેવી મંદિર ૨૪ મીટર ઊંચું છે. ઇતિહાસ હિડિંબા દેવી મંદિરનું નિર્માણ મહારાજા બહાદુર સિંહ દ્વારા ૧૫૫૩માં કરવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિર એક ગુફાની આસપાસ બાંધવામાં આવ્યું છે જ્યાં દેવી હિડિમ્બાએ ધ્યાન ધર્યું હતું. હિડિમ્બી તેના ભાઈ હિડિમ્બ સાથે ત્યાં રહેતી હોવાનું માનવામાં આવે છે. તેમના માતાપિતા વિશે વધુ જાણકારી નથી. રાક્ષસ પરિવારમાં જન્મેલી, હિડિમ્બાએ એવી વ્યક્તિ સાથે લગ્ન કરવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી જે તેના ભાઈ હિડિમ્બને હરાવી દે. તે સમયે હિડિમ્બ ખૂબ બહાદુર અને નિર્ભય હોવાનું માનવામાં આવતું હતું. પાંડવોના વનવાસ દરમિયાન, જ્યારે તેઓ મનાલી ગયા, ત્યારે પાંડવ ભાઈઓમાં એક ભીમે હિડિમ્બને હરાવ્યો. ત્યારબાદ હિડિમ્બાએ ભીમે સાથે લગ્ન કર્યા અને તેમના પુત્ર ઘટોત્કચને જન્મ આપ્યો. હિડિમ્બા દેવીની પૂજા હિડિમ્બા દેવીની પૂજા મનાલીમાં નોંધપાત્ર સાંસ્કૃતિક મહત્વ ધરાવે છે, અહીં તેમને દેવી તરીકે પૂજવામાં આવે છે. જ્યારે નવરાત્રિમાં સામાન્ય રીતે દેવી દુર્ગાની પૂજા જોવા મળે છે, ત્યારે મનાલીમાં દેવી હિડિમ્બાની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ મંદિરમાં ખાસ કરીને નવરાત્રિ દરમિયાન લોકોની નોંધપાત્ર ભીડ રહે છે. સ્થાનિક લોકો ઉત્સાહપૂર્વક હિડિમ્બા દેવી વાર્ષિક મેળાનું આયોજન કરે છે, જે વસંતના આગમન સમયે યોજવામાં આવે છે. રચના હિડિંબા દેવી મંદિર ઝીણી કોતરણી કરેલા લાકડાનો દરવાજો અને ૨૪-મીટર-ઊંચું લાકડાનું શિખર ધરાવે છે. આ મંદિરનું શિખર ત્રણ ચોરસાકર લાકડાના છાપરા અને ટોચ પર ચોથું પિત્તળનું શંકુ આકારનું છાપરું ધરાવે છે. મુખ્ય દરવાજાની કોતરણી પૃથ્વી દેવી દુર્ગાને સમર્પિત છે. આ સિવાય અહીં પ્રાણીઓ, પાંદડા, નર્તકો, ભગવાન કૃષ્ણના જીવનના દૃશ્યો અને નવગ્રહો પણ દર્શાવવામાં આવ્યા છે. મંદિરનો આધાર લીંપીને ચૂનો ઢોળેલા પથ્થરથી બનેલો છે. મંદિરની અંદર એક પ્રચંડ ખડક છે અને માત્ર ૭.૫ સેમી (3 ઇંચ) ઉંચી દેવી હિડિમ્બા દેવીની પિત્તળની મૂર્તિ અહીં આવેલી છે. આ ખડકની સામે એક દોરડું લટકે છે. એક દંતકથા અનુસાર, ભૂતકાળમાં ઉત્સાહી ધાર્મિકો દોરડા વડે "પાપીઓ" ના હાથ બાંધતા અને પછી તેમને ખડકની સામે પછડાવતા. મંદિરથી લગભગ સિત્તેર મીટર દૂર, દેવી હિડિમ્બાના પુત્ર ઘટોત્કચને સમર્પિત એક મંદિર છે, જેનો જન્મ હિડિંબાના ભીમ સાથે લગ્ન ઉપરાંત થયો હતો. મંદિરની સૌથી આશ્ચર્યજનક વિશેષતા એ છે કે અહીં મંદિરની અંદર પથ્થર પર કોતરવામાં આવેલા દેવીના પગની છાપની પૂજા કરવામાં આવે છે. thumb| હિડિંબા મંદિર પાસે એક યાક, મનાલી, હિમાચલ પ્રદેશ મહાભારતની કથા left|thumb|333x333px| હિડિંબા દેવી મંદિરમાં આવેલ માહિતી ફલક thumb| એક બાજુએથી દેખાતું હિડિંબા દેવી મંદિર ભારતીય મહાકાવ્ય મહાભારત અનુસાર પાંડવો તેમના વનવાસ દરમિયાન હિમાચલમાં રહ્યા હતા. તેઓ મનાલી પહોંચ્યા તે સમયે સૌથી સશક્ત ગણાતી વ્યક્તિ તરીકે પ્રખ્યાત એવા હિડિમ્બાના ભાઈ હિડિમ્બે તેમના પર હુમલો કર્યો, અને પાંડવોમાં સૌથી મજબૂત એવા ભીમે યુદ્ધમાં તેને મારી નાખ્યો. ભીમ અને હિડિમ્બની બહેન હિડિમ્બીના લગ્ન થયા અને તેમને એક પુત્ર થયો જેનું નામ ઘટોત્કચ રાખવામાં આવ્યું. તે પાછળથી કૌરવો સામેના યુદ્ધમાં એક મહાન યોદ્ધા સાબિત થયો. જ્યારે ભીમ અને તેમના ભાઈઓ વનવાસમાં આગળ વધ્યા ત્યારે હિડિમ્બી તેમની સાથે ન ગયા અને ત્યાં જ રહી તપસ્યા (ધ્યાન, પ્રાર્થના અને તપસ્યાનું સંયોજન) કરી. આખરે તેમણે દેવીનો દરજ્જો પ્રાપ્ત કર્યો. સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ ઓરિએન્ટલ આર્કિટેક્ચર: હિડીમડી દેવી મંદિર હિમાલયના મંદિરો હિડિમ્બા મંદિર શ્રેણી:Coordinates on Wikidata શ્રેણી:મંદિર શ્રેણી:ધાર્મિક સ્થળો શ્રેણી:યાત્રાધામ

નાગવાડા (તા. દસાડા)

https://gu.wikipedia.org/wiki/નાગવાડા_(તા._દસાડા)

REDIRECT નગવાડા (તા. દસાડા)

મુંદ્રા

https://gu.wikipedia.org/wiki/મુંદ્રા

Redirectમુન્દ્રા

શ્રી રામ ચરિત માનસ

https://gu.wikipedia.org/wiki/શ્રી_રામ_ચરિત_માનસ

REDIRECT શ્રીરામચરિતમાનસ

જામ્બવતી

https://gu.wikipedia.org/wiki/જામ્બવતી

જામ્બવતી () અથવા જાંબવતી, હિંદુ ભગવાન કૃષ્ણની મુખ્ય આઠ પત્ની, અષ્ટભાર્યામાં અનુક્રમે બીજા ક્રમે આવતી પત્ની છે. તે રીંછ-રાજા જામ્બવનની એકમાત્ર પુત્રી હતી. ચોરાયેલા સ્યામંતક રત્નની શોધ અભિયાન દરમ્યાન શ્રી કૃષ્ણે તેમના પિતા જામ્બવનને હરાવ્યા અને તેમની પુત્રી જામ્બવતી સાથે લગ્ન કર્યા. નામકરણ thumb|260x260px| જાંબવતીના લગ્નનું કલાત્મક નિરૂપણ, જ્યાં તેણીને માનવ-રીંછ તરીકે દર્શાવવામાં આવી છે. આશ્રયદાત્રી જામ્બવતી એટલે જાંબવનની પુત્રી. ભાગવત પુરાણના ભાષ્યકાર શ્રીધર તેમની ઓળખ, કૃષ્ણની પત્ની રોહિણી તરીકે કરે છે. જો કે, અન્ય ટીકાકાર, રત્નાગર્ભા આથી અસંમત છે. અલબત્ હરિવંશ પણ સૂચવે છે કે રોહિણી જામ્બવતીનું વૈકલ્પિક નામ હોઈ શકે છે. જામ્બવતીને નરેન્દ્રપુત્રી અને કપિન્દ્રપુત્રાના ઉપનામો પણ આપવામાં આવ્યા છે. દંતકથા મહાકાવ્ય મહાભારતમાં, જામ્બવનને જામ્બવતીના પિતા તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યા છે. ભાગવત પુરાણ અને હરિવંશ તેમને રીંછોના રાજા કહે છે. Srimad Bhagavatam Canto 10 Chapter 83 Verse 9 . Vedabase.net. Retrieved on 2013-05-02. જામ્બવતી એ કૃષ્ણની અન્ય પત્નીઓ તેમજ અષ્ટભાર્યાઓની જેમ જ દેવી લક્ષ્મીનો અવતાર છે. Bhagavata Purana 10.83.10 . Vedabase.net. Retrieved on 2013-05-02. કૃષ્ણ સાથે લગ્ન કૃષ્ણ સાથે જામ્બવતી અને સત્યભામાના લગ્ન સ્યામંતક રત્નની વાર્તા સાથે ગાઢ રીતે સંકળાયેલા છે, આ રત્નનો ઉલ્લેખ વિષ્ણુ પુરાણ અને ભાગવત પુરાણમાં છે. આ કિંમતી રત્ન મૂળ રૂપે સૂર્ય-દેવનું હતું. સૂર્ય દેવે, તેમના ભક્ત, યાદવ ઉમરાવ, સાત્રજિતની ભક્તિથી પ્રસન્ન થઈને તેમને આ રત્ન ભેટ તરીકે આપ્યું. જ્યારે સાત્રજિત રત્ન સાથે રાજધાની દ્વારકામાં પાછા ફર્યા, ત્યારે રત્નની ચમકથી અંજાઈ જતા લોકો સાત્રજીતને સૂર્ય સમજવા લાગ્યા. આ તેજસ્વી રત્નથી પ્રભાવિત થઈને કૃષ્ણે સાત્રજીતને આ રત્ન મથુરાના રાજા ઉગ્રસેનને (કૃષ્ણના દાદા) આપવા જણાવ્યું, પરંતુ સાત્રજિતે તેમની વાત માની નહીં. ત્યારબાદ, સત્રજીતે સ્યામંતક રત્ન તેના ભાઈ પ્રસેનને આપ્યું. પ્રસેન, ઘણીવાર આ રત્ન પહેરતો હતો. એક દિવસ જંગલમાં શિકાર કરતી વખતે સિંહે તેના પર હુમલો કર્યો. તે ભીષણ યુદ્ધમાં પ્રસેન માર્યો ગયો, અને સિંહ રત્ન લઈને ભાગી ગયો. આ સિંહ રત્નને સાચવી શક્યો નહીં. યુદ્ધના થોડા સમય પછી, તેણે જામ્બવનની ગુફામાં પ્રવેશ કર્યો અને જામ્બવને તેને મારી નાખ્યો. સિંહના પંજામાંથી મળેલા રત્નને તેણે તેના પુત્રને રમવા માટે આપ્યું. પ્રસેનના ગાયબ થયા પછી, દ્વારકામાં, એવી અફવા ફેલાઈ હતી કે કૃષ્ણની નજર સ્યામંતક રત્ન પર હતી અને તેમણે જ પ્રસેનની હત્યા કરી રત્ન ચોરી લીધું હતું. પોતાના પર લાગેલા આ ખોટા આરોપને દૂર કરવા કૃષ્ણે આ રત્નને શોધીને પોતાની નિર્દોષતા સાબિત કરવાનો નિર્ણય કર્યો અને પ્રસેનની શોધમાં અન્ય યાદવો સાથે નીકળ્યા. તેમણે પ્રસેન જે પંથ પર ગયો હતો તેને અનુસરી પ્રસેનના શબને શોધી કાઢ્યું. ત્યાર બાદ તેઓ સિંહનું પગેરું મેળાવતા જામ્બવનની ગુફામાં આવી પહોંચ્યા. અહીં મૃત સિંહ પડેલો હતો. કૃષ્ણ તેમના સાથી યાદવોને ગુફા બહાર રોકી ગુફામાં પ્રવેશ્યા. અંદર તેમણે એક નાના બાળકને આ અમૂલ્ય રત્ન સાથે રમતું જોયું. જેવા કૃષ્ણ જામ્બવનના પુત્રની નજીક પહોંચ્યા, ત્યાં બાળકની આયાએ ચીસ પાડી અને જામ્બવન ચેતી ગયા. ત્યારબાદ બંને વચ્ચી ૨૭-૨૮ દિવસ (ભાગવત પુરાણ મુજબ) અથવા ૨૧ દિવસ (વિષ્ણુ પુરાણ મુજબ) સુધી ઉગ્ર લડાઈ ચાલી. જેમ જેમ જામ્બવન ધીમે ધીમે થાકતો ગયો, તેમ તેમ તેને સમજાયું કે કૃષ્ણ અન્ય કોઈ નહીં પણ ત્રેતાયુગના તેમના ઉપકારી રામ હતા. રામના ભવે પોતાનો જીવ બચાવનાર કૃષ્ણ પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા અને ભક્તિ બતાવતા જામ્બવને લડાઈ છોડી દીધી અને કૃષ્ણને રત્ન પરત કર્યું. જામ્બવને તેની પ્રથમ પુત્રી જામ્બવતીને કૃષ્ણ સાથે પરણાવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. કૃષ્ણે આ પ્રસ્તાવ સ્વીકારી લીધો અને જામ્બવતી સાથે લગ્ન કર્યા. ત્યારબાદ તેઓ દ્વારકા ગયા. Vishnu Purana. Sacred-texts.com. Retrieved on 2013-05-02. આ દરમ્યાન, કૃષ્ણની સાથે ગુફામાં ગયેલા યાદવો કૃષ્ણને મૃત્યુ પામેલા માનીને દ્વારકા પાછા ફર્યા. રાજવી પરિવારના દરેક સભ્ય તેમના મૃત્યુ પર શોક કરવા માટે એકઠા થયા હતા. દ્વારકા પાછા ફર્યા પછી, કૃષ્ણે રત્નની પુનઃપ્રાપ્તિ અને જામ્બવતી સાથેના પોતાના લગ્નની વાત કહી. ત્યારબાદ તેમણે ઉગ્રસેનની હાજરીમાં સાત્રજીતને રત્ન પરત કર્યું. લોભીપણાને કારણે સત્રજીતે તેને લેવામાં સંકોચ અનુભવતો હતો. ત્યાર બાદ તેમણે પોતાની પુત્રી સત્યભામાને કૃષ્ણસાથે પરણાવવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો અને સત્યભામાના કૃષ્ણ સાથે લગ્નમાં કિંમતી રત્ન ભેટ આપ્યો. કૃષ્ણે સત્યભામા સાથે લગ્ન કર્યા, પરંતુ રત્ન લેવાનો ઇનકાર કર્યો. સામ્બનો જન્મ જામ્બવતીના મુખ્ય પુત્ર સામ્બના જન્મની કથા મહાભારત અને દેવી ભાગવત પુરાણમાં વર્ણવવામાં આવી છે. કૃષ્ણની અન્ય તમામ પત્નીઓને ઘણા બાળકો હતા. જામ્બાવતી કૃષ્ણને કોઈ સંતાન ન આપી શકવાથી દુઃખી હતી. તેણે આનો ઉકેલ શોધવા માટે કૃષ્ણને વાત કરી અને કૃષ્ણ મુખ્ય પત્ની રુક્મિણીના પુત્ર પ્રધ્યુમ્ન જેવા સુંદર પુત્રની કામના કરી. આના ઉપાય માટે કૃષ્ણ હિમાલયમાં ઋષિ ઉપમન્યુના આશ્રમમાં ગયા અને ઋષિની સલાહ મુજબ, તેમણે ભગવાન શિવની પ્રાર્થના કરવાનું શરૂ કર્યું. તેમણે છ મહિના સુધી વિવિધ મુદ્રામાં તપસ્યા કરી; એકવાર ખોપરી અને સળિયો પકડીને, પછીના મહિનામાં માત્ર એક પગ પર ઊભા રહીને માત્ર પાણી પર જ ગુજારો કર્યો, ત્રીજા મહિનામાં તેમણે અંગૂઠા પર ઊભા રહીને માત્ર હવા પર જ જીવી તપસ્યા કરી. આ તપસ્યાથી પ્રસન્ન થઈને, શિવ આખરે અર્ધનારીશ્વર તરીકે કૃષ્ણ સમક્ષ પ્રગટ થયા અને કૃષ્ણને વરદાન માંગવા કહ્યું. ત્યારે કૃષ્ણે જામ્બવતી સાથેના પુત્રની માંગણી કરી, તેમની ઇચ્છા પૂર્ણ થઈ. ટૂંક સમયમાં જ તેમને ત્યાં એક પુત્રનો જન્મ થયો જેનું નામ સાંબ રાખવામાં આવ્યું, કારણ કે શિવ કૃષ્ણ સમક્ષ પ્રગટ થવા પછી તેનો જન્મ થયો હતો. બાળકો ભાગવત પુરાણ મુજબ, જામ્બવતીને સામ્બ, સુમિત્રા, પુરુજિત, શતજિત, સહસ્ત્રજીત, વિજય, ચિત્રકેતુ, વસુમન, દ્રવિડ અને ક્રતુ નામે સંતાનો હતા. Bhgavata Purana . Vedabase.net. Retrieved on 2013-05-02. વિષ્ણુ પુરાણ અનુસાર સામ્બના જન્મ પછી તેમને ઘણા પુત્રો થયા. સામ્બ મોટો થઈ કૃષ્ણના યાદવ કુળ માટે ઉપદ્રવ સમાન બન્યો. દુર્યોધને (કૌરવોના રાજા) તેનું અપહરણ કરી પોતાની પુત્રી લક્ષ્મણા સાથે સામ્બના લગ્ન કરાવ્યા. આખરે તેને કૃષ્ણ અને તેના ભાઈ બલરામ દ્વારા બચાવી લેવામાં આવ્યો. સામ્બએ એકવાર ઋષિઓની ટીખળ કરવા ગર્ભવતી સ્ત્રી હોવાનો વેશ લીધો અને તેના મિત્રોએ કેટલાક ઋષિઓને પૂછ્યું કે આ કોનું બાળક હશે. આવા તોફાનથી ક્રોધે ભરાયેલા ઋષિમુનિઓએ તેને શ્રાપ આપ્યો કે તેના પેટે લોખંડના દસ્તાનો જન્મ થશે, અને તે યાદવોનો નાશ કરશે. આ શ્રાપ સાચો પડ્યો, જેના કારણે મૌસાળ પર્વમાં કૃષ્ણના કુળનું મૃત્યુ થયું. મૃત્યુ કૃષ્ણના ગુમ થયા પછી થયેલા યદુ હત્યાકાંડ બાદ, રુક્મિણી સાથે જામ્બાવતી અને અન્ય કેટલીક મહિલાઓ સતિ થઈ. લોકપ્રિય સંસ્કૃતિમાં ભાગવત પુરાણ, મહાભારત, હરિવંશ અને વિષ્ણુ પુરાણ જેવા પૌરાણિક સાહિત્યમાંમાં જામ્બવતી એક મહાકાવ્ય પાત્ર છે. સ્યામંતક રત્ન પર જામ્બવન અને કૃષ્ણ વચ્ચેની લડાઈની દંતકથા આમાં મુખ્ય રૂપે દર્શાવવામાં આવી છે. વિજયનગરના સમ્રાટ કૃષ્ણદેવરાયે જામ્બવ કલ્યાણમ્ નામનું નાટક રચ્યું હતું. એકરમંથાએ જાંબવતી પરિણયમ્ (અર્થ: જાંબવતીના લગ્ન) વિષય પર એક કવિતા લખી હતી. સંદર્ભ શ્રેણી:મહાભારત

કમ્બોડીયા

https://gu.wikipedia.org/wiki/કમ્બોડીયા

REDIRECT કમ્બોડિયા

શૂન્ય ભેદભાવ દિવસ

https://gu.wikipedia.org/wiki/શૂન્ય_ભેદભાવ_દિવસ

શૂન્ય ભેદભાવ દિવસ એ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર (યુએન) અને અન્ય આંતરરાષ્ટ્રીય સંગઠનો દ્વારા દર વર્ષે ૧ માર્ચના રોજ ઉજવવામાં આવતો વાર્ષિક દિવસ છે. આ દિવસનો હેતુ યુએનના તમામ સભ્ય દેશોમાં કાયદા સમક્ષ અને વ્યવહારમાં સમાનતાને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. આ દિવસની સૌપ્રથમ ઉજવણી ૧ માર્ચ, ૨૦૧૪ના રોજ કરવામાં આવી હતી અને યુએનએઇડ્સ (UNAIDS – એચઆઇવી/એઇડ્સ પર સંયુક્ત રાષ્ટ્રનો સંયુક્ત કાર્યક્રમ)ના કાર્યકારી નિદેશક મિશેલ સિદિબેએ તે જ વર્ષે ૨૭મી ફેબ્રુઆરીએ બેઇજિંગમાં એક પ્રમુખ કાર્યક્રમ સાથે તેની શરૂઆત કરી હતી. ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૭માં, યુએનએઇડ્સે લોકોને "શૂન્ય ભેદભાવની આસપાસ અવાજ ઉઠાવવા, બોલવા અને મહત્વાકાંક્ષાઓ, લક્ષ્યો અને સપનાઓ પ્રાપ્ત કરવાના માર્ગમાં ઉભા રહેવાના માર્ગમાં ભેદભાવને અટકાવવા" હાકલ કરી હતી. આ દિવસની વિશેષ કરીને યુએનએઇડ્સ જેવી સંસ્થાઓ દ્વારા નોંધ લેવામાં આવી છે જે એચઆઇવી/એઇડ્સ સાથે જીવી રહેલા લોકો સામે ભેદભાવનો સામનો કરે છે. લાઇબેરિયાના રાષ્ટ્રીય એઇડ્સ આયોગના અધ્યક્ષ ડૉ. ઇવાન એફ. કૈમેનોરના જણાવ્યા અનુસાર, "એચઆઇવી સંબંધિત લાંછન અને ભેદભાવ વ્યાપક છે અને આપણા લાઇબેરિયા સહિત વિશ્વના લગભગ દરેક ભાગમાં અસ્તિત્વમાં છે." સંયુક્ત રાષ્ટ્ર વિકાસ કાર્યક્રમ અંતર્ગત ૨૦૧૭માં આ ઉજવણી એચ.આઇ.વી /એઇડ્સથી સંક્રમિત એલજીબીટીઆઈ સમુદાયના લોકોને સમર્પિત કરવામાં આવી હતી, જેઓ ભેદભાવનો સામનો કરે છે. ભારતમાં પ્રચારકોએ આ દિવસનો ઉપયોગ એલજીબીટીઆઈ સમુદાય સામે ભેદભાવને વધુ સંભવિત બનાવતા કાયદાઓ સામે અવાજ ઉઠાવવા માટે કર્યો છે, ખાસ કરીને દેશમાં સમલૈંગિકતાને અપરાધ તરીકે ગણાવતા કાયદા (ભારતીય દંડ સંહિતા, એસ ૩૭૭) ને રદ કરવાના અગાઉના અભિયાન દરમિયાન તેનો વિશેષ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. ૨૦૧૫માં, કેલિફોર્નિયામાં આર્મેનિયન અમેરિકનોએ આર્મેનિયન નરસંહારના પીડિતોને યાદ કરવા માટે શૂન્ય ભેદભાવ દિવસ પર ડાઇ-ઇન કાર્યક્રમ આયોજીત કર્યો હતો. આ કાર્યક્રમ અંતર્ગત લોકોના એક જૂથ જાણે કે તેઓ મૃત્યુ પામ્યા હોય તેમ જાહેર સ્થળે સૂઈ જઈ સામાન્ય પ્રવૃત્તિઓને અટકાવી દીધી હતી. સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ યુએનએઇડ્સ દ્વારા શૂન્ય ભેદભાવ દિવસ શ્રેણી:મહત્વના દિવસો

સ્નેહલતા (ચલચિત્ર)

https://gu.wikipedia.org/wiki/સ્નેહલતા_(ચલચિત્ર)

સ્નેહલતા, જેને ભારત કી દેવી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ૧૯૩૬ની ગુજરાતી અને હિન્દી ભાષાની ફિલ્મ છે. તેના દિગ્દર્શક બળવંત ભટ્ટ હતા અને નિર્માતા વિજયશંકર ભટ્ટ હતા. કથાનક આર્થિક સફળ કોલેજ યુવાન સુધાકર એ સ્નેહલતાના પ્રેમમાં પડે છે. પ્રેમકથામાં પ્રણયત્રિકોણ થાય છે અને દુઃખદ અંત આવે છે. કલાકારો કલાકારો નીચે મુજબ છે: જયંત જયંત ગુલાબ પન્ના ઉમાકાંત રાજકુમારી શિરીન બાનુ લાલોભાઈ જય રાઈટર નિર્માણ જ્યારે બોલતી ફિલ્મો શરૂ થઈ ત્યારે બળવંત ભટ્ટ અને વિજયશંકર ભટ્ટે પ્રકાશ પિક્ચર્સની સ્થાપના કરી. સંસારલીલા (૧૯૩૪) ની સફળતા બાદ, તેઓએ ગુજરાતી તેમજ હિન્દીમાં શ્વેત-શ્યામ ફિલ્મ સ્નેહલતાનું નિર્માણ કર્યું. સંગીત હિન્દી તમામ ગીતો વિજયશંકર ભટ્ટ દ્વારા લખવામાં આવ્યા છે ; તમામ સંગીત લાલુભાઈ નાયકે આપ્યું છે. ટ્રૅક સૂચિ ના. શીર્ષક ગાયકો લંબાઈ ૧. "સંભાલ કર રખ કદમ" રાજકુમારી દુબે ૨. "તુમ હો કિસી કે ઘર કે ઉજાલે" રાજકુમારી દુબે ૩. "મૂરખ મન ભરમાને" રાજકુમારી દુબે ૪. "હે ધન્ય તુ ભારત નારી" રાજકુમારી દુબે ગુજરાતી આ ફિલ્મના ગુજરાતી ગીતો લોકપ્રિય થયા હતા. ટ્રૅક સૂચિ ના. શીર્ષક ગાયકો લંબાઈ ૧. "તમે મારા દેવના દીધેલ છો" રાજકુમારી દુબે ૩:૧૧ ૨. "તમે હાર્યા અમારી છે જીત માનોને તમે માનઘેલા" ૩. "પળપળ અમારી આંખથી આઘાં કદી જાશો નહિ" ૪. "આવો નસીબ અજમાવવા ખુલ્લાં અમારાં દ્વાર છે" ૫. "સુરાના શુદ્ધ પ્રેમીને બધાં રસપાન ઓછાં છે" ૬. "ક્યાં છે મુસાફર સુખ જગતમાં ફોગટ ફાંફાં મારે" ૭. "ગઈ આજ જગત તું ત્યાગી થઈ અમર પૂરી અનુરાગી" </div> સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ શ્રેણી:ગુજરાતી ચલચિત્ર શ્રેણી:હિન્દી ફિલ્મ

ત્રિશલા

https://gu.wikipedia.org/wiki/ત્રિશલા

ત્રિશલા, વિદેહદતા, પ્રિયકારિણી અથવા ત્રિશલા માતા જૈન ધર્મના ૨૪મા તીર્થંકર મહાવીરની માતા અને હાલના બિહારના કુંડગ્રામના જૈન રાજા સિદ્ધાર્થની પત્ની હતા. જૈન ગ્રંથોમાં તેમનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. જીવન ત્રિશલાનો જન્મ લિચ્છવી સામ્રાજ્યની રાજકુમારી તરીકે થયો હતો. જૈન ગ્રંથ ઉત્તરપુરાણમાં તમામ તીર્થંકરો અને અન્ય શલકપુરુષોના જીવનની વિગતો આપી છે. તેના લખાણમાં એવો ઉલ્લેખ છે કે વૈશાલીના રાજા ચેટકને દસ ભાઈઓ અને સાત બહેનો હતી. તેમની બહેન પ્રિયકારિણી (ત્રિશલા)ના લગ્ન સિદ્ધાર્થ સાથે થયા હતા. શ્વેતામ્બર ગ્રંથો અને ઈન્ડોલોજિસ્ટ હર્મન જેકોબી મુજબ, વર્ધમાન મહાવીરની માતા ત્રિશલા, રાજા ચેટકના બહેન હતા. તેમની ત્રીજી પત્ની, ક્ષેમા, પંજાબના મદ્ર કુળના વડાની પુત્રી હતી. Krishna, Narendra. ત્રિશલાને સાત બહેનો હતી, જેમાંથી એકે જૈન સંઘમાં દીક્ષા લીધી હતી જ્યારે અન્ય છએ મગધના બિંબિસાર સહિત અન્ય જાણીતા રાજાઓ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. ત્રિશલા અને તેના પતિ સિદ્ધાર્થ ૨૩મા તીર્થંકર પાર્શ્વનાથના અનુયાયી હતા. જૈન ગ્રંથો અનુસાર, ૬ઠ્ઠી સદી પૂર્વે ત્રિશલાએ તેના પુત્ર વર્ધમાનને નવ મહિના અને સાડા સાત દિવસ સુધી ગર્ભમાં ધારણ કર્યા હતા. જ્યારે શ્વેતામ્બરો માને છે કે તેમનું વર્ધમાનનું ગર્ભ ધારણ બ્રાહ્મણ ઋષભદત્તની પત્ની દેવાનંદ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું અને ઇન્દ્ર દ્વારા દેવાનંદના ગર્ભને ત્રિશલાના ગર્ભમાં સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવ્યો હતો કારણ કે તમામ તીર્થંકરો જન્મે ક્ષત્રિય હોવા જોઈએ. આ બધાનો ઉલ્લેખ શ્વેતામ્બર ગ્રંથ, કલ્પ સૂત્રમાં કરવામાં આવ્યો છે, જે મુખ્યત્વે તીર્થંકરોનું જીવનચરિત્ર છે.[ ટાંકણી જરૂરી ] શુભ સપના right|thumb|244x244px| પર્ણ પત્ર પર લખાયેલા કલ્પ સૂત્રમાં દર્શાવેલું ૨૪મા જૈન તીર્થંકર - મહાવીરના જન્મનું ચિત્ર ૧૩૭૫-૧૪૦૦. thumb| તીર્થંકર માતાએ જોયેલા શુભ સપના. જૈન શાસ્ત્રો અનુસાર, તીર્થંકરોની માતાના ગર્ભમાંના નિર્જીવ ભૃણમાં જ્યારે જીવન (આત્મા)નો સંચાર થાય છે ત્યારે તેઓ અનેક શુભ સ્વપ્નો જુએ છે. આને ગર્ભ કલ્યાણક તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. દિગંબર સંપ્રદાય અનુસાર સપનાની સંખ્યા ૧૬ છે. જ્યારે શ્વેતામ્બર સંપ્રદાય અનુસાર ૧૪ સપના હોય છે. આ સપના જોયા પછી, ત્રિશલાએ તેમના પતિ રાજા સિદ્ધાર્થને જગાડ્યા અને તેમને સપના વિષે જણાવ્યું. બીજા દિવસે સિદ્ધાર્થે દરબારના વિદ્વાનોને બોલાવ્યા અને તેમને સપનાઓનો અર્થ સમજાવવા કહ્યું. વિદ્વાનોના મતે, આ સપનાનો અર્થ એ હતો કે બાળક ખૂબ જ શક્તિશાળી, હિંમતવાન અને સદ્‌ગુણોથી ભરપૂર જન્મશે. તે સપનાઓ આ અનુસાર છે. હાથીનું સ્વપ્ન ( ઐરાવત ) બળદનું સ્વપ્ન સિંહનું સ્વપ્ન લક્ષ્મીનું સ્વપ્ન ફૂલોનું સ્વપ્ન પૂર્ણ ચંદ્રનું સ્વપ્ન સૂર્યનું સ્વપ્ન મોટા ધ્વજનું સ્વપ્ન ચાંદીના કલશનું સ્વપ્ન ( કલશા ) કમળથી ભરેલા તળાવનું સ્વપ્ન ક્ષીર સાગરનું સ્વપ્ન દેવ વિમાનનું સ્વપ્ન રત્નોના ઢગલાનું સ્વપ્ન ધુમાડા વિનાની આગનું સ્વપ્ન મીન યુગલનું સ્વપ્ન (દિગંબર) સિંહાસનનું સ્વપ્ન (દિગંબર) વારસો આજે જૈન ધર્મના સભ્યો સપનાની ઘટનાની ઉજવણી કરે છે. આ ઘટનાને સ્વપ્ન દર્શન કહેવામાં આવે છે અને તે ઘણીવાર "ઘી બોલી" નો ભાગ છે. તીર્થંકરોના માતા-પિતા અને ખાસ કરીને તેમની માતાઓ જૈનોમાં પૂજાય છે અને વારંવાર ચિત્રો અને શિલ્પમાં દર્શાવવામાં આવે છે. આ પણ જુઓ મરુદેવી સંદર્ભ ટાંકણો સ્ત્રોતો FreeIndia.org JainWorld Trishla Mata Temple Mahavirpuram બાહ્ય લિંક્સ કલ્પ સૂત્ર ટેક્સ્ટ (1884 અંગ્રેજી અનુવાદ) શ્રેણી:જૈન ધર્મ

રાણકદેવીનું મંદિર

https://gu.wikipedia.org/wiki/રાણકદેવીનું_મંદિર

રાણકદેવીનું મંદિર એ ૯મી અથવા ૧૦મી સદીમાં બંધાવાયેલ એક હિન્દુ મંદિર છે જે ભારતના ગુજરાત રાજ્યના સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાના વઢવાણમાં ખાતે આવેલું છે. આ મંદિર રાણકદેવીને સમર્પિત છે. આ મંદિરનું બાંધકામ મૈત્રક કાળ પછી અને મારુ-ગુર્જર સ્થાપત્ય શૈલીના પ્રારંભિક નાગાર તબક્કામાં દરમ્યાન કરવામાં આવ્યું છે. દંતકથા એક દંતકથા અનુસાર, ચૌલુક્ય રાજા જયસિંહ સિદ્ધરાજે ચુડાસમા રાજા ખેંગારની હત્યા કરી તેની રાણી રાણકદેવીનું અપહરણ કર્યું હતું. પાટણ જતા રસ્તે વઢવાણમાં ભોગાવો નદીના કિનારે રાણકદેવી સતી થયા. આથી સિદ્ધરાજે તેમને સમર્પિત એક મંદિર બંધાવ્યું. રાણક દેવી ચુડાસમાઓની રાજધાની જુનાગઢ નજીક આવેલા મજેવડી ગામના કુંભારને ઘેર થયો હતો. તેની સુંદરતાના વખાણ રાજા જયસિંહે સાંભળ્યા અને તેની સાથે લગ્ન કરવાનો નિર્ણય કર્યો. પરંતુ ખેંગાર સાથે તમના લગ્ન થતા જયસિંહ ક્રોધે ભરાયો.આ દરમિયાન ખેંગારે માળવા સૈન્ય અભિયાન દરમિયાન જયસિંહની રાજધાની અણહિલવાડ પાટણના દરવાજા તોડી નાખ્યા હતા જેનાથી જયસિંહ રોષે ભરાયા હતા. આ દરમિયાન ખેંગારે માળવા સૈન્ય અભિયાન દરમિયાન જયસિંહની રાજધાની અણહિલવાડ પાટણના દરવાજા તોડી નાખ્યા હતા જેનાથી જયસિંહ રોષે ભરાયા હતા. એક સમયે ખેંગારે તેમના ભત્રીજા દેશળ-વિશળને અપમાનિત કરતા તેઓ જયસિંહ પાસે ગયા અને તેમને જૂનાગઢ પર હુમલો કરવા કહ્યું. આ હુમલામાં ખેંગારનું મૃત્યુ થતા જયસિંહે રાણકદેવીનું હરણ કરી તેને પાટણ લઈ ગયા. માર્ગમાં ભોગાવો નદીના કિનારે રાણક દેવી સતી થયા. ઇતિહાસ વઢવાણમાં ભોગાવો નદીના દક્ષિણ કિનારે રાણકદેવીનો પાળિયો (સ્મારક પથ્થર) અને એક મંદિર હજુ પણ ઉભો છે. હાલમાં વઢવાણના કિલ્લા પાસેના શિવ મંદિરને સ્થાનિક લોકો રાણકદેવીના મંદિર તરીકે ઓળખે છે. મંદિરના સમય અને નિર્માણ વિશે કોઈ માહિતી નથી. બાંધકામની શૈલીના આધારે, આ મંદિર ૧૦મી સદીમાં બાંધવામાં આવેલું હોવાનું જણાય છે તેના શિખરની રચના મૈત્રક પછીના સમયગાળાની છે. તે સ્પષ્ટ નથી કે આ મંદિર ૧૨મી સદીના રાજા ખેંગારની રાણી રાણકદેવી સાથે કેવી રીતે સંકળાયેલું હતું. મધુસૂદન ઢાંકી અને હરિશંકર શાસ્ત્રીના જણાવ્યા અનુસાર, આ બાંધકામ કદાચ ૯મી સદીના છેલ્લા ચતુર્થાંશમાં વર્ધમાન (હાલ વઢવાણ) પર રાજ્ય કરનાર છાપા વંશના રાજા ધરણીવરહના શાસન દરમિયાન હતું. કાંતિલાલ સોમપુરાના જણાવ્યા અનુસાર, તે ૧૦મી સદી કરતાં પહેલાં બાંધવામાં આવ્યું હતું. જેમ્સ બર્ગેસે તેને રાણકદેવીના સ્મારક મંદિર તરીકે સૂચિબદ્ધ કર્યું હતું. આ મંદિર રાષ્ટ્રીય મહત્વના સ્મારકો તરીકે સૂચિબદ્ધ છે અને ભારતીય પુરાતત્વ સર્વેક્ષણ દ્વારા તેની જાળવણી કરવામાં આવી છે. thumb|સાઉથવેટ દ્વારા મળેલી શિખર કોતરણી દર્શાવતી ૧૮૯૯ની છબી thumb|બારસાખ આ મંદિર મૈત્રક પછીના અને મારુ-ગુર્જરા સ્થાપત્યના પ્રારંભિક નાગર તબક્કાનું ઉદાહરણ છે. આ મંદિર લગભગ ૯ મીટર ઊંચી એક મોટી પીઠ (પ્લેટફોર્મ) પર બાંધવામાં આવ્યું છે. ગ્રાસ-પટ્ટી (ઘાસના મોલ્ડિંગનો બેન્ડ) અહીં સૌપ્રથમ જોવા મળે છે જે આ પછીના સ્થાપત્યોની શૈલીમાં ચાલુ રહ્યો. શિખર પર આમલક અને કળશના મોલ્ડિંગ્સ છે. આ મંદિરોની બાહ્ય ત્રણેય દિવાલોમાં કોઈપણ મૂર્તિઓ વગરની કોતરણી છે. તેમની ઉપર ઝીણું ફમસાના કોતરકામ છે. તેમાં કીર્તિમુખ, ચૈત્ય, ગવાક્ષ અને તમાલપત્રની સજાવટની કોતરણી પણ છે. ઉત્તર દિશામાં પાણીનો નિકાસ હોવાથી તે શિવ મંદિર હોવું જોઈએ એમ જણાય છે. આ મંદિર પાસે નંદીની મૂર્તિ પડેલી છે. ગર્ભગૃહમાં, બે સાદી મૂર્તિઓ મહાકાળી અને રાણકદેવી તરીકે ચિહ્નિત થયેલ છે. ગર્ભગૃહના દરવાજાની ફ્રેમમાં બ્રહ્મા, શિવ અને અન્યની મૂર્તિઓ છે. સંદર્ભ શ્રેણી:રાષ્ટ્રીય મહત્વનાં સ્મારકો

વૈદિક ગણિત

https://gu.wikipedia.org/wiki/વૈદિક_ગણિત

વૈદિક ગણિત એ દ્વારકા મઠના શંકરાચાર્ય સ્વામી ભારતીકૃષ્ણ તીર્થએ લખેલું અને ઇસ. ૧૯૬૫માં પ્રકાશિત કરવામાં આવેલું એક પુસ્તક છે જેમાં અંકગણિતીય ગણના માટેની વૈકલ્પિક અને સંક્ષિપ્ત વિધિઓનું સંકલન કરવામાં આવ્યું છે. આ વૈદિક ગણિતમાં ૧૬ મૂળ સૂત્ર આપવામાં આવ્યા છે. વૈદિક ગણિત ગણતરી કરવા માટેની એક એવી પદ્ધતિ છે, જેમાં જટિલ અંકગણિતીય ગણતરીઓ અત્યંત સરળ, સહજ અને ત્વરિત રીતે સંભવ બને છે. સ્વામીજીએ આ પદ્ધતિનું પ્રણયન વીસમી શતાબ્દીનાં પ્રારંભિક સમયકાળમાં કર્યું હતું. સ્વામીજીના કથન અનુસાર આ સૂત્રો, જેના પર ‘વૈદિક ગણિત’ નામક એમની કૃતિ આધારિત છે, તે અથર્વવેદના પરિશિષ્ટમાં આવે છે. પરંતુ વિદ્વાનોનું કહેવું એમ છે કે આ સૂત્રો હજુ સુધી જ્ઞાત અથર્વવેદના કોઇ પરિશિષ્ટમાં નથી જોવા મળતાં. કદાચ એમ હોઈ શકે કે સ્વામીજીએ આ સૂત્રો જે પરિશિષ્ટમાં જોયાં હોંય તે દુર્લભ હોય તથા કેવળ સ્વામીજીના જ સંજ્ઞાનમાં હોય. વસ્તુતઃ આજની સ્થિતિમાં સ્વામીજીની ‘વૈદિક ગણિત’ નામક કૃતિ સ્વયં એક નવીન વૈદિક પરિશિષ્ટ બની ગઈ છે. આ સૂત્રો ખૂબ સરળતાથી સમજી શકાય એવા છે. એમનાં અનુપ્રયોગ સરળ છે તથા સરળતાથી યાદ રહી જાય તેવા છે. બધી રીતો મોઢે ગણતરી કરવામાં ખૂબ ઉપયોગી છે. વૈદિક ગણિતનાં સોળ સૂત્રો મૂળ વૈદિક ગણિત અથવા 'વેદોનાં સોળ સરળ ગણિતીય સૂત્ર’ના વિખરાયેલા સંદર્ભો શોધીને ડૉ. વાસુદેવ શરણ અગ્રવાલ નામના ગણિતશાસ્ત્રીએ સૂત્રો તથા ઉપસૂત્રોની સૂચી ગ્રંથના આરંભમાં આ પ્રકારે આપી છે. ૧. એકાધિકેન પૂર્વેણ - પહેલા કરતા એક વધારે તથા એક વડે ૨. નિખિલં નવતશ્ચ્રમં દશતઃ - બધા ૯ માંથી અને છેલ્લો ૧૦ માંથી ૩. ઉર્ધ્વતિર્યગ્ભ્યામ્ - ઉભા અને આડા (ગુણાકાર) ૪. પરાવર્ત્ય યોજયેત્ - ક્રમની અદલા-બદલી કરો ૫. શૂન્યં સામ્ય્સમુચ્ચ્યે - ક્રમની અદલા-બદલી અને ગોઠવણ (ગુણક સંખ્યાની) ૬. આનુરુપ્યે શૂન્યમન્યત્ - જો રચના સરખી છે (બંને બાજુના સમીકરણની, તો) તે રચના શૂન્ય બરાબર થશે. ૭. સંકલનવ્યવકલનાભ્યામ્ - સંકલન વ્યવકલન અને અદ્યમદય ના નિયમ મુજબ ૮. પૂર્ણાપૂર્ણાભ્યામ્ - પૂર્ણ રૂપ દ્વારા અથવા પૂર્ણ રૂપ નથી એના દ્વારા ૯. ચલનકલનાભ્યામ્ - ચલન કલનશાસ્ત્ર ૧૦. યાવદૂનમ્ - ઘન ઘાતાંક માટે ૧૧. વ્યષ્ટિસમષ્ટિઃ - ચોક્કસ અને વ્યાપક ૧૨. શેષાણ્યડ્કેન ચરમેણ - છેલ્લા અંકની શેષ ૧૩. સોપન્ત્યદ્વયમંત્ચ્યમ્ -અંતિમ (દ્વિપદી) અને છેલ્લા (દ્વિપદી) નું બમણું (શૂન્ય થાય) ૧૪. એકન્યુનેન પુર્વેણ - એકાધિકા પુર્વેણનું વિપરીત ૧૫. ગુણિતસમુચ્ચ્યઃ - સરવાળાનો ગુણાકાર ૧૬. ગુણકસમુચ્ચયઃ - બધા ગુણકો શ્રેણી:અંકગણિત

સંયુક્તા

https://gu.wikipedia.org/wiki/સંયુક્તા

સંયુક્તા, સંયોગિતા અથવા સંજુક્તા એ કન્નૌજના રાજા જયચંદની પુત્રી અને પૃથ્વીરાજ ચૌહાણની ત્રણ પત્નીઓમાંની એક હતી. પૃથ્વીરાજ અને સંયુક્તા વચ્ચેની પ્રેમકથા એ ભારતની સૌથી લોકપ્રિય મધ્યયુગીન પ્રેમકથાઓમાંની એક છે, જેનું આલેખના પૃથ્વીરાજ રાસોમાં ચાંદ બરદાઈમાં થયેલું છે. દંતકથા thumb| સંયુક્તાનું અપહરણ તેમના શાસનના સુવર્ણ કાળ દરમ્યાન પૃથ્વીરાજે ભારતના વિશાળ પ્રદેશોને પોતાના સામ્રાજ્ય સાથે જોડી દીધા હતા, અને તેમની ખ્યાતિ સમગ્ર ઉપખંડમાં અને અફઘાનિસ્તાનમાં ફેલાઈ ગઈ હતી. ઘણા નાના રાજાઓ તેમની શક્તિથી ઈર્ષ્યા અને અદેખાઈ ધરાવતા હતા. કન્નૌજના રાજા જયચંદનો તેમાંના એક હતા. જયચંદની પુત્રી, સંયુક્તા, એક મજબૂત મનોબળ ધરાવતી છોકરી હતી જે તેની મોહક સુંદરતા માટે જાણીતી હતી. એવું કહેવાય છે કે અન્ય બે રાજકુમારીઓ શશિવ્રતા અને પદ્માવતીની જેમ તે પણ પૃથ્વીરાજના પ્રેમમાં પડી ગઈ હતી, કારણ કે તેની પ્રતિષ્ઠાએ ખૂબ ફેલાયેલી હતી. તે પૃથ્વીરાજ સિવાય કોઈને ઈચ્છતી ન હતી. પૃથ્વીરાજે સંયુક્તાના વિશે સાંભળ્યું હતું અને તેઓ પણ તેના પ્રેમમાં પડ્યા હતા. જોકે, જયચંદ અને પૃથ્વીરાજ હરીફ હતા. પોતાની પીઠ પાછળ પાંગરી રહેલા આ પ્રેમ સંબંધ વિશે જાણવા મળતાં, રાજા જયચંદ ગુસ્સે થયા. જયચંદે પૃથ્વીરાજનું અપમાન કરવાનું નક્કી કર્યું અને ૧૧૮૫ માં તેમની પુત્રી માટે સ્વયંવરની વ્યવસ્થા કરી. તેમણે આ સમારંભમાં દૂર-દૂરના રાજવીઓને આમંત્રણ આપ્યું, પૃથ્વીરાજ સિવાય દરેક પાત્ર રાજકુમાર અને રાજાને તેમાં તેડાવ્યા. ત્યારબાદ તેમણે પૃથ્વીરાજની માટીની પ્રતિમા બનાવી, જેને જયચંદના દરબારમાં દ્વારપાલ તરીકે સ્થાપી. પૃથ્વીરાજ ચૌહાણ, આ સ્વયંવર વિશે સાંભળીને, કન્યાનું અપહરણ કરવાની યોજના ઘડી. સમારંભના દિવસે, સંયુક્તા સ્વયંવરના પ્રખર દાવેદારોની નજરને અવગણીને ઔપચારિક માળા ધારણ કરીને દરબારમાંથી પસાર થઈ. આગળ વધી દરવાજામાંથી પસાર થઈ તેણે પૃથ્વીરાજની પ્રતિમાના ગળામાં માળા પહેરાવી દીધી અને તેને પોતાનો પતિ જાહેર કર્યો. પૃથ્વીરાજ, તે સમયે પ્રતિમાની પાછળ છુપાયેલો હતો, તેણે સંયુક્તાનો હાથ પોતાના હાથમાં પકડી લીધો અને તેને ઘોડા પર બેસાડી અને દિલ્હી લઈ ગયો. આથી રાજા જયચંદ ગુસ્સે થયા. આના કારણે દિલ્હી અને કન્નૌજ વચ્ચે અણબનાવ થયો હતો, આ અણબનાવનો અફઘાનિસ્તાનના મોહમ્મદ ઘોરીએ લાભ લીધો હતો. ઐતિહાસિકતા સંયુક્તાની ઐતિહાસિકતા એ વિવાદનો વિષય છે. પૃથ્વીરાજ રાસોએ ઐતિહાસિક દ્રષ્ટિએ અવિશ્વસનીય લખાણ છે. આ કૃતિ ૧૬મી સદીથી ક્ષત્રિય શાસકોના આશ્રય હેઠળ સુરક્ષિત હતી. જો કે, દશરથ શર્મા જેવા કેટલાક વિદ્વાનો માને છે કે પૃથ્વીરાજ ચૌહાણના શાસનકાળ દરમિયાન રચાયેલ વધુ વિશ્વસનીય પૃથ્વીરાજ વિજયમાં પણ સંયુક્તાનો સંદર્ભ છે. પૃથ્વીરાજ વિજયના અપૂર્ણ એવા ૧૧મા અધ્યાયમાં ગંગા નદીના કિનારે રહેતી (સંયુક્તાની જેમ) એક અનામી સ્ત્રી માટેના પૃથ્વીરાજના પ્રેમનું વર્ણન છે. આ સ્ત્રીનો ઉલ્લેખ તિલોત્તમાના અવતાર તરીકે કરવામાં આવ્યો છે, જે એક સુપ્રસિદ્ધ અપ્સરા (અવકાશી અપ્સરા) છે. જો કે, જો આ મહિલા સંયુક્તા જ હોય તો પણ, પૃથ્વીરાજ ચૌહાણ દ્વારા થયેલા સંયુક્તાના અપહરણ અને લગ્નને દર્શાવતી પૃથ્વીરાજ રાસોની કથાને સમર્થન આપતા કોઈ નક્કર પુરાવા નથી. આધુનિક ભારતીય સંસ્કૃતિ "સંયુક્તા", જેનો અર્થ સંસ્કૃતમાં "સંયુક્ત" થાય છે, તે આધુનિક ભારતમાં એક લોકપ્રિય છોકરીનું નામ છે. પૃથ્વીરાજ ચૌહાણનું જીવન સ્ટાર પ્લસ પર દર્શ્વાયેલા ધરતી કા વીર યોદ્ધા પૃથ્વીરાજ ચૌહાણ નામના ટેલિવિઝન શોનો વિષય છે, તે શ્રેણીમાં સંયોગિતાનું પાત્ર મુગ્ધા ચાફેકર દ્વારા ભજવવામાં આવ્યું હતું. રાની સંયુક્તા નામની એક ઐતિહાસિક ફિલ્મ ૧૯૬૨માં બની હતી, પદ્મિની અને એમ. જી. રામચંદ્રનની તેના મુખ્ય પાત્રો હતા. ચંદ્રપ્રકાશ દ્વિવેદીની ૨૦૨૨ માં આવેલી ફિલ્મ સમ્રાટ પૃથ્વીરાજમાં સંયોગિતાનું પાત્ર માનુષી છિલ્લર દ્વારા નિભાવવામાં આવ્યું છે. સંદર્ભ ગ્રંથસૂચિ   શ્રેણી:ભારતીય હિન્દુઓ

સુશીલા નાયર

https://gu.wikipedia.org/wiki/સુશીલા_નાયર

thumb|૧૯૪૭માં નાયર સુશીલા નાયર (૧૯૧૪–૨૦૦૧) એક ભારતીય ચિકિત્સક, મહાત્મા ગાંધીના આજીવન અનુયાયી અને રાજકારણી હતા. તેમણે ભારતમાં જાહેર આરોગ્ય, તબીબી શિક્ષણ અને સામાજિક અને ગ્રામીણ પુનર્નિર્માણમાં અગ્રણી ભૂમિકા ભજવી હતી. તેઓ ગાંધીજીના અંગત ચિકિત્સક અને તેમના આંતરિક વર્તુળના એક મહત્વપૂર્ણ સભ્ય હતા. તેમના ભાઈ પ્યારેલાલ નાયર ગાંધીજીના અંગત સચિવ હતા. સ્વતંત્રતા બાદ તેમણે રાજકીય હોદ્દા માટે ચૂંટણી લડી હતી અને ભારતના આરોગ્ય પ્રધાન તરીકે સેવા આપી હતી. જીવન પ્રારંભિક જીવન અને શિક્ષણ તેમનો જન્મ ૨૬ ડિસેમ્બર, ૧૯૧૪ના રોજ ગુજરાતના પંજાબ (વર્તમાન પાકિસ્તાન) જિલ્લાના એક નાનકડા શહેર કુંજાહમાં થયો હતો. બાળવયમાં જ લાહોર ખાતે ગાંધીજી સાથેની મુલાકાતથી અને તેમના ભાઈ પ્યારેલાલના ગાંધીજી સાથેના જોડાણને કારણે તેઓ ગાંધીવાદી આદર્શો પ્રત્યે આકર્ષાયા હતા. તેણી લેડી હાર્ડિંગ મેડિકલ કોલેજમાં ચિકિત્સાનો અભ્યાસ કરવા માટે દિલ્હી આવ્યા હતા, જ્યાંથી તેણે એમબીબીએસ અને એમડીની પદવી મેળવી હતી. કૉલેજના તેમના સમગ્ર દિવસો દરમિયાન તેઓ ગાંધી પરિવારના નિકટના સંપર્કમાં રહ્યા હતા. ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ દરમિયાન ગાંધીજી સાથે જોડાણ ૧૯૩૯માં તેઓ પોતાના ભાઈ સાથે જોડાવા માટે સેવાગ્રામ આવ્યા અને તરત જ ગાંધી પરિવારના નિકટના સહયોગી બની ગયા. તેમના આગમનના થોડા સમય પબાદ વર્ધામાં કોલેરા ફાટી નીકળ્યો, અને યુવાન તબીબી સ્નાતકે લગભગ એકલા હાથે રોગચાળાના અટકાવ માટેના પ્રયત્નો કર્યા. ગાંધીજીએ એમની હિંમત અને સેવા પ્રત્યેના સમર્પણની પ્રશંસા કરી અને બી. સી. રૉયના આશીર્વાદથી એમને પોતાના અંગત ચિકિત્સક તરીકે નીમ્યા. ૧૯૪૨માં તેઓ પુનઃ એક વાર ગાંધીજી સાથે જોડાયા અને ભારત છોડો ચળવળમાં ભાગ લીધો. તે વર્ષે તેણીને અન્ય અગ્રણી ગાંધીવાદીઓ સાથે પૂનાના આગાખાન પેલેસમાં કેદ કરવામાં આવ્યા હતા. ૧૯૪૪માં એમણે સેવાગ્રામમાં એક નાનકડું દવાખાનું સ્થાપ્યું, પણ થોડા જ વખતમાં એ દવાખાનો વ્યાપ એટલો વધ્યો કે આશ્રમની શાંતિમાં ખલેલ પહોંચી અને પરિણામે એમણે વર્ધામાં ઉદ્યોગપતિ બિરલા દ્વારા દાનમાં અપાયેલા ગેસ્ટહાઉસમાં દવાખાનું ખસેડી લીધું. ૧૯૪૫માં આ નાનકડું ક્લિનિક ઔપચારિક રીતે કસ્તુરબા હૉસ્પિટલ (હવે મહાત્મા ગાંધી ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેડિકલ સાયન્સિસ) બની ગયું. જોકે, આ સમય ખૂબ જ ભયાવહ હતો; ગાંધીજીની હત્યાના અનેક પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા હતા, જેમાં નાથુરામ ગોડસેનો પણ સમાવેશ થાય છે, જેણે આખરે તેમની હત્યા કરી હતી, અને સુશીલા નાયરે અનેક પ્રસંગોએ આ હુમલાઓની જુબાની આપી હતી. ૧૯૪૮માં તેઓ ૧૯૪૪માં પંચગનીમાં બનેલી ઘટના અંગે કપુર કમિશન સમક્ષ હાજર થયા હતા જેમાં નાથુરામ ગોડસેએ કથિત રીતે ગાંધીજી પર ખંજર વડે હુમલો કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. મહાત્મા ગાંધીના નજીકના સહયોગી હોવાને કારણે સુશીલા નાયર તેમના બ્રહ્મચર્ય કસોટીઓમાં ભાગ લેનારી મહિલાઓમાંના એક હતા. શિક્ષણ અને જાહેર સેવા ૧૯૪૮માં દિલ્હીમાં ગાંધીજીની હત્યા બાદ સુશીલા નાયર અમેરિકા ગયા હતા, જ્યાં તેમણે જ્હોન હોપકિન્સ સ્કૂલ ઓફ પબ્લિક હેલ્થમાંથી જાહેર આરોગ્યમાં બે પદવીઓ મેળવી હતી. ૧૯૫૦માં પાછા ફર્યા બાદ, તેમણે ફરીદાબાદમાં ક્ષય રોગ સેનેટોરિયમની સ્થાપના કરી, જે દિલ્હીની બહારના વિસ્તારમાં આવેલી આદર્શ વસાહત હતી, જેની સ્થાપના સહયોગી ગાંધીવાદી કમલાદેવી ચટ્ટોપાધ્યાયે સહકારી ધોરણે કરી હતી. નાયર ગાંધી મેમોરિયલ લેપ્રોસી ફાઉન્ડેશનના વડા પણ હતા. રાજકીય કારકિર્દી ૧૯૫૨માં તેઓ રાજકારણમાં પ્રવેશ્યા અને દિલ્હીની ધારાસભામાં ચૂંટાયા. ૧૯૫૨ થી ૧૯૫૫ સુધી તેમણે નહેરુ મંત્રીમંડળમાં આરોગ્ય પ્રધાન તરીકે સેવા આપી હતી. તેઓ ૧૯૫૫થી ૧૯૫૬ સુધી દિલ્હી વિધાનસભાના અધ્યક્ષ રહ્યા હતા. ૧૯૫૭માં તેઓ ઝાંસી મતવિસ્તારમાંથી લોકસભામાં ચૂંટાયા હતા અને ૧૯૭૧ સુધી તેમણે સેવા આપી હતી. તેઓ ૧૯૬૨ થી ૧૯૬૭ દરમિયાન ફરીથી કેન્દ્રીય આરોગ્ય પ્રધાન પદે રહ્યા હતા. કોંગ્રેસના શાસનકાળમાં તેઓ ઈન્દિરા ગાંધી સાથે છેડો ફાડીને જનતા પાર્ટી સાથે જોડાયા હતા. ૧૯૭૭માં ઝાંસીથી લોકસભા માટે ચૂંટાયા હતા જ્યારે તેમના નવા પક્ષે ઇન્દિરા ગાંધી સરકારને ઉથલાવીને ઇતિહાસ રચ્યો હતો. ત્યારબાદ તેઓ રાજકારણમાંથી નિવૃત્ત થઈને ગાંધીવાદી આદર્શ પ્રત્યે પોતાની જાતને સમર્પિત કરી દીધી. તેમણે ૧૯૬૯માં મહાત્મા ગાંધી ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેડિકલ સાયન્સિસની સ્થાપના કરી હતી, અને પોતાની ઊર્જાને સંસ્થાને વિકસાવવા અને વિસ્તારવા પૂરતી મર્યાદિત રાખવા માટે તેઓ પ્રતિબદ્ધ રહ્યાં હતાં. અંગત જીવન અને મૃત્યુ તેઓ જીવનભર અપરિણીત રહ્યા હતા. ૩ જાન્યુઆરી ૨૦૦૧ના રોજ, હૃદયરોગના હુમલાને કારણે તેમનું અવસાન થયું હતું. પુસ્તકો ધ સ્ટોરી ઑફ બાપુઝ ઇમ્પ્રિસમેન્ટ (૧૯૪૪) કસ્તુરબા, વાઇફ ઑફ ગાંધી (૧૯૪૮) કસ્તુરબા ગાંધી: અ પર્સનલ રિમેન્સીસ (૧૯૬૦) ફેમિલી પ્લાનિંગ (૧૯૬૩) રોલ ઑફ વુમન ઇન પ્રોહિબિશન (૧૯૭૭) મહાત્મા ગાંધી : સત્યાગ્રહ એટ વર્ક (ખંડ-૪) (૧૯૫૧) મહાત્મા ગાંધી: ઇન્ડિયા અવેકડ, (ખંડ-૫) મહાત્મા ગાંધી : સોલ્ટ સત્યાગ્રહ – ધ વૉટરશેડ, (ખંડ-૬) મહાત્મા ગાંધી : પ્રીપેરીંગ ફોર સ્વરાજ, (ખંડ-૭) મહાત્મા ગાંધી: ફાઇનલ ફાઈટ ફોર ફ્રીડમ, (ખંડ-૮) (૧૯૯૦) ''મહાત્મા ગાંધી : ધ લાસ્ટ ફેઝ (નવજીવન પબ્લિશિંગ હાઉસ દ્વારા પ્રકાશિત ગાંધીજીના જીવનચરિત્રનો દસમો ગ્રંથ એમના ભાઈ પ્યારેલાલ માટે પૂરો કર્યો હતો.) સંદર્ભ શ્રેણી:૧૯૧૪માં જન્મ શ્રેણી:૨૦૦૧માં મૃત્યુ શ્રેણી:રાજકારણી

સરલાદેવી ચૌધરાણી

https://gu.wikipedia.org/wiki/સરલાદેવી_ચૌધરાણી

સરલા દેવી ચૌધરાણી (જન્મ સરલા ઘોષાલ; ૯ સપ્ટેમ્બર ૧૮૭૨ – ૧૮ ઓગસ્ટ ૧૯૪૫) એક ભારતીય શિક્ષણવિદ્ અને રાજકીય કાર્યકર્તા હતા, જેમણે ૧૯૧૦માં અલ્હાબાદમાં ભારત સ્ત્રી મહામંડળની સ્થાપના કરી હતી. ભારતમાં રાષ્ટ્રીય કક્ષાની મહિલાઓની આ પ્રથમ સંસ્થા હતી. સંસ્થાનું એક પ્રાથમિક ધ્યેય સ્ત્રી શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવાનું હતું. સમગ્ર ભારતમાં મહિલાઓની સ્થિતિ સુધારવા માટે આ સંગઠને લાહોર, અલ્હાબાદ, દિલ્હી, કરાચી, અમૃતસર, હૈદરાબાદ, કાનપુર, બાંકુરા, હજારીબાગ, મિદનાપુર અને કોલકાતામાં અનેક શાખાઓ ખોલી હતી. પ્રારંભિક જીવન સરલાનો જન્મ ૯ સપ્ટેમ્બર ૧૮૭૨ના રોજ કોલકાતાના જોરાશાંકોમાં એક જાણીતા બંગાળી બૌદ્ધિક પરિવારમાં થયો હતો. તેમના પિતા જાનકીનાથ ઘોષાલ બંગાળ કોંગ્રેસના પ્રથમ સચિવોમાંના એક હતા. તેમની માતા સ્વર્ણકુમારી દેવી, એક પ્રખ્યાત લેખિકા, બ્રહ્મોસમાજના પ્રખ્યાત નેતા દેવેન્દ્રનાથ ટાગોરની પુત્રી અને કવિ રવિન્દ્રનાથ ટાગોરના પિતરાઈ બહેન હતા. તેની મોટી બહેન, હિરણમયી, એક લેખિકા અને વિધવાગૃહની સ્થાપક હતી. સરલા દેવીનો પરિવાર બ્રહ્મધર્મનો અનુયાયી હતો. આ ધર્મની સ્થાપના રામમોહન રાયે કરી હતી અને પછીથી સરલાના દાદા દેવેન્દ્રનાથ ટાગોરે તેનો વિકાસ કર્યો હતો. thumb|સરલા અને તેની બહેન હિરણમયી|left|upright=0.8 ૧૮૯૦માં, તેમણે બેથુન કોલેજમાંથી અંગ્રેજી સાહિત્યમાં બી.એ.ની પદવી મેળવી હતી. બીએની પરીક્ષામાં ટોચની મહિલા ઉમેદવાર હોવાને કારણે તેમને કોલેજનો પ્રથમ પદ્માવતી સુવર્ણ ચંદ્રક એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. તેઓ ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળમાં ભાગ લેનારી તેમના સમયની કેટલીક મહિલાઓમાંની એક હતી. ભાગલા વિરોધી ચળવળ દરમિયાન તેમણે પંજાબમાં રાષ્ટ્રવાદની વાતો ફેલાવી અને ગુપ્ત ક્રાંતિકારી સમાજ જાળવ્યો હતો. કારકિર્દી શિક્ષણ પૂરું કર્યા પછી, સરલા મૈસૂર રાજ્યમાં ગઈ અને મહારાની ગર્લ્સ સ્કૂલમાં શાળાની શિક્ષિકા તરીકે જોડાઈ. એક વર્ષ પછી, તેણી ઘરે પરત ફરી અને બંગાળી સામયિક ભારતી માટે લખવાનું શરૂ કર્યું, જ્યારે તેની રાજકીય પ્રવૃત્તિઓ પણ શરૂ કરી. ૧૮૯૫થી ૧૮૯૯ સુધી તેમણે ભારતીનું સંપાદન તેમની માતા અને બહેન સાથે સંયુક્ત રીતે કર્યું હતું, અને ત્યાર બાદ ૧૮૯૯થી ૧૯૦૭ સુધી તેમણે પોતાની મેળે જ દેશભક્તિનો પ્રચાર કરવાનો અને સામયિકના સાહિત્યિક ધોરણને ઊંચું લાવવાનો ધ્યેય રાખ્યો હતો. ૧૯૦૪માં તેમણે કોલકાતામાં લક્ષ્મી ભંડાર (મહિલા સ્ટોર)ની શરૂઆત કરી હતી, જેનો ઉદ્દેશ મહિલાઓ દ્વારા ઉત્પાદિત દેશી હસ્તકળાઓને લોકપ્રિય બનાવવાનો હતો. ૧૯૧૦માં તેમણે ભારત સ્ત્રી મહામંડળ (અખિલ ભારતીય મહિલા સંગઠન)ની સ્થાપના કરી હતી, જેને ઘણા ઇતિહાસકારો દ્વારા મહિલાઓ માટેની પ્રથમ અખિલ ભારતીય સંસ્થા તરીકે ગણવામાં આવે છે. દેશભરમાં અનેક શાખાઓ સાથે, તેણે વર્ગ, જાતિ અને ધર્મને ધ્યાનમાં લીધા વિના મહિલાઓ માટે શિક્ષણ અને વ્યાવસાયિક તાલીમને પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું. અંગત જીવન ૧૯૦૫માં, સરલા દેવીએ રામભુજ દત્ત ચૌધરી (૧૮૬૬-૧૯૨૩) સાથે લગ્ન કર્યા, જેઓ વકીલ, પત્રકાર, રાષ્ટ્રવાદી નેતા અને આર્ય સમાજના અનુયાયી હતા, જે સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતી દ્વારા સ્થાપિત હિન્દુ સુધારણા ચળવળ હતી. લગ્ન બાદ તેઓ પંજાબ જતા રહ્યા હતા. ત્યાં તેમણે તેમના પતિને રાષ્ટ્રવાદી ઉર્દૂ સાપ્તાહિક હિન્દુસ્તાનનું સંપાદન કરવામાં મદદ કરી, જેને પાછળથી અંગ્રેજી સામયિકમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યું. અસહકારની ચળવળમાં સંડોવણી બદલ જ્યારે તેમના પતિની ધરપકડ કરવામાં આવી ત્યારે મહાત્મા ગાંધી મહેમાન તરીકે લાહોરમાં તેમના ઘરે ગયા હતા. ગાંધીજીએ પોતાનાં ભાષણોમાં તેમ જ યંગ ઇન્ડિયા અને અન્ય સામયિકોમાં તેમનાં કાવ્યો અને લખાણોને ટાંક્યાં હતાં. ફેબ્રુઆરી ૧૯૨૦માં, યંગ ઇન્ડિયાએ લાહોર પરદાહ ક્લબમાં તેના સભ્યપદ સાથે સંબંધિત કેટલાક પત્રો પ્રકાશિત કર્યા. રોલેટ સત્યાગ્રહમાં ભાગ લેવા બદલ સરલાના પતિની ધરપકડ કરવામાં આવી તે પછી, ઉના ઓ'ડ્વાયર (માઇકલ ઓ'ડ્વાયરની પત્ની) ઇચ્છતી હતી કે તેણી તેના સભ્યપદેથી રાજીનામું આપી દે. તેમણે ગાંધી સાથે આખા ભારતમાં પ્રવાસ કર્યો હતો. જ્યારે તેઓ અલગ હોય ત્યારે, તેઓ વારંવાર પત્રોની આપ-લે કરતા હતા. રવીન્દ્ર ભારતી યુનિવર્સિટીના વાઇસ ચાન્સેલર પ્રોફેસર સબ્યસાચી બાસુ રે ચૌધરીના જણાવ્યા અનુસાર, બંને વચ્ચેનો સંબંધ ગાઢ હોવા છતાં પરસ્પર પ્રશંસાથી વિશેષ કશું જ નહોતો. તેમના એકના એક પુત્ર દીપકે ગાંધીજીની પૌત્રી રાધા સાથે લગ્ન કર્યા હતા. પછીનું જીવન ૧૯૨૩માં તેમના પતિના મૃત્યુ બાદ, સરલા દેવી કોલકાતા પાછા ફર્યા, અને ૧૯૨૪ થી ૧૯૨૬ સુધી ભારતી માટે ફરીથી સંપાદનની જવાબદારીઓ શરૂ કરી. તેમણે ૧૯૩૦માં કોલકાતામાં એક કન્યા શાળા, શિક્ષા સદનની સ્થાપના કરી હતી. તેઓ ૧૯૩૫માં જાહેર જીવનમાંથી નિવૃત્ત થયા હતા અને ધર્મમાં રચ્યાપચ્યા રહ્યા હતા અને હાવડાના ઠાકુર અથવા હાવડાના ભગવાન તરીકે જાણીતા બિજોય કૃષ્ણ ચટ્ટોપાધ્યાય (૧૮૭૫-૧૯૪૫) ને તેમના આધ્યાત્મિક શિક્ષક તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેમણે પોતાના આધ્યાત્મિક ગુરુના મૌખિક ઉપદેશની નોંધોને 'વેદ વાણી' (વેદોનો અવાજ) શીર્ષક સાથે પ્રકાશિત કરી હતી. જીવનેર ઝારા પાતા નામની આત્મકથામાં અંતમાં તેમના તેમજ પ્રકાશક દ્વારા તેમના આધ્યાત્મિક શિક્ષકના નામનો તેમજ વેદ વાણીનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. ત્યાં જે આધ્યાત્મિક નેતાનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે તેનું નામ બિજોય કૃષ્ણ ચટ્ટોપાધ્યાયને બદલે બિજોય કૃષ્ણ દેવ શર્મા છે, કારણ કે 'દેવ શર્મા' બ્રાહ્મણોનું એક સામાન્ય બિરુદ છે. ૧૮ ઓગસ્ટ, ૧૯૪૫ના રોજ કોલકાતામાં તેમનું અવસાન થયું. તેમની આત્મકથા જીવનેર ઝારા પાતાનું શ્રેણીબદ્ધ લેખન બંગાળી સાહિત્યિક સામયિક દેશમાં તેમના જીવનના ઉત્તરાર્ધમાં ૧૯૪૨-૧૯૪૩માં થયું હતું. પાછળથી તેનો અંગ્રેજીમાં અનુવાદ સિકતા બેનર્જીએ ધ સ્કેટર્ડ લીવ્સ ઓફ માય લાઇફ (૨૦૧૧) તરીકે કર્યો હતો. સંદર્ભ શ્રેણી:૧૯૪૫માં મૃત્યુ

રુક્મિણી લક્ષ્મીપતિ

https://gu.wikipedia.org/wiki/રુક્મિણી_લક્ષ્મીપતિ

રુક્મિણી લક્ષ્મીપતિ (૬ ડિસેમ્બર, ૧૮૯૨ – ૬ ઓગસ્ટ, ૧૯૫૧) એ ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય ચળવળકાર અને ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ સાથે સંકળાયેલા રાજકારણી હતા. તેઓ મદ્રાસ ધારાસભામાં ચૂંટાનારા પ્રથમ મહિલા હતા. તેઓ મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સીમાં મંત્રી તરીકે સેવા આપનાર પ્રથમ મહિલા હતા. પ્રારંભિક જીવન thumb|left રુક્મિણીનો જન્મ મદ્રાસ (વર્તમાન ચેન્નાઈ) ખાતે એક ખેડૂત પરિવારમાં થયો હતો. તેણીના દાદા રાજા ટી. રામરાવ જમીનદાર હતા. તેણીએ મદ્રાસની મહિલા ક્રિશ્ચિયન કૉલેજમાંથી બી.એ.ની પદવી મેળવી હતી. તેમણે ડૉ. અચંતા લક્ષ્મીપતિ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. કારકિર્દી રાજકારણમાં પ્રવેશ ૧૯૧૧માં તેણીએ મહિલા આંદોલનમાં પ્રવેશ કર્યો અને ભારત સ્ત્રી મહામંડળના સચિવ બન્યા હતા. ૧૯૧૭માં તેઓ ભારતીય મહિલા સંઘ (ડબલ્યુઆઇએ)માં જોડાયા હતા. તેમણે મહિલાઓના ઉત્થાન માટે તેમજ સ્ત્રીશિક્ષણ, બાળલગ્ન અને મહિલાલક્ષી અન્ય સામાજિક સુધારાઓ માટે સંઘર્ષ કર્યો હતો. ૧૯૨૦ના દાયકામાં રુક્મિણીએ રાજકારણના ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કર્યો. તેમણે સ્વદેશી ચળવળમાં ભાગ લીધો અને ખાદી કાંતવાનું શરૂ કર્યું અને યુવતીઓને ખાદી પહેરવા માટે રાજી કરી હતી. ૧૯૨૩માં ૩૧ વર્ષની વયે તેઓ કોંગ્રેસમાં જોડાયા અને કોંગ્રેસની યુવા પાંખની રાજકીય પ્રવૃતિઓમાં સક્રિય ભૂમિકા ભજવી હતી. ૧૯૨૬માં તેમણે પેરિસ ખાતે યોજાયેલી આંતરરાષ્ટ્રીય મહિલા મતાધિકાર એલાયન્સ કોંગ્રેસમાં ભારતીય પ્રતિનિધિ તરીકે હાજરી આપી હતી. સ્વાતંત્ર્યસંગ્રામમાં ભૂમિકા ૧૯૩૦માં મહાત્મા ગાંધીએ બ્રિટીશ સરકાર દ્વારા મીઠા પર લાદવામાં આવેલા કર સામે મીઠાના સત્યાગ્રહ આંદોલનની શરૂઆત કરી ત્યારે દેશના દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં ઘણી જગ્યાએ આ પ્રકારના વિરોધ પ્રદર્શનો થયા હતા. દાંડી સત્યાગ્રહથી પ્રેરાઈને રાજાજીના નેતૃત્વ હેઠલ મદ્રાસ પ્રેસેડેન્સીના તિરુચીથી વેદનારાયમ સુધીની સત્યાગ્રહ યાત્રાનું આયોજન પસંદ કરેલા ૯૯ સત્યાગ્રહી સાથે કરવામાં આવ્યું હતું જેમાં રુક્મિણી સહિતની ચાર મહિલાઓએ સક્રિયપણે ભાગ લીધો હતો. આ સત્યાગ્રહમાં ભાગ લેવા બદલ તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી અને એક વર્ષ માટે જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા. મીઠાના સત્યાગ્રહની ચળવળમાં તેઓ પ્રથમ મહિલા કેદી બન્યા હતા. તેમણે તેમના તમામ સોનાના આભૂષણો હરિજન કલ્યાણ ભંડોળમાં દાન આપી દીધા હતા. રાજકીય સફર તેમણે ૧૯૩૪માં મદ્રાસ વિધાન પરિષદની પેટા ચૂંટણીમાં ઉમેદવારી નોંધાવી હતી અને જીત મેળવી હતી. ૧૯૩૭ની ચૂંટણીમાં તેઓ મદ્રાસ પ્રેસિડેન્સી ધારાસભામાં ચૂંટાયા હતા. ૧૫ જુલાઈ ૧૯૩૭ના રોજ તેઓ વિધાનસભાના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે ચૂંટાયાં હતાં. ૧ મે, ૧૯૪૬થી ૨૩ માર્ચ, ૧૯૪૭ દરમિયાન, તેઓ ટી. પ્રકાશમ્ મંત્રીમંડળમાં કેબિનેટ દરજ્જાના જાહેર આરોગ્ય મંત્રી હતા. તેઓ મંત્રીપદ મેળવનાર પ્રથમ (અને એકમાત્ર) મહિલા પ્રધાન હતા. ઈ.સ. ૧૯૫૧માં ૫૮ વર્ષની વયે તેમનું અવસાન થયું હતું. વિરાસત ચેન્નઈના એગમોરમાં માર્શલ રોડનું નામ બદલીને તેમના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. ભારતીય ટપાલ વિભાગ દ્વારા તેમની યાદમાં ૧૯૯૭માં એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડવામાં આવી હતી. સંદર્ભ શ્રેણી:૧૮૯૨માં જન્મ શ્રેણી:૧૯૫૧માં મૃત્યુ શ્રેણી:સ્વાતંત્ર્ય સેનાની શ્રેણી:રાજકારણી

ભારતમાતા (ચિત્ર)

https://gu.wikipedia.org/wiki/ભારતમાતા_(ચિત્ર)

ભારત માતા એ ૧૯૦૫માં ભારતીય ચિત્રકાર અવનીન્દ્રનાથ ટાગોર દ્વારા દોરવામાં આવેલી એક કૃતિ છે. જોકે, આ ચિત્રને સૌ પ્રથમ ૧૮૭૦ના દાયકામાં બંકિમચંદ્ર ચેટર્જીએ ચિત્રિત કર્યું હતું. આ કૃતિમાં ભગવા વસ્ત્રો પહેરેલી સાધ્વી જેવી વેશભૂષા ધારણ કરેલી એક સ્ત્રી, તેના ચાર હાથમાં પુસ્તક, ડાંગર, સફેદ કાપડનો ટુકડો અને રૂદ્રાક્ષની માળા સાથે દર્શાવવામાં આવી છે. આ ચિત્ર (પેઇન્ટિંગ) ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળ દરમિયાન સ્વદેશી આદર્શોના ખ્યાલનું પ્રથમ સચિત્ર નિરૂપણ હતું. ભારતીય કવિ અને કલાકાર રવીન્દ્રનાથ ટાગોરના ભત્રીજા અવનીન્દ્રનાથને નાની ઉંમરે ટાગોર કુટુંબના કલાત્મક અભિરુચિથી અવગત કરાવ્યા હતા. અવનીન્દ્રનાથે ૧૮૮૦ના દાયકામાં કોલકાતાની સંસ્કૃત કોલેજમાં પ્રથમ વખત અભ્યાસ કર્યો ત્યારે તેમને કલા શીખવાથી માહિતગાર કરવામાં આવ્યા. આરંભનાં વર્ષો દરમિયાન ટાગોરે યુરોપની પ્રકૃતિવાદી શૈલીમાં ચિત્રો દોર્યાં હતાં, જે એમના આરંભનાં ધ આર્મરી (શસ્ત્રાગાર) જેવાં ચિત્રો પરથી સ્પષ્ટ થાય છે. લગભગ ૧૮૮૬ કે ૧૮૮૭ની સાલમાં ટાગોરના સંબંધી જ્ઞાનનંદિનીદેવીએ ટાગોર અને કલકત્તાની ગવર્નમેન્ટ સ્કૂલ ઑફ આર્ટના ક્યુરેટર ઈ. બી. હેવેલ વચ્ચે મુલાકાત કરાવી. એ મુલાકાતને પરિણામે હેવેલ અને ટાગોર વચ્ચે શ્રેણીબદ્ધ આદાન-પ્રદાન થયાં. એમાં હેવેલને એ જ દિશામાં વિચારો સાથે મૂળ કળાનો સહયોગી મળ્યો અને ટાગોરને એક એવા શિક્ષક મળ્યા જે એમને હિંદી કળાના ઇતિહાસના વિજ્ઞાન વિશે શીખવવાના હતા. એમણે ટાગોરને આર્ટ સ્કૂલના ઉપ પ્રધાનાચાર્ય (વાઇસ પ્રિન્સિપાલ) તરીકે સામેલ કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો. જેને સ્કૂલમાં ભારે વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. આમ કરવા માટે હેવેલે શાળાના મોટા ભાગના નિયમોને તોડવા પડ્યા અને ટાગોરની વર્ગખંડોમાં હુક્કા પીવાની અને સમયપત્રકને વળગી રહેવાની ના પાડવાની ઘણી આદતો સહન કરવી પડી. વિષય ભારત માતાને ભગવા વસ્ત્રો પહેરેલી દૈવી મહિલા તરીકે દર્શાવવામાં આવી છે, જેમાં એક હાથમાં પુસ્તક, ડાંગર, સફેદ કાપડનો ટુકડો અને તેના ચોથા હાથમાં માળા છે. આ ચિત્ર ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવે છે કારણ કે તે ભારત માતા અથવા "મધર ઇન્ડીયા"ની પ્રારંભિક કલ્પનાઓમાંનું એક છે. વિષયવસ્તુ અને રચના thumb|કન્યાકુમારીમાં ભારત માતાની પ્રતિમા. સ્વદેશી ચળવળ દરમિયાન આ કૃતિને દોરવામાં આવી હતી. આ ચળવળની શરૂઆત બંગાળના વિભાજન (૧૯૦૫)ના પ્રતિભાવ રૂપે થઈ હતી, જ્યારે લોર્ડ કર્ઝને બંગાળના મુસ્લિમ બહુલ પૂર્વીય વિસ્તારોને હિન્દુ બહુમતિવાળા પશ્ચિમી વિસ્તારોથી વિભાજિત કર્યા હતા. તેના પ્રતિભાવમાં સ્વદેશી ચળવળમાં ભાગ લઈ રહેલા ભારતીય રાષ્ટ્રવાદીઓએ બ્રિટિશ ચીજવસ્તુઓ અને સંસ્થાઓનો બહિષ્કાર કરીને, સભાઓ અને સરઘસો યોજીને, સમિતિઓની રચના કરીને અને રાજદ્વારી દબાણ લાવીને અંગ્રેજોનો પ્રતિકાર કર્યો હતો. આ ચિત્રની કેન્દ્રીય આકૃતિમાં ભારતીય સંસ્કૃતિ અને વીસમી સદીની શરૂઆતમાં ભારતની અર્થવ્યવસ્થા સાથે સંકળાયેલી અનેક વસ્તુઓ છે, જેમ કે એક પુસ્તક, ડાંગર, સફેદ કાપડનો ટુકડો અને માળા. તદુપરાંત, પેઇન્ટિંગની કેન્દ્રીય આકૃતિના ચાર હાથ છે, જે હિન્દુ કલ્પનાને ઉદ્‌ઘાટિત કરે છે, જે બહુવિધ હાથને અપાર શક્તિ સાથે સરખાવે છે. કોલકાતામાં ઇન્ડિયન મ્યુઝિયમના ક્યુરેટર જયંત સેનગુપ્તાએ જણાવ્યા અનુસાર આ પેઇન્ટિંગને "'ભારત માતા'ના માનવીયકરણના પ્રયાસ તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યો છે, જ્યાં માતા તેના પુત્રોના માધ્યમથી મુક્તિ મેળવવા માંગે છે." ૧૯૦૫થી ભારત માતાના ઘણા પુનરાવર્તનો ચિત્રો અને કલાના અન્ય સ્વરૂપોમાં કરવામાં આવ્યા છે. આમ છતાં ટાગોરના મૂળ ચિત્રનું મહત્ત્વ આજે પણ માન્યતા પ્રાપ્ત છે. વર્ષ ૨૦૧૬માં ભારત માતાને કોલકાતા સ્થિત વિક્ટોરિયા મેમોરિયલ હોલમાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યા હતા. બંગાળ સ્કૂલ ઑફ આર્ટના પ્રેરણાસ્ત્રોત સિસ્ટર નિવેદિતાએ આ પેઇન્ટિંગની પ્રશંસા કરતાં કહ્યું હતું કે: શરૂઆતથી અંત સુધી, આ ચિત્ર ભારતીય ભાષામાં, ભારતીય હૃદયને એક અપીલ કરે છે. તે નવીન શૈલીમાં પ્રથમ મહાન કૃતિ છે. જો હું કરી શકું તો હું તેનું પુનઃમુદ્રણ કરીશ અને તેની હજારો પ્રતોને આ ધરતી પર વિખેરતી રહું જ્યાં લગી કેદારનાથથી લઈને કેપ કોમોરિન (કન્યાકુમારી])ની વચ્ચે એકએક ખેડૂત કે કારીગરની ઝૂંપડીમાં ભારતમાતાની પ્રસ્તુતિ ન થાય. વારંવાર, જેમ જેમ કોઈ તેના ગુણોમાં જુએ છે, તેમ તેમ વ્યક્તિ ચિત્રિત વ્યક્તિત્વની શુદ્ધતા અને નજાકતથી પ્રભાવિત થઈ જાય છે. શીર્ષક અને સાહિત્યિક સંદર્ભ left|thumb|પ્રવાસી સામયિક thumb|સિસ્ટર નિવેદિતા અવનીન્દ્રનાથ ટાગોરનું આ પ્રખ્યાત ચિત્ર પ્રવાસીમાં જ્યારે સૌ પ્રથમ વખત પ્રકાશિત થયું હતું ત્યારે તેનું વર્તમાનમાં લોકપ્રિય શીર્ષક ભારત માતા નહોતું. સામયિકમાં આ તસવીર સાથેના લેખનમાં લખ્યું હતું: માતૃમૂર્તિ. બંગાળીમાં આ શબ્દનો અર્થ માતાની આકૃતિ થાય છે. તે દિવસના ધારાધોરણોથી વિપરીત, કલાકારનું નામ પણ તેની સાથે દર્શાવવામાં આવ્યું ન હતું. અવનીન્દ્રનાથ ટાગોરે પોતે પણ આ ચિત્રના શીર્ષકને બંગ માતા તરીકે વિચાર્યું હતું, જેનો શાબ્દિક અર્થ થાય છે બંગાળની માતા. કારણ કે કલાકાર માટે સામાન્ય રોજિંદી બંગાળી સ્ત્રી આ કૃતિની પ્રેરણાસ્ત્રોત હતી. આમ છતાં એ ચિત્રને લીધે પેદા થયેલી રાષ્ટ્રવાદી લાગણીઓએ અવનીન્દ્રનાથના બંગ માતાથી લઈને અખિલ ભારતીય વ્યક્તિ એવા ભારતમાતાનું રૂપાંતર કર્યું હતું અને સમગ્ર દેશના ખૂણેખૂણે લોકોને પ્રેરણા આપી હતી. જો કે, એ સિસ્ટર નિવેદિતા જ હતા જેમણે આ ચિત્રને ભારત માતાનું નામ આપ્યું હતું અને તેની પ્રતિમા અને પ્રતિનિધિત્વની રાજનીતિની વિગતવાર નોંધ લીધી હતી. નિવેદિતા આ ચિત્રથી એટલા મોહિત અને પ્રભાવિત થયા હતા કે તે સ્વદેશીના મંત્રમાં લોકોને પ્રેરિત કરવા માટે તેને કાશ્મીરથી કન્યાકુમારી સુધી લઈ જવા માંગતા હતા. તેમના માટે, પ્રતીકો અને ખાસ કરીને છબીમાં રહેલી વસ્તુઓ, શક્તિ અને પ્રતિકારના સ્પષ્ટ રાષ્ટ્રવાદી અર્થો સૂચવે છે. ત્યારબાદ પ્રવાસી સામયિકમાં સ્વદેશીના આ સમયગાળા દરમિયાન આ પ્રકારના માતૃ પ્રતિકોને પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યા હતા, જેમાં પીયરે-સીસિલે પ્યુવિસ ડી ચવનેસ દ્વારા ચિત્રિત પેરિસના આશ્રયદાતા અને સંરક્ષક સંત સેન્ટ જેનેવિવનું ચિત્ર (પેઇન્ટિંગ) અને ફ્રેન્ચ પ્રકૃતિવાદી ચિત્રકાર દગ્નાન-બોવેરેટ દ્વારા મેડોનાનું પેઇન્ટિંગ સામેલ કરવામાં આવ્યું હતું. દગ્નાન-બોવેરેટના ચિત્રનું નામ પણ માતૃમૂર્તિ હતું. આ બધા જ મહિલા પ્રતિકો અને તેમનાં ચિત્રોમાં માતાની સ્ત્રીત્વની આકૃતિમાં સન્નિહિત શુદ્ધતા, પ્રતિકાર અને સ્વતંત્રતાનો સમાન વિચાર વ્યક્ત કરવામાં આવ્યો હતો. અવનીન્દ્રનાથના ચિત્રને ભારત માતા તરીકે ગણાવીને નિવેદિતા તેને ખ્રિસ્તી સ્ત્રી પ્રતિકોની સમકક્ષ લાવે છે. આ પ્રકારે તે અવનીન્દ્રનાથના ચિત્રને માતાની આકૃતિમાં નિહિત રાષ્ટ્ર ભાવના અને દેશભક્તિને મૂર્તિમંત કરવાની યુરોપિયન કળાના સંમેલન સાથે જોડે છે. આના માધ્યમથી તે ભારત પર અંગ્રેજો અને તેના વસાહતી આધિપત્યનો સામનો કરે છે, અને ભારતીયોને એક નક્કર માતા આકૃતિ આપે છે, જેની સાથે તેઓ રાષ્ટ્ર વિશેના તેમના વિચારને જોડી શકે છે, અને સ્વદેશી ચળવળમાં ભાગ લેવા માટે પ્રેરિત થઈ શકે છે. અવનીન્દ્રનાથ ટાગોરની ભારત માતા, ડીએજી મ્યુઝિયમની નોંધ, સ્વદેશી કળા અને અખિલ-એશિયન ઓળખ, સૌંદર્યવાદ અને રૂઢિપ્રયોગના કાયાકલ્પ સાથે જોડાયેલી છે. જ્યારે કોઈ તેના વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્રની ક્રમિક ઉત્ક્રાંતિ તરફ નજર નાખે છે, ત્યારે આપણે જોઈએ છીએ કે તે રાષ્ટ્રવાદી કલાના એક ભાગ તરીકે કેવી રીતે જટિલ બને છે. આ પણ જુઓ ભારત માતા સંદર્ભ

ઘૃતાચી

https://gu.wikipedia.org/wiki/ઘૃતાચી

ઘૃતાચી () એ હિન્દુ પૌરાણિક કથાઓમાં એક અગ્રણી અપ્સરા છે. તેણી પોતાની સુંદરતા તેમજ દૈવીય અને માનવીય બંને પ્રકારના પુરુષોને આકર્ષવા તેમજ તેમના બાળકોની માતા બનવા માટે જાણીતી છે. સાહિત્ય ઘૃતાચી ઘણા હિંદુ ધાર્મિક ગ્રંથોમાં જોવા મળે છે, જેમાં મહાકાવ્યો, રામાયણ અને મહાભારત તેમજ પુરાણોનો સમાવેશ થાય છે. તે અપ્સરાઓના દૈવિકા ('દૈવી') વર્ગ સંબંધિત હોવાનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે, અને ભારતીય ચંદ્ર-સૌર કેલેન્ડરમાં એક મહિનો કુંભ રાશિની અધ્યક્ષતા કરે છે. શાસ્ત્રોમાં ઋષિમુનિઓ, ગાંધર્વો (અવકાશી સંગીતકારો), દેવતાઓ અને રાજાઓ સહિત પુરુષોને લલચાવવાની તેની યોગ્યતાનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. વામન પુરાણ અનુસાર, ઘૃતાચી એક સમયે દેવતાઓના સ્થપતિ વિશ્વકર્મા સાથે રહેતી હતી અને તેમને ચિત્રાંગદા નામની પુત્રી હતી. વિશ્વકર્મા પોતાની પુત્રીને કોઈની પણ સાથે લગ્ન કરવાની મનાઈ ફરમાવે છે, જેના કારણે જ્યાં સુધી તેને પુત્ર ન જન્મે ત્યાં સુધી તેને વાનર (વાંદરો) બનવાનો શ્રાપ આપવામાં આવે છે; ઘૃતાચી નલને જન્મ આપીને તેને મુક્ત કરે છે, જે પાછળથી રામની મદદ કરે છે. બ્રહ્મ વૈવર્ત પુરાણમાં અનેક મિશ્રજ્ઞાતિની ઉત્પત્તિનો શ્રેય ઘૃતાચી અને વિશ્વકર્માના સંતાનોને આપવામાં આવ્યો છે. ઘૃતાચીને ગંધર્વ પર્જન્ય સાથે પણ પ્રેમ થઈ ગયો હતો અને તેણે એક પુત્રી વેદવતી (અથવા દેવવતી)ને જન્મ આપ્યો. રામાયણમાં, ઘૃતાચી હંગામી ધોરણે અજાકના પુત્ર રાજા કુશનાભની પત્ની બની હતી, અને સો પુત્રીઓને જન્મ આપ્યો હતો, જેમની સાથે વાયુ દેવતા લગ્ન કરવા માંગતા હતા. પાછળથી, એક પુત્રને જન્મ આપવા માટે, કુશનાભે પુત્રકામેષ્ટિ યજ્ઞની વિધિ કરી અને તેણે એક પુત્ર ગાધીને જન્મ આપ્યો. ઘૃતાચીએ રાજા રૌદ્રશર્વના દસ પુત્રોને પણ જન્મ આપ્યો હતો, જેઓ પુરુવંશના હતા. આ પુત્રોનાં નામ હતાં ઋતેયુ, કાકશેયુ, સ્થન્દિલ્યુ, ક્રિતેયુક, જલેયુ, સન્નતેયુ, ધર્મેયુ, સત્યેયુ, વ્રતેયુ અને વનેયુ. મહાભારત અનુસાર, એક વખત ઘૃતાચીએ ચ્યવનના પુત્ર પ્રમતિ ઋષિને લલચાવ્યા હતા અને રુરુને જન્મ આપ્યો હતો. મહાભારતના શાંતિ પર્વ અને દેવી ભાગવત પુરાણમાં વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે કે વ્યાસ ઋષિને વારસદારની ઇચ્છા છે, પરંતુ તેઓ લગ્ન કરવા માટે ખચકાટ અનુભવે છે. ઘૃતાચી પોપટનું રૂપ ધારણ કરે છે અને તેમની સામે પ્રગટ થાય છે. તેને જોઈને ઋષિ અગ્નિ-છડી પર પોતાનું બીજ ઉત્સર્જિત કરે છે અને તેમાંથી પુત્ર શુકનો જન્મ થાય છે. મહાભારતના આદિ પર્વમાં વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે કે, ભારદ્વાજ ઋષિની નજર ગંગા નદીમાં સ્નાન કરતી ઘૃતાચી પર પડે છે. તેણીને જોઈને ઋષિ યૌન ઉત્તેજના અનુભવે છે અને ટોપલીમાં સ્ખલન કરે છે. જેનાથી એક પુત્ર દ્રોણનો જન્મ થાય છે, જે બાદમાં પાંડવો અને કૌરવોના ગુરુ બને છે. શલ્ય પર્વ જણાવે છે કે આવી જ એક ઘટના બીજી વખત બની હતી, આ વખતે શ્રુતવતી નામની પુત્રીનો જન્મ થયો હતો. સંદર્ભ શ્રેણી:દેવી દેવતા શ્રેણી:હિંદુ ધર્મ

રંભા (અપ્સરા)

https://gu.wikipedia.org/wiki/રંભા_(અપ્સરા)

રંભા (સંસ્કૃત: रम्भा) એ હિન્દુ પૌરાણિક કથાઓમાં સ્વર્ગની અગ્રણી અપ્સરાઓમાંની એક છે. નૃત્ય, સંગીત અને સૌંદર્યની કળામાં તેની સિદ્ધિઓમાં તે અજોડ હોવાને કારણે તેની પ્રશંસા કરવામાં આવે છે. દંતકથા જન્મ મહાકાવ્ય મહાભારતના આદિ પર્વ અનુસાર રંભા અને તેની અપ્સરા બહેનો આલ્મ્બુશા, મિશ્રકેશી, વિધ્યુત્પર્ણ, તિલોત્તમા, અરુણા, રક્ષિતા, મનોરમા, સુબાહુ, કેશિની, સુરત અને સૂરજ એ ઋષિ કશ્યપ અને તેમની પત્ની પ્રધાની પુત્રીઓ છે. ભાગવત પુરાણમાં અપ્સરાઓની માતાનું નામ મુનિ છે. કેટલાક પૌરાણિક શાસ્ત્રોમાં, એક અલગ વૃત્તાંત જોવા મળે છે, જે મુજબ સમુદ્ર મંથન દરમિયાન ક્ષિર સાગર (દૂધનો સમુદ્ર) માંથી રંભા અને અન્ય અપ્સરાઓનો ઉદભવ થયો હતો. વિશ્વામિત્ર સાથે ભેટો thumb|વિશ્વમિત્રની સામે ગાન ગાતી રંભા (વચ્ચે), મુગલ રામાયણનું એક ચિત્ર રંભા અને અન્ય અપ્સરાઓને દેવોના રાજા ઇન્દ્ર દ્વારા વારંવાર ઋષિમુનિઓને લલચાવવા અને આત્મ-ત્યાગ અને તપસ્યા દ્વારા દૈવી શક્તિઓ પ્રાપ્ત ન થાય તેની ખાતરી કરવા માટે મોકલવામાં આવે છે. મહાકાવ્ય રામાયણના બાળ કાંડમાં વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે કે રંભાને ઇન્દ્ર દ્વારા વિશ્વામિત્રની તપસ્યામાં ખલેલ પહોંચાડવાની સૂચના આપવામાં આવી છે, જે એક ઋષિ છે, જેમને અગાઉ મેનકા નામની બીજી અપ્સરા દ્વારા લલચાવવામાં આવ્યા હતા. વિશ્વામિત્રને ખબર પડી કે ઇન્દ્રએ તેને લલચાવવા માટે બીજી એક અપ્સરા મોકલી છે, તેથી ગુસ્સે ભરાયેલા વિશ્વમિત્ર તેને દસ હજાર વર્ષ સુધી એક ખડકમાં રૂપાંતરિત થવાનો શ્રાપ આપે છે જ્યાં સુધી એક બ્રાહ્મણ તેને શ્રાપમાંથી મુક્ત ન કરે. રાવણ દ્વારા બળાત્કાર રંભાને યક્ષના રાજા કુબેરના પુત્ર નલકુવરના સાથીદાર તરીકે વર્ણવવામાં આવી છે. રામાયણના ઉત્તરકાંડમાં લંકાના રાજા અને કુબેરના સાવકા ભાઈ રાવણે રંભાને એક પર્વત પર જોઈ અને તેના સૌંદર્યથી મોહિત થઈ ગયો. તેણે તેની વાસના પૂરી કરવા માટે તેની પાસે પ્રયત્ન કર્યો, પરંતુ તેણે પોતાની પુત્રવધૂ કહીને વિરોધ કર્યો. જો કે, રાવણ એમ કહીને તેની મજાક ઉડાવે છે કે અપ્સરા કોઈની માલિકીની નથી અને તેના પર બળાત્કાર કરવા આગળ વધે છે. આ ઘટના બાદ રંભાએ પોતાના પતિની શોધ કરી અને શું થયું તે જણાવ્યું. રોષે ભરાયેલા નલકુવર રાવણને શ્રાપ આપે છે કે જો તે ક્યારેય વાસનાથી કોઈ સ્ત્રી વિરુદ્ધ હિંસા કરે તો તેનું માથું સાત ટુકડા થઈ જાય. રામની પત્ની સીતા, જેનું રાવણ પાછળથી બળજબરીથી અપહરણ કરે છે, તે માત્ર શ્રાપને કારણે રાવણની વાસનામાંથી બચી જાય છે. સીતાનું તેમનું અપહરણ રામના હાથે તેના મૃત્યુ તરફ દોરી જાય છે. શુક સાથે ભેટો રંભાને કાવ્ય શૃંગારજ્ઞાનનિર્ણયા ('પ્રેમ અને જ્ઞાન વચ્ચેનો તફાવત')માં દર્શાવવામાં આવી છે, જ્યાં તેને શુક નામના એક યુવાન ઋષિને લલચાવવા માટે મોકલવામાં આવે છે, પરંતુ તેના બદલે તે તેની સાથે વાતચીત કરે છે. તે શુકને સમજાવવા માટે શૃંગારિક સ્વરનો ઉપયોગ કરે છે કે માણસનું જીવન પ્રેમ વિના નિરર્થક છે, જેના પર તે પ્રતિકાર કરે છે કે જો કોઈ માણસ સર્વોચ્ચ શાણપણ પ્રાપ્ત કરવામાં અસમર્થ હોય તો તેનું જીવન નકામું છે. સંદર્ભ શ્રેણી:હિંદુ ધર્મ

ત્રિદેવી

https://gu.wikipedia.org/wiki/ત્રિદેવી

ત્રિદેવી () એ હિંદુ ધર્મમાં સર્વોચ્ચ દેવત્વની ત્રિમૂર્તિ છે, જે પ્રતિષ્ઠિત દેવી-દેવતાઓની ત્રયીમાં કાં તો ત્રિમૂર્તિના સ્ત્રીસ્વરૂપ અથવા સંપ્રદાયના આધારે પુરૂષવાચી ત્રિમૂર્તિના જીવનસાથી તરીકે સામેલ છે. આ ત્રયી સામાન્ય રીતે હિન્દુ દેવીઓ સરસ્વતી, લક્ષ્મી અને પાર્વતી દ્વારા વ્યક્ત કરવામાં આવે છે. શક્તિવાદમાં આ ત્રિગુણ દેવીઓ મૂળ-પ્રકૃતિ અથવા આદિ પરાશક્તિનો આવિર્ભાવ છે. નારી ત્રિમૂર્તિ thumb|મહાકાળી (ડાબે), મહાલક્ષ્મી (મધ્ય) અને મહાસરસ્વતી (જમણે) હિંદુ ધર્મના પરંપરાગત એન્ડ્રોસેન્ટ્રીક સંપ્રદાયોમાં, નારી ત્રિદેવી દેવીઓને વધુ પ્રખ્યાત પુરૂષવાચી ત્રિમૂર્તિ દેવતાઓ પ્રત્યે સમકાલીન અને સહાયક દેવતાઓ તરીકે મૂકવામાં આવે છે. શક્તિવાદમાં, સ્ત્રી ત્રિદેવી દેવીઓને સર્જક (મહાસરસ્વતી), સંરક્ષક (મહાલક્ષ્મી) અને વિનાશક (મહાકાળી)ની પ્રખ્યાત ભૂમિકાઓ આપવામાં આવી છે જેમાં પુરુષપ્રધાન ત્રિમૂર્તિ દેવતાઓને સ્ત્રી ત્રિદેવીના કારક તરીકે સહાયક દેવીઓ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવે છે. ત્રિમૂર્તિની પત્નીઓ સરસ્વતી વિદ્યા, કલા અને સંગીતની દેવી છે, તેમજ બ્રહ્માંડ નિર્માતા બ્રહ્માની પત્ની છે. લક્ષ્મી ભાગ્ય, સંપત્તિ, ફળદ્રુપતા, શુભતા, પ્રકાશ, અને ભૌતિક અને આધ્યાત્મિક પરિપૂર્ણતાની દેવી છે, તેમજ સંરક્ષક વિષ્ણુની પત્ની છે. જો કે, લક્ષ્મી માત્ર ભૌતિક સંપત્તિની જ નહિ, પરંતુ અમૂર્ત સમૃદ્ધિ, જેમ કે મહિમા, ભવ્યતા, આનંદ, ઉલ્લાસ અને મહાનતા અને આધ્યાત્મિક પરિપૂર્ણતા, જે મોક્ષમાં રૂપાંતરિત થાય છે, તેની પણ પ્રતિક છે. પાર્વતી શક્તિ, યુદ્ધ, સૌંદર્ય અને પ્રેમની દેવી છે. તે શિવની પત્ની છે, જે અનિષ્ટનો નાશ કરનાર અથવા પરિવર્તક છે. મહત્વ thumb|260x260px|ત્રિદેવી, ડાબી બાજુએ દર્શાવવામાં આવી છે, તેમના સાથીદારો, ત્રિમૂર્તિ સાથે મહાસરસ્વતીને દેવી ભાગવત પુરાણમાં શુમ્બની હત્યા કરનાર તરીકે વર્ણવવામાં આવી છે, જે સૂચવે છે કે તેને સરસ્વતી સાથે બહુ ઓછો સંબંધ છે. મહાલક્ષ્મી દેવીનું સમૃદ્ધિ પાસું છે. તેના બે સ્વરૂપ છે: વિષ્ણુ-પ્રિય લક્ષ્મી અને રાજ્યલક્ષ્મી. પ્રથમ પવિત્રતા અને સદ્‌ગુણનું મૂર્ત સ્વરૂપ છે. દ્વિતીય સ્વરૂપ રાજાઓ સાથે સંબંધિત છે. રાજ્યલક્ષ્મી ચંચળ અને આવેગજન્ય હોવાનું જણાવાયું છે. તે એ તમામ જગ્યાઓમાં પ્રવેશ કરે છે જ્યાં પુણ્ય અને દાન મળી શકે છે, અને આ બંને (પુણ્ય અને દાન) કોઈ પણ જગ્યાએથી અદૃશ્ય થઈ જાય કે તરત જ રાજ્યલક્ષ્મી પણ તે જગ્યાએથી અદૃશ્ય થઈ જાય છે. મહાકાળી અંધકારનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, તે શુદ્ધ તમસનું પ્રતીક છે. મહાકાળી એ દેવીના ત્રણ પ્રાથમિક સ્વરૂપોમાંનું એક છે. તે દેવીનું એક શક્તિશાળી વૈશ્વિક પાસું હોવાનું કહેવાય છે, અને તમસ નામની ગુણ (સાર્વત્રિક ઊર્જા)નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, અને તે પરિવર્તનની સાર્વત્રિક શક્તિનું વ્યક્તિત્વ છે, જે સમયની સર્વોત્કૃષ્ટ શક્તિ છે. ભારતની બહાર બૌદ્ધ ધર્મ અને જાપાની શિન્ટો દેવતાઓ સાથેના સમન્વયવાદ દ્વારા, ત્રિદેવીએ જાપાની પૌરાણિક કથાઓમાં બેન્ઝાઈટેન્યો (સરસ્વતી), કિસ્શોટેન્યો (લક્ષ્મી) અને ડાઇકોકુટેન્યો (મહાકાલી અથવા પાર્વતી)ની દેવીઓ તરીકે પ્રવેશ કર્યો છે. આ પણ જુઓ દુર્ગા ત્રિમૂર્તિ નોંધ સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ શ્રેણી:દેવી દેવતા શ્રેણી:હિંદુ ધર્મ

નાની પલીયડ (તા. બોટાદ)

https://gu.wikipedia.org/wiki/નાની_પલીયડ_(તા._બોટાદ)

REDIRECT નાના પાળીયાદ (તા. બોટાદ)

અવતાર સૈની

https://gu.wikipedia.org/wiki/અવતાર_સૈની

thumb|અવતાર સૈની, ૨૦૨૨માં અવતાર સૈની (મૃત્યુ ૨૮ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૪) એક ભારતીય માઇક્રોપ્રોસેસર ડિઝાઇનર અને ડેવલપર હતા, જેઓ માઇક્રોપ્રોસેસર ડિઝાઇન સંબંધિત પેટન્ટ ધરાવતા હતા. તેઓ ઇન્ટેલના દક્ષિણ એશિયા વિભાગના વડા પણ હતા.Computers Today, November 1-15, 1999 Intel Is Going Strong With Its Price Points Advantage Through Celeron’, Financial Express, 15 November 2002 તેઓ ઇન્ટેલ ખાતે પેન્ટિયમ પ્રોસેસરની ડિઝાઇન અને વિકાસમાં તેમની નેતૃત્વની ભૂમિકા માટે જાણીતા હતા. કારકિર્દી અને સિદ્ધિઓ સૈનીએ વી.જે.ટી.આઈ., મુંબઈમાંથી ઇલેક્ટ્રિકલ એન્જિનિયરિંગમાં સ્નાતકની પદવી અને મિનેસોટા યુનિવર્સિટીમાંથી ઇલેક્ટ્રિકલ એન્જિનિયરિંગમાં અનુસ્નાતક પદવી મેળવી હતી. એપ્રિલ ૧૯૮૨માં, તેઓ મેગ્નેટિક બબલ મેમોરીઝના ક્ષેત્રમાં પ્રોડક્ટ એન્જિનિયર તરીકે ઇન્ટેલમાં જોડાયા. ૧૯૮૦ના દાયકામાં તેણે ઇન્ટેલ ૮૦૩૮૬ પર સર્કિટ ડિઝાઇનર અને ૮૦૪૮૬ પર માઇક્રો-આર્કિટેક્ટ/લોજિક ડિઝાઇનર તરીકે કામ કર્યું. ૧૯૮૯માં, તેમને પેન્ટિયમ પ્રોસેસર ડિઝાઇન ટીમના સહ-નેતા તરીકે બઢતી આપવામાં આવી હતી જ્યાં તેમણે મોટી વિશાળ ઉત્પાદનનું સંચાલન કર્યું હતું. ૧૯૯૪માં, સૈનીને ઇન્ટેલના સાન્ટા ક્લેરા માઇક્રોપ્રોસેસર વિભાગના જનરલ મેનેજર તરીકે બઢતી આપવામાં આવી હતી, જ્યાં તેમણે ઇન્ટેલની આગામી પેઢીના ૬૪-બીટ આર્કિટેક્ચરના માઇક્રોપ્રોસેસરનું સંચાલન કર્યું હતું. મે ૧૯૯૬માં, તેઓ ફોલ્સમ, કેલિફોર્નિયામાં ઇન્ટેલના પ્લેટફોર્મ વિભાગના વડા તરીકે ગયા, જ્યાં તેઓ ચિપસેટ અને ગ્રાફિક્સ સોલ્યુશન્સ માટે જવાબદાર હતા. સપ્ટેમ્બર ૧૯૯૯માં, સૈની દક્ષિણ એશિયાના ઇન્ટેલના ડિરેક્ટર તરીકે ભારતમાં સ્થાયી થયા. તેમણે જાન્યુઆરી ૨૦૦૪માં ઇન્ટેલ કંપની છોડી દીધી. સૈની પાસે માઇક્રોપ્રોસેસર ડિઝાઇન સંબંધિત સાત પેટન્ટ હતી. મૃત્યુ ૨૮ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૪ના રોજ નવી મુંબઈમાં જ્યારે તેઓ સાયકલ ચલાવી રહ્યા હતા ત્યારે પાછળથી એક ટેક્સીએ તેમને ટક્કર મારી હતી અને તેમનું મૃત્યુ થયું હતું. સંદર્ભ શ્રેણી:૨૦૨૪માં મૃત્યુ

ગુજરાત મેટ્રો રેલ કોર્પોરેશન લિમિટેડ

https://gu.wikipedia.org/wiki/ગુજરાત_મેટ્રો_રેલ_કોર્પોરેશન_લિમિટેડ

ગુજરાત મેટ્રો રેલ કોર્પોરેશન લિમિટેડ (જી.એમ.આર.સી) એ ભારત સરકાર અને ગુજરાત સરકાર વચ્ચેની સંયુક્ત સાહસ કંપની છે. તેની સ્થાપના ૪ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૦ના રોજ રૂ.૨૦૨ કરોડ (અંદાજે US$૨૫ મિલિયન)ના પ્રારંભિક રોકાણ સાથે કરવામાં આવી હતી. કંપનીનું મુખ્ય મથક ગાંધીનગર, ગુજરાત, ભારતમાં આવેલ છે. યોજના ચાલુ થયેલ યોજના સિસ્ટમશહેરરાજ્યરેખાઓસ્ટેશનલંબાઈચાલુવાર્ષિક યાત્રીઓ (લાખોમાં) ચાલુ બાંધકામ હેઠળ યોજના OP+U/C+આયોજીત ગુજરાત મેટ્રો ગુજરાત ૨ ૩૧ 4 March 2019 ૧૮.૬ [૧૩] કુલ૧ ૨ ૩૧ ૧૮.૬ બાંધકામ હેઠળ સિસ્ટમ શહેર રાજ્ય સેવા નો પ્રકાર રેખાઓ સ્ટેશન લંબાઈ (બાંધકામ હેઠળ) લંબાઈ (આયોજન) બાંધકામ શરૂ કર્યુ આયોજન નું ઉદ્ઘાટનસુરત મેટ્રો સુરત ગુજરાત રેપિડ ટ્રાન્ઝિટ ૨ ૩૮ ૪૦.૩૫ કિ.મી૨૦૨૧૨૦૨૪વડોદરા મેટ્રો વડોદરાગુજરાતરેપિડ ટ્રાન્ઝિટ૪૩.૨ કિ.મીરાજકોટ મેટ્રોરાજકોટગુજરાતરેપિડ ટ્રાન્ઝિટજામનગર મેટ્રોજામનગરગુજરાતરેપિડ ટ્રાન્ઝિટભાવનગર મેટ્રોભાવનગરગુજરાતરેપિડ ટ્રાન્ઝિટ સંદર્ભ

કસૂંબો

https://gu.wikipedia.org/wiki/કસૂંબો

કસૂંબો એ વિજયગીરી બાવા દ્વારા નિર્દેશિત ભારતીય ગુજરાતી ઐતિહાસિક ડ્રામા ફિલ્મ છે. તેમાં રોનક કામદાર , ધર્મેન્દ્ર ગોહિલ, દર્શન પંડ્યા , ચેતન ધાનાણી, શ્રદ્ધા ડાંગર , મોનલ ગજ્જર અને ફિરોઝ ઈરાની મુખ્ય ભૂમિકામાં છે. તે ૧૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૪ ના રોજ ગુજરાતનાં સિનેમાઘરોમાં પ્રકાશિત થઈ હતી. વાર્તા અલાઉદ્દીન ખિલજીના ગુજરાત પરના આક્રમણ દરમિયાન , શેત્રુંજય ની તળેટીમાં આવેલા આદિપુર ગામના સ્થાનિક વડા દાદુ બારોટ, શેત્રુંજય ડુંગર પરના પાલીતાણાના જૈન મંદિરોને લૂંટ થી અને વિનાશથી બચાવવા માટે યોદ્ધાઓના નાના જૂથનું નેતૃત્વ કરે છે. પાત્રો મુખ્ય કલાકારો અમર બારોટ તરીકે રોનક કામદાર દાદુ બારોટ તરીકે ધર્મેન્દ્ર ગોહિલ અલાઉદ્દીન ખિલજીની ભૂમિકામાં દર્શન પંડ્યા અર્જુન તરીકે ચેતન ધાનાણી સુઝાન તરીકે શ્રદ્ધા ડાંગર રોશનની ભૂમિકામાં મોનલ ગજ્જર વિસાભા તરીકે ફિરોઝ ઈરાની સહાયક કલાકારો ઝુબૈદા તરીકે કોમલ ઠાકર અલાફ ખાન તરીકે વિશાલ વૈશ્ય મીઠીબા તરીકે કલ્પના ગાગડેકર વેદો ખોખર તરીકે બિમલ ત્રિવેદી મેઘજી તરીકે જય ભટ્ટ નાગરાજ તરીકે જગજીતસિંહ વાઢેર જાદવભા તરીકે મયુર સોનેજી રણમલ તરીકે વૃતંત ગોરાડિયા પોપટ તરીકે ભાર્ગવ પરમાર મુનિ મહારાજ તરીકે મનોજ શાહ પૂજારી તરીકે રાગી જાની ઉત્પાદન આ ફિલ્મ વિમલકુમાર ધામીની નવલકથા અમર બલિદાન પરથી લેવામાં આવી છે. તે અંદાજે રૂ.૧૫ કરોડ (US$૧.૯ મિલિયન) ના ખર્ચે બનાવવામાં આવી છે. શૂટિંગ માટે ૧૬ એકર (૬.૫ હેક્ટર) વિસ્તારમાં ફિલ્મનો સેટ બનાવવામાં આવ્યો હતો. માર્કેટિંગ અને પ્રકાશન આ ફિલ્મનું ટીઝર ૨૩ ડિસેમ્બર ૨૦૨૩ના રોજ વિજયગીરી ફિલ્મોસની યુ-ટ્યુબ ચેનલ ઉપર પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું હતું. આ ફિલ્મ ૧૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૪ના રોજ ગુજરાતનાં સિનેમાઘરોમાં પ્રકાશીત થઈ હતી. સંદર્ભ બાહ્ય કડીઓ

પુષ્પાબેન મહેતા

https://gu.wikipedia.org/wiki/પુષ્પાબેન_મહેતા

સઈબાઈ ભોંસલે

https://gu.wikipedia.org/wiki/સઈબાઈ_ભોંસલે

મહારાણી સઈબાઈ ભોસલે (લગ્ન પૂર્વે નિમ્બાલકર) ( 1633 – 5 સપ્ટેમ્બર 1659) મરાઠા સામ્રાજ્યના સ્થાપક છત્રપતિ શિવાજીની પ્રથમ અને મુખ્ય પત્ની હતા. તેઓ તેમના પતિના અનુગામી, છત્રપતિ સંભાજીના માતા હતા. કુટુંબ સઈબાઈ તે સમયના એક અગ્રણી એવા નિમ્બાલકર પરિવારના સભ્ય હતા. આ કુટુંબના સભ્યો પવાર વંશના સમયથી ફલટણના શાસક હતા. અને દક્ષિણી સલતનતો અને મુઘલ સામ્રાજ્યને સેવા આપતા હતા. તેઓ ફલટણના પંદરમા રાજા મુધોજીરાવ નાઈક નિમ્બાલકરની પુત્રી અને સોળમા રાજા બજાજી રાવ નાઈક નિમ્બાલકરના બહેન હતા. સાઈબાઈના માતા રૂબાઈ શિર્કે પરિવારના હતા. લગ્ન રાણી સઈબાઈ અને શિવાજી મહારાજના લગ્ન ૧૬ મે ૧૬૪૦ના દિવસે લાલ મહેલ, પુના ખાતે બાળપણમાં જ થયા હતા. આ લગ્ન તેમની માતા જીજાબાઈ દ્વારા ગોઠવવામાં આવ્યા હતા; પરંતુ આ લગ્નમાં તેમના પિતા, શાહજી કે તેમના ભાઈઓ, સંભાજી અને એકોજીએ હાજર રહી શક્યા. આથી શાહજીએ ટૂંક સમયમાં તેમની નવી પુત્રવધૂ, પુત્ર અને તેમની માતા જીજાબાઈને બેંગ્લુરુ બોલાવ્યા, જ્યાં તેઓ તેમની બીજી પત્ની તુકાબાઈ સાથે રહેતા હતા. શાહજીએ બેંગલુરુમાં ભવ્ય લગ્ન સમારોહ યોજાયો હતો. રાણી સઈબાઈ અને શિવાજી રાજે એકબીજા સાથે ખૂબ નિકટ સંબંધ ધરાવતા હતા. સઈબાઈ એક સમજદાર સ્ત્રી અને વફાદાર પત્ની હોવાનું કહેવાય છે. તેઓ એક સુંદર, સારા સ્વભાવની પ્રેમાળ સ્ત્રી હતી. તેમને સૌમ્ય અને નિઃસ્વાર્થ વ્યક્તિ તરીકે વર્ણવવામાં આવે છે. તેમના તમામ ગુણો, જોકે, શિવાજીની બીજી પત્ની, સોયરાબાઈ તદ્દન વિપરીત હતા, સોયરાબાઈ એક વિશિષ્ટ મહિલા હતા. તેમણે તેમના પતિ અને શાહી પરિવાર પર નોંધપાત્ર પ્રભાવ પાડ્યો હતો. જ્યારે શિવાજીને બીજાપુરના રાજા મોહમ્મદ આદિલ શાહે અંગત મુલાકાત માટે આમંત્રણ આપ્યું હતું ત્યારે સઈબાઈએ શિવાજીના સલાહકાર તરીકે કામ કર્યાનો પણ ઉલ્લેખ છે. શિવાજીના મોટા ભાગના અન્ય લગ્નો રાજકીય બાબતોને કારણે થયા હોવા છતાં સઈબાઈના જીવનકાળ દરમિયાન શિવાજીના સમગ્ર પરિવારમાં એકતાનું વાતાવરણ હતું. ૧૬૫૯માં સઈબાઈના અકાળ મૃત્યુ અને ૧૬૭૪ માં જીજાબાઈના મૃત્યુ પછી, શિવાજીનું અંગત જીવન ચિંતા અને દુઃખોથી ઘેરાઈ ગયું. સોયરાબાઈએ તેમના મૃત્યુ પછી શાહી પરિવારમાં મહત્વ પ્રાપ્ત કર્યું હતું, તે સઈબાઈ જેવી સ્નેહી પત્ની ન હતા. સઈબાઈ તેમના મૃત્યુ સુધી શિવાજીના પ્રિય રહ્યા. શિવાજી માટે પ્રેરણાનો એક મહાન સ્ત્રોત સમાન સઈબાઈ માટે એવી દંતકથા છે કે શિવાજીએ તેમના અંત સમયે મૃત્યુશય્યા પર "સઈ" એ અંતિમ શબ્દ ઉચ્ચાર્યો હતો. સંતાનો તેમના લગ્નના ઓગણીસ વર્ષના સમયગાળા દરમિયાન, સઈબાઈ અને શિવાજીને ચાર સંતાનો જન્મ્યા. સાકવારબાઈ (ઉપનામ "સખુબાઈ"), રાનુબાઈ, અંબિકાબાઈ અને સંભાજી . સખુબાઈના લગ્ન તેમના પ્રથમ પિતરાઈ ભાઈ મહાદજી સાથે થયા હતા, જે સઈબાઈના ભાઈ બાજાજી રાવ નાઈક નિમ્બાલકરના પુત્ર હતા.. રાનુબાઈના લગ્ન જાધવ પરિવારમાં થયા. અંબિકાબાઈએ ૧૬૬૮માં હરજી રાજે મહાડિક સાથે લગ્ન કર્યાં સઈબાઈનું ચોથું સંતાન તેમનો એકમાત્ર પુત્ર સંભાજી હતો, જેનો જન્મ ૧૬૫૭માં થયો હતો અને તે શિવાજીનો સૌથી મોટો પુત્ર હોવાથી તેમનો વારસદાર હતો. સંભાજીનો જન્મ વિવિધ કારણોસર રાજવી પરિવારમાં ખૂબ જ આનંદ અને મહત્વનો પ્રસંગ હતો.  [ વધુ સારું સ્ત્રોત જરૂરી ] મૃત્યુ ૧૬૫૯માં રાજગઢ કિલ્લામાં જ્યારે શિવાજી મહારાજ પ્રતાપગઢ ખાતે અફઝલ ખાન સાથેની મુલાકાતની તૈયારી કરી રહ્યા હતા ત્યારે સઈબાઈનું અવસાન થયું. તેમણે સંભાજીને જન્મ આપ્યો ત્યારથી તેઓ બિમાર હતા અને મૃત્યુ પહેલા તેમની બિમારી ગંભીર બની ગઈ હતી. સંભાજીની સંભાળ તેમના વિશ્વાસુ ધારાઉ દ્વારા લેવામાં આવી હતી. સંભાજી તેમની માતાના મૃત્યુ સમયે બે વર્ષના હતા અને તેમના દાદી જીજાબાઈ દ્વારા તેમનો ઉછેર થયો હતો. સઈબાઈની સમાધિ રાજગઢ કિલ્લા પર આવેલી છે. લોકપ્રિય સંસ્કૃતિમાં સાહિત્ય - શિવપત્ની સઈબાઈ, ડૉ. સદાશિવ શિવદે દ્વારા લખાયેલ સઈબાઈના જીવનનું જીવનચરિત્ર. ફિલ્મ - ઉમાદેવી નાડગોંડે, જે બેબી શકુંતલા તરીકે જાણીતી છે, તેમણે મરાઠી ભાષામાં ૧૯૫૫ની ફિલ્મ છત્રપતિ શિવાજી મહારાજમાં સઈબાઈની ભૂમિકા ભજવી હતી. ફિલ્મ - સ્મિતા પાટીલે ૧૯૭૪માં આવેલી ફિલ્મ રાજા શિવ છત્રપતિમાં સઈબાઈનું પાત્ર ભજવ્યું હતું ફિલ્મ - ઈશા કેસકરે ૨૦૨૨માં દિગ્પાલ દિગપાલ લાંજેકર દ્વારા નિર્દેશિત શેર શિવરાજ ફિલ્મમાં સાઈબાઈની ભૂમિકા ભજવી હતી. કલર્સ ટીવીના ૨૦૧૨ના ઐતિહાસિક ડ્રામા, વીર શિવાજીમાં, સઈબાઈનું પાત્ર અભિનેત્રી પલક જૈને (કુમાર વય) તરીકે અને સોનિયા શર્મા (પુખ્ત વયના)એ ભજવ્યું હતું.[ ટાંકણી જરૂરી ] ટેલિવિઝન - રુજુતા દેશમુખે સ્ટાર પ્રવાહ પર પ્રસારિત થતી લોકપ્રિય ટીવી શ્રેણી રાજા શિવછત્રપતિમાં સઈબાઈનું પાત્ર ભજવ્યું છે.[ ટાંકણી જરૂરી ] ટેલિવિઝન - પૂર્વા ગોખલેએ સંભાજીના જીવન પર આધારિત સ્વરાજ્યરક્ષક સંભાજીમાં સઈબાઈની ભૂમિકા ભજવી હતી. ટેલિવિઝન - જીજાબાઈના જીવન પર આધારિત સ્વરાજ્ય જનની જીજામાતામાં સઈબાઈનું પાત્ર સમીરા ગુજર-જોશી દ્વારાભજવવામાં આવ્યું છે જ્યારે ગાર્ગી રાનડે યુવાન સઈબાઈનું પાત્ર ભજવ્યું છે. સંદર્ભ શ્રેણી:ભારતીય વ્યક્તિ

ગંગેય ડોલ્ફિન

https://gu.wikipedia.org/wiki/ગંગેય_ડોલ્ફિન

ભારતની ગંગા અને બ્રહ્મપુત્રા નદીમાં જોવા મળતી ગંગેય ડોલ્ફિન મીઠા પાણીની પ્રજાતિ છે. તે સામાન્ય રીતે ઊંડા અને શાંત વહેણવાળા નદીપ્રવાહના ક્ષેત્રોમાં વસે છે. દુનિયાની અત્યંત ગીચ વસ્તી ધરાવતા પ્રદેશમાંથી વહેતી ગંગા નદીમાં જોવા મળે છે. નદીમાં છોડવામાં આવતું ગંદું પાણી, કાંપના કારણે થતું નદીનું પુરાણ, નદીમાં થતું વહાણવટું, વગેરે જેવા પરિબળો તેના અસ્તિત્વ સામે ખતરો ઉત્પન્ન કરે છે. આ પ્રજાતિની ડોલ્ફિન વારંવાર સપાટી પર શ્વાસ લેવા આવે છે અને ત્યારે તે સૂ - સૂ એવો અવાજ કરે છે તેથી સ્થાનિકો તેને સોંસ, સૂસૂ કે સુઈસના નામે પણ ઓળખે છે. thumb|ગંગા નદીમાંથી મળી આવેલી ગંગેય ડોલ્ફિન પકડી ને ગંગા નદીમાં ઊભેલો માણસ પ્રાકૃતિક આવાસ ગંગેય ડોલ્ફિન કુદરતી રીતે ભારત, નેપાળ અને બાંગ્લાદેશમાં જોવા મળે છે. ભારતમાં તે ગંગા, બ્રહ્મપુત્રા અને ચંબલ નદીઓમાં જોવા મળી આવે છે. શ્રેણી:જળચર

બહિણાબાઈ

https://gu.wikipedia.org/wiki/બહિણાબાઈ

બહિણાબાઈ (જ. ૧૬૨૮ અ. ૧૭૦૦) અથવા બહિણા અથવા બહિણી એ મહારાષ્ટ્ર, ભારતની એક વારકરી સંપ્રદાયના કવિ-સંત છે. તેમને અન્ય વારકરી કવિ-સંત તુકારામની શિષ્યા ગણવામાં આવે છે. બ્રાહ્મણ પરિવારમાં જન્મેલા બહિણાબાઈએ નાની ઉંમરે એક વિધુર સાથે લગ્ન કર્યા હતા અને તેમના બાળપણનો મોટાભાગનો સમય તેમના પરિવાર સાથે મહારાષ્ટ્રની આસપાસ ભટકવામાં વિતાવ્યો હતો. તેમણે તેમની આત્મકથા આત્મમનિવેદનમાં એક વાછરડા સાથેના તેમના આધ્યાત્મિક અનુભવો અને વારકરી સંપ્રદાયના ઇષ્ટદેવ વિઠોબા અને તુકારામના દર્શનનું વર્ણન કર્યું છે. તેમણે જણાવ્યું છે કે તેમના પતિએ મૌખિક અને શારીરિક શોષણ કર્યું હતું અને તેમના આધ્યાત્મિક વલણને ધિક્કાર્યું હતું પરંતુ આખરે તેમના પસંદ કરેલા ભક્તિ માર્ગનો સ્વીકાર કર્યો હતો. ઇતિહાસમાં નોંધાયેલ મોટાભાગના સ્ત્રી-સંતોએ લગ્ન કર્યા નથી અથવા ભગવાન માટે તેમના લગ્નજીવનનો ત્યાગ કર્યો છે જ્યારે બહિણાબાઈ તેમના સમગ્ર જીવન પરણિત રહ્યા હતા. મરાઠીમાં લખાયેલી બહિણાબાઈની અભંગ રચનાઓ તેમના મુશ્કેલીમાં મુકાયેલા વૈવાહિક જીવન અને સ્ત્રી તરીકે જન્મ્યાના અફસોસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. બહિણાબાઈ હંમેશા તેમના પતિ પ્રત્યેની તેમની ફરજો અને વિઠોબા પ્રત્યેની તેમની ભક્તિ વચ્ચે અસમંજસ અનુભવતી હતી. તેમની કવિતા તેમના પતિ પ્રત્યેની ફરજો અને ભગવાન પ્રત્યેની ભક્તિ વચ્ચેના સમાધાનને પ્રતિબિંબિત કરે છે. પ્રારંભિક જીવન બહિણાબાઈએ આત્મમનિવેદન અથવા બહિનીબાઈ ગાથા નામની આત્મકથા લખી છે, જ્યાં તેણીએ માત્ર તેમના વર્તમાન જન્મનું જ નહીં પરંતુ અગાઉના બાર જન્મોનું પણ વર્ણન કર્યું છે.Tharu p. 108For account of her previous lives, see Feldhaus pp. 598–9For complete English translation of Bahinabai's abhangas see Bahinabai: A Translation of Her autobiography and Verses by Justin E. Abbot (Poona, Scottish Mission, 1929). Some verses are given in Tharu pp. 109–115 કુલ ૪૭૩ માંથી પ્રથમ ૭૮ પંક્તિઓ તેના તેમના જીવનને વર્ણવે છે. જણાવ્યા મુજબ, તેમનો જન્મ ઉત્તર મહારાષ્ટ્રમાં ઇલોરા અથવા વેરુલ નજીક આવેલા દેવગાંવ (રંગરી)માં થયો હતો. અહીં તેમણ બાળપણ વીતાવ્યું હતું. તેમના પિતા આઊદેવ કુલકર્ણી અને માતા જાનકી હિંદુ બ્રાહ્મણ પુજારી હતા તેઓ તેમના પ્રથમ સંતાન બહિણાબાઈને તેમનું સદનસીબ માનતા હતા. બહિણાબાઈએ નાનપણથી રમતા રમતા ભગવાનના નામનો પાઠ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું.Anandkar p. 64 આઊદેવ મહેસૂલ-અધિકારી હતા દેવું કરવાના કારણે જેલમાં ગયેલા. એક રાત્રે તેઓ જેલમાંથી ભાગી ગયા અને રહિમતપુરમાં બે વર્ષ અજ્ઞાતવાસમાં રહ્યા. ત્યારબાદ પરિવાર સાથે કાયમ માટે કોલ્હાપુર રહેવા જતા રહ્યા. બહિણાબાઈના લગ્ન ત્રણ વર્ષની ઉંમરે ગંગાધર પાઠક નામના ત્રીસ વર્ષના વિધુર સાથે થયા હતા, જેમને તેઓ એક વિદ્વાન અને "પુરુષના ઉત્તમ રત્ન" તરીકે વર્ણવે છે. પરંતુ રિવાજ મુજબ તે તરુણાવસ્થા સુધી પહોંચી ત્યાં સુધી માતા-પિતા સાથે રહી હતી. જ્યારે બહિણાબાઈ લગભગ નવ વર્ષની હતી, ત્યારે તેમણે તેમના માતા-પિતા અને પતિ સાથે, પારિવારિક વિવાદને કારણે દેવગાંવ છોડવું પડ્યું હતું. તેઓ ગોદાવરી નદીના કિનારે સાધુઓ માફક યાત્રાળુઓ સાથે ભટકતા હતા અને અનાજ માટે ભીખ માગતા હતા. આ સમયગાળામાં તેઓએ વિઠોબાનું મુખ્ય મંદિર જ્યાં છે તે પંઢરપુરની મુલાકાત લીધી. અગિયાર વર્ષની ઉંમર સુધીમાં, તેણી તેના પરિવાર સાથે આખરે કોલ્હાપુરમાં સ્થાયી થઈ. આ ઉંમરે વિવાહિત જીવનની જરૂરિયાતને આધીન હતા પરંતુ તે તેમાં રસ ધરાવતા ન હતા. ગુજરાતી વિશ્વકોશમાં તેમના પતિનું નામ રત્નાકર પાઠક જણાવ્યું છે. અહીં તેઓ એક બ્રાહ્મણના ઘરની ઓશરીમાં રહ્યા હતા. પછીનું જીવન thumb| બહિણાબાઈએ વારકારી દેવ વિઠોબાના દર્શન થયેલા જે ઉપરના ચિત્રમાં છે. કોલ્હાપુરમાં બહિણાબાઈને-કીર્તનના ગીતો અને ભાગવત પુરાણની કથાઓ સાંભળવા મળી હતી. અહીં બહિણાબાઈના પતિને બ્રાહ્મણ દ્વારા એક ગાય ભેટમાં આપવામાં આવી હતી, જેણે ટૂંક સમયમાં એક વાછરડાને જન્મ આપ્યો હતો. બહિણાબાઈ વાછરડા સાથે આધ્યાત્મિક મુલાકાતનો અહેવાલ આપે છે. વારકરી સાહિત્યમાં વાછરડું એ વ્યક્તિનું પ્રતીક છે જેણે અગાઉના જન્મમાં યોગની સૌથી વધુ એકાગ્રતા પ્રાપ્ત કરી હોય, પરંતુ કોઈ ભૂલને કારણે તેને વાછરડા તરીકે જન્મ લેવો પડ્યો હોય. બહિણાબાઈ જ્યાં પણ જતા ત્યાં વાછરડું તેમની પાછળ જતું. બહિણાબાઈએ વાછરડા સાથે પ્રખ્યાત સ્વામી જયરામના કીર્તનમાં પણ હાજરી આપી હતી. જયરામે વાછરડું અને બહિણાબાઈના માથા થપથપાવ્યા અને પ્રશંસા કરી. જ્યારે બહિણાબાઈના પતિને આ ઘટના વિશે ખબર પડી ત્યારે તેણે બહિણાબાઈને તેના વાળથી ખેંચીને માર માર્યો અને તેને ઘરમાં બાંધી દીધી. આ પછી વાછરડું અને ગાયએ ખોરાક અને પાણી છોડી દીધું જેના કારણે વાછરડું મૃત્યુ પામ્યું. તેના દફન સમયે બહિણાબાઈ બેભાન થઈ ગઈ હતા અને દિવસો સુધી બેભાન અવસ્થામાં રહ્યા હતા. તેઓ વારકરીના ભગવાન વિઠોબા અને બાદમાં તેમના સમકાલીન સંતકવિ તુકારામના પ્રથમ દર્શનથી ભાનમાં આવ્યા. આ ઘટના પછી તેમને આ જોડીનું બીજું દર્શન થયું જેણે તેને વાછરડાના મૃત્યુના દુઃખમાંથી મુક્ત કર્યા.Feldhaus pp. 595–6 આ દર્શનમાં તુકારામ તેમને અમૃતપાન કરાવતા અને "રામ-કૃષ્ણ-હરિ" મંત્ર શીખવતા. ત્યારબાદ, બહિણાબાઈએ તુકારામને પોતાના ગુરુ જાહેર કર્યા.Anandkar pp. 66–7 તેમના દર્શનમાં તુકારામે તેમને ભક્તિમાર્ગમાં પ્રવેશ કરાવ્યો હતો અને તેમને વિઠોબાના નામનો પાઠ કરવાની સૂચના આપી હતી.Anandkar p.121 કેટલાક લોકો તેમના વર્તનને ગાંડપણની નિશાની માનતા હતા, જ્યારે અન્ય લોકો તેને સંતત્વની નિશાની માનતા.Anandkar p. 67 બહિણાબાઈના પતિએ તેમને એમ કહીને મનાવવા પ્રયત્ન કર્યો કે તે બ્રાહ્મણ છે એટલે નીચલી જાતિના શૂદ્ર તુકારામની વાત ન સાંભળવી જોઈએ. જોકે બહિણાબાઈને કર્તવ્યનિષ્ઠ પત્નીના જીવનમાં સુખ ન મળ્યું પણ તે પતિની સેવાની સાથે સાથે ભક્તિ તરફ વળ્યા. જેમ જેમ તેમની પ્રસિદ્ધિ ફેલાતી ગઈ તેમ તેમ તેમના પતિને બહિણાબાઈથી ઈર્ષ્યા થતી હોવાનું દર્શાવવામાં આવ્યું છે. તેમના ગુસ્સે ભરાયેલા પતિએ બહિણાબાઈને ગાળો આપી, માર માર્યો અને પશુવાડામાં કેદ કરી દીધી હોવાનું નોંધાયું છે. જ્યારે બધી જ પદ્ધતિઓ તેમને રોકવામાં નિષ્ફળ ગઈ, ત્યારે તેણે બહિણાબાઈને છોડવાનું નક્કી કર્યું, જે સમયે તે ત્રણ મહિનાની ગર્ભવતી હતી.Feldhaus p. 596 જો કે, તેઓ આમ કરી શક્યા ન હતા કારણ કે જે દિવસે તેને છોડવાના હતા તે દિવસથી તેમને એક મહિના હાથ-પગમાં બળતરા થયા કરી અને મરણપથારીએ આવી ગયા. છેવટે તેમણે પસ્તાવો કર્યો અને બહિણાબાઈની શ્રદ્ધા અને ભગવાન પ્રત્યેની ભક્તિથી સહમત થયા.Aklujkar p. 122 તે જ સમયે, બહિણાબાઈને તેમના પતિની ઉપેક્ષા સમજાઈ અને નક્કી કર્યું કે "ભગવાનને સમર્પિત કરવા કરતાં તેમની સેવા કરવી વધુ મહત્વપૂર્ણ છે". બહિણાબાઈ લખે છે:Feldhaus pp. 596–7 હું મારા પતિની સેવા કરીશ-તે મારો ભગવાન છે....મારા પતિ મારા ગુરુ છે મારા પતિની મારી રીતઆ મારા હૃદયનો સાચો સંકલ્પ છે.જો મારા પતિ દુનિયા છોડીને ચાલ્યા જાય,પાંડુરંગ (વિઠોબા) મને પુરુષો વચ્ચે રહેવાથી શું ફાયદો થશે? ...મારા પતિ આત્મા છે હું શરીર છું.મારા પતિ પાણી છે હું તેમાં માછલી છું.હું કેવી રીતે જીવી શકું?...પથ્થરના દેવ વિઠ્ઠલ (વિઠોબા)અને સ્વપ્ન સંત તુકા (તુકારામ)મને જે સુખ જાણે છે તેનાથી મને શા માટે વંચિત રાખવો જોઈએ? બહિણાબાઈનો પરિવાર તુકારામના વતન દેહૂ ગયો અને તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપી. અહીં, બ્રાહ્મણ બહિણાબાઈ દ્વારા નીચલી જાતિના શૂદ્ર તુકારામને તેમના ગુરુ તરીકે સ્વીકારવાથી સ્થાનિક બ્રાહ્મણો ઉશ્કેરાયા હતા, જેના કારણે પરિવારને હેરાન કરવામાં આવ્યા હતા અને બહિષ્કારની ધમકી આપવામાં આવી હતી. દેહુમાં બહિણાબાઈએ એક પુત્રીને જન્મ આપ્યો, જેનું નામ તેમણે કાસીબાઈ રાખ્યું. તે વ્યથિત હતા અને તેમણે આત્મહત્યાના વિચાર કર્યા. તુકારામ તેમને દર્શનમાં આવી રોક્યા અને તેમને કાવ્યરચનાની શક્તિ આપી અને ભવિષ્યવાણી કરી કે તેમને એક પુત્ર હશે જે તેમના અગાઉના જન્મમાં સાથી હતા, આમ બહિણાબાઈએ કવિતાની રચના શરૂ કરી હોવાનું માનવામાં આવે છે. તેમની પ્રથમ કવિતા વિઠોબાને સમર્પિત હતી.Anandkar pp. 68–9 બાદમાં, તેમને એક પુત્ર થયો, જેનું નામ તેમણ વિઠોબા રાખ્યું, તેના જન્મનો ચોક્કસ સમય આપવામાં આવ્યો નથી, પરંતુ તેમની આત્મકથાના પછીના ભાગમાં તેનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. છેવટે પરિવાર શિરુર રહેવા ગયો, જ્યાં બહિણાબાઈએ થોડા સમય માટે મૌન વ્રત રાખ્યું હતું. ૧૬૪૯માં તુકારામના મૃત્યુ પછી, બહિનાબાઈએ દેહુની ફરી મુલાકાત લીધી અને અઢાર દિવસ સુધી ઉપવાસ કર્યો, જ્યાં પરંપરાગત અહેવાલ મુજબ, તેમને ફરીથી તુકારામના દર્શન થયા. ત્યારબાદ તેમણે સંત રામદાસ મુલાકાત લીધી અને ૧૬૮૧માં તેમના મૃત્યુ સુધી તેમની સાથે રહ્યા. ત્યારબાદ તે શિરુર પરત આવ્યા હતા.Anandkar p. 70 પોતાની આત્મકથાના છેલ્લા વિભાગોમાં બહિણાબાઈ કહે છે કે તેમણે "તેમનું મૃત્યુ જોયું છે". તેમણે તેમના મૃત્યુની ભવિષ્યવાણી કરી અને તેના પુત્ર વિઠોબાને પત્ર લખ્યો, જે તેની પત્નીની અંતિમ વિધિ કરવા માટે શુકેશ્વર ગયો હતો. તેમના મૃત્યુના સમયે બહિણાબાઈએ વિઠોબાને કહ્યું કે તેઓ તેમના અગાઉના બાર જન્મો દરમિયાન અને તેમના વર્તમાન (તેરમા જન્મ) માં પણ તેમના પુત્ર હતા, જે તેઓ માનતા હતા કે તેમનો છેલ્લો જન્મ હતો. વધુમાં, તેમણે તેમના અગાઉના બાર જન્મની વાર્તા વર્ણવી હતી, જે તેમની આત્મકથામાં નોંધાયેલી છે.Anandkar pp. 70–1 તેમનું ૧૭૦૦માં ૭૨ વર્ષની વયે અવસાન થયું હતું. સાહિત્ય સર્જન તેમની આત્મકથા ઉપરાંત, બહિણાબાઈએ અભંગની રચના કરી હતી, જે ભગવાન વિઠોબાની સ્તુતિ, આત્મા, સદ્ગુરુ, સંતત્વ, બ્રાહ્મણત્વ અને ભક્તિ જેવા વિવિધ વિષયો સંબંધિત છે. બહિણાબાઈની અભંગ રચનાઓ તેમના પતિ સાથેના તેમના મુશ્કેલીભર્યા સંબંધો, પતિ અને પત્ની વચ્ચેના સંઘર્ષ અને અમુક હદ સુધી તેના સમાધાન પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. તેઓ તેમના પતિની પ્રતિકૂળ લાગણીઓને સહાનુભૂતિ સાથે પણ ચિત્રિત કરે છે.Tharu p. 109 તે સમયગાળાની ઘણી સ્ત્રી-સંતોથી વિપરીત બહિણાબાઈએ પોતાનું આખું જીવન પરણિત રાખ્યું, કર્તવ્યનિષ્ઠાપૂર્વક પોતાના પતિની સેવા કરી, પોતાની પતિવ્રતા (એક સમર્પિત પત્ની) અને વિરક્તા (અલગ પત્ની) ભૂમિકાઓ વચ્ચે સંતુલન જાળવી રાખ્યું. બહિણાબાઈ સામાજિક પરંપરાઓ સામે બળવો કરતી નથી અને વિશ્વની નિંદા એ સ્ત્રીની પીડાનો ઉકેલ નથી એમ માનતા હતા. તેમની કવિતા તેમના પતિ અને તેમના ભગવાન વિઠોબા પ્રત્યેની ભક્તિ વચ્ચેના સમાધાનને પ્રતિબિંબિત કરે છે.Pandharipande pp. 169–170 બહિણાબાઈ પરિણીત સ્ત્રીની ફરજો પર પણ ટિપ્પણી કરે છે. કેટલાક અભંગ પતિવ્રતના ગુણની પ્રશંસા કરે છે, જ્યારે અન્ય અભંગભગવાનગવાન પ્રત્યે શુદ્ધ ભક્તિની હિમાયત કરે છે જે સમાજના રોષ પણ નોતરી શકે છે. અન્ય અભંગ આ બંને વચ્ચે સમાધાનની હિમાયત કરે છે. તેઓ માનસ અર્થાત્ મનની બે પત્નીઓ સ્વરૂપે પ્રવૃતિ અને નિવૃતિ ની પણ વાત કરે છે, જે બંને પોતાની શ્રેષ્ઠતા પર દલીલ કરે છે, ચર્ચામાં એક વખતે કોઈ એક પક્ષ જીતી જાય છે, પણ અંતે બંને પક્ષ સમાધાન કરે છે અને સાથે મળીને મનને તેના અંતિમ લક્ષ્ય તરફ દોરી જાય છે. પોતાના જીવનમાં પણ બહિણાબાઈએ આ બે વચ્ચે સંતુલન કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો.Feldhaus p. 599 બહિણાબાઈ કેટલીકવાર એક સ્ત્રી તરીકે જન્મ લેવાના તેમના ભાગ્યને શ્રાપ આપે છે, જેને લેખક થારૂ "તેમનો સંશયવાદ, તેમની બળવાખોરી અને સત્ય માટેની તેમની મહત્વાકાંક્ષાને છોડી દેવાના તેમના આગ્રહપૂર્વકના ઇનકાર" તરીકે અર્થઘટન કરે છે. તેમને તેમના સ્ત્રીજન્મનો અફસોસ છે કારણ કે તેમને પુરુષ-પ્રભુત્વ ધરાવતા બ્રાહ્મણ સમાજ દ્વારા વેદો જેવા પવિત્ર ગ્રંથો અને મંત્રના જ્ઞાનથી દૂર રાખવામાં આવ્યા હતા. બહિણાબાઈ તેના અભંગમાં ગાય છે:Tharu p. 107 વેદો મોટેથી પોકાર કરે છે, પુરાણો પોકાર કરે છેઃ"સ્ત્રીને કોઈ સારું ન આવી શકે".હું સ્ત્રીના શરીર સાથે જન્મી છુંહું સત્ય કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરી શકું?"તેઓ મૂર્ખ, મોહક અને ભ્રામક છે-સ્ત્રી સાથે કોઈ પણ જોડાણ વિનાશક છે".બહિના કહે છે, "જો સ્ત્રીનું શરીર એટલું હાનિકારક છે,તો હું આ દુનિયામાં સત્ય સુધી કેવી રીતે પહોંચીશ?" કેટલીકવાર બહિણાબાઈના અભંગ તેમના ભગવાન વિઠોબા(પાંડુરંગ, હરિ)ને તેમની બે ભૂમિકાઓને સંતુલિત કરવામાં મદદ કરવા માટે બોલાવે છે. બહિણાબાઈના જ્ઞાનનો સારાંશ તેમના શબ્દોમાં આ રીતે આપી શકાયઃ "સ્ત્રીનું શરીર કોઈ બીજા દ્વારા નિયંત્રિત શરીર છે. તેથી ત્યાગનો માર્ગ તેના માટે ખુલ્લો નથી".Aklujkar p. 129 બહિણાબાઈની ફિલસૂફી સત્તરમી સદીની ભારતીય મહિલાની સામાજિક સ્થિતિ દર્શાવે છે, જેનું તેના પતિ સિવાય કોઈ અસ્તિત્વ નહોતું.Anandkar p. 71 તેમણે પુંડલિક માહાત્મ્ય નામના ગ્રંથની પણ રચના કરી છે, જેમાં વિઠોબાની દંતકથા અને વારકરી પરંપરામાં કેન્દ્રિય વ્યક્તિ એવા ભક્ત પુંડલિકની વિગતો આપવામાં આવી છે. p. 56 પંચીકરણ મહાકાવ્યના રચયિતા દીનકવિ તેમના શિષ્ય હતા. નોંધો સંદર્ભો Pandharipande, Rajeshwari V. Janabai: A Woman Saint of India in Women Saints in World Religions By Arvind Sharma (editor) Women Writing in India: 600 B.C. to the Present Vol. 1 By Susie J. Tharu, Ke Lalita Aklujkar, Vidyut Ch. 5: Between Pestle and Mortar: Women in Marathi Sant tradition in Goddesses and women in the Indic religious tradition By Arvind Sharma (editor) Anandkar, Piroj, Ch IX: Bahinabai in Women Saints of East and West pp. 64–72 બાહ્ય કડીઓ શ્રેણી:ચકાસણી કર્યા વગરના ભાષાંતરો શ્રેણી:સંત શ્રેણી:મરાઠી લોકો

સૌરભ ચૌહાણ

https://gu.wikipedia.org/wiki/સૌરભ_ચૌહાણ

સૌરવ ચૌહાણ (જન્મ ૨૭ મે ૨૦૦૦) એક ભારતીય ક્રિકેટર છે જે સ્થાનિક ક્રિકેટમાં ગુજરાત અને ઇન્ડિયન પ્રીમિયર લીગમાં રોયલ ચેલેન્જર્સ બેંગ્લોરનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.[૧][૨] તે ડાબા હાથનો બેટ્સમેન છે અને સૈયદ મુશ્તાક અલી ટ્રોફીમાં ઓછામાં ઓછા ૧૦ બોલ રમવા સાથે એક ઇનિંગમાં સૌથી વધુ સ્ટ્રાઇક રેટનો રેકોર્ડ ધરાવે છે.[૧][૩][૪] સંદર્ભો શ્રેણી:ભારતીય ક્રિકેટ ખેલાડી શ્રેણી:જીવિત લોકો શ્રેણી:૨૦૦૦માં જન્મ

ગુંજન સક્સેના

https://gu.wikipedia.org/wiki/ગુંજન_સક્સેના

ફ્લાઇટ લેફ્ટનન્ટગુંજન સક્સેનાસ્થાનિક નામગુંજનજન્મ૧૯૭૫ (ઉંમર ૪૮-] [૧] "Watched 'Gunjan Saxena: The Kargil Girl'? Here's the story of the woman it is based on". Indian Express. Retrieved 20 August 2020.વફાદારીlink=|alt=|border|23x23px ભારતસેવા/શાખાlink=|alt=|border|23x23px ભારતીય વાયુ સેનાસેવાના વર્ષો ૧૯૯૬-૨૦૦૪ક્રમ44x44px ફ્લાઇટ લેફ્ટનન્ટયુદ્ધો/યુદ્ધોકારગિલ યુદ્ધ "Watched 'Gunjan Saxena: The Kargil Girl'? Here's the story of the woman it is based on". Indian Express. Retrieved 20 August 2020.ગુંજન સક્સેના (જન્મ ૧૯૭૫) ભારતીય વાયુસેનાના અધિકારી અને ભૂતપૂર્વ હેલિકોપ્ટર પાયલોટ છે. તેઓ ૧૯૯૬માં ભારતીય વાયુ સેનામાં જોડાયા હતા અને ૧૯૯૯ના કારગિલ યુદ્ધમાં સહભાગી થયા હતા. તેઓ યુદ્ધમેદાનમાં ઉડ્ડયન કરનાર પ્રથમ મહિલાઓમાંના એક છે. યુદ્ધ દરમિયાન તેમની મુખ્ય ભૂમિકાઓ કારગિલમાંથી ઘાયલોને બહાર કાઢવા, પરિવહન પુરવઠો કરવો અને સર્વિલિયન્સમાં મદદ કરવાની હતી. તેઓ કારગિલમાંથી ઘાયલ અને મૃત એમ બંને પ્રકારના ૯૦૦થી વધુ સૈનિકોને બહાર કાઢવાના અભિયાનનો ભાગ હતા. આઠ વર્ષ સુધી પાયલોટ તરીકે સેફેરફાર કરોવા આપ્યા પછી, હેલિકોપ્ટર પાયલોટ તરીકેની તેમની કારકિર્દીનો અંત આવ્યો હતો, તેમના સમય દરમિયાન મહિલાઓ માટે કાયમી કમિશન ઉપલબ્ધ ન હતા. બોલિવૂડ ફિલ્મ ગુંજન સક્સેનાઃ ધ કારગિલ ગર્લ તેમના જીવનથી પ્રેરિત છે. તેમની આત્મકથા, ધ કારગિલ ગર્લ, પેંગ્વિન પબ્લિશર્સ દ્વારા ફિલ્મ સાથે પ્રગટ કરવામાં આવી હતી, આ પુસ્તક તેમણે લેખક-જોડી કિરણ નિર્વાણ સાથે મળીને લખી હતી. પ્રારંભિક જીવન તેમનો જન્મ એક સૈન્ય પરિવારમાં થયો હતો તેમના પિતા લેફ્ટનન્ટ કર્નલ અનુપ કુમાર સક્સેના અને ભાઈ લેફ્ટનન્ટ કર્નેલ અંશુમન, બંનેએ ભારતીય સેનામાં સેવાઓ આપી હતી. તેમણે નવી દિલ્હી ખાતે દિલ્હી યુનિવર્સિટીની હંસરાજ કૉલેજથી ભૌતિકશાસ્ત્રમાં વિજ્ઞાન સ્નાતકની પદવી મેળવી હતી. ભારતીય વાયુસેનાની સેવા તેઓ એ છ મહિલાઓમાંનાં એક હતા જેઓ ૧૯૯૬માં પાયલોટ તરીકે ભારતીય વાયુ સેના (આઈ. એ. એફ)માં જોડાયા હતા. વાયુ સેના માટે મહિલા હવાઈ દળના તાલીમાર્થીઓની આ ચોથી બેચ હતી. તેમની પ્રથમ પોસ્ટિંગ ઉધમપુર ખાતે ફ્લાઇટ લેફ્ટનન્ટ તરીકે ૧૩૨ ફોરવર્ડ એરિયા કંટ્રોલના ભાગરૂપે થઈ હતી.ફ્લાઇંગ ઓફિસર તરીકે જ્યારે તેમણે કારગિલ યુદ્ધ દરમિયાન ઉડાન ભરી હતી ત્યારે તેઓ ૨૪ વર્ષના હતા અને શ્રીનગરમાં ફરજ બજાવતા હતા. કારગિલ યુદ્ધમાં, ઓપરેશન વિજયના ભાગરૂપે, ઘાયલોને બહાર કાઢવા ઉપરાંત, તેમણે દ્રાસ અને બટાલિક આગળના વિસ્તારોમાં સૈનિકોને પરિવહન પુરવઠો પૂરો પાડવામાં મદદ કરી હતી. દુશ્મનની સ્થિતિઓનું મેપિંગ કરવા જેવા સર્વીલિયન્સના કાર્યો પણ તેમને સોંપવામાં આવ્યા હતા. આવા કાર્યો દરમ્યાન તેમને કામચલાઉ મેદાનો પર ઉતરણ, ૧૩,૦૦૦ થી ૧૮,૦૦૦ ફૂટની ઊંચાઈ અને દુશ્મનના ગોળીબારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. તેઓ શ્રીનગર સ્થિત દસ પાયલોટમાંથી એક હતા, જેમણે યુદ્ધ દરમિયાન સેંકડો ઉડાન ભરી હતી, જેમાં ૯૦૦થી વધુ ઘાયલ અને મૃત સૈનિકોને સ્થળાંતરીત કરવામાં આવ્યા હતા. ભારતીય સશસ્ત્ર દળોમાં તેઓ એકમાત્ર મહિલા હતા જેમણે કારગિલ યુદ્ધ દરમ્યાન યુદ્ધક્ષેત્રમાં ઉડાન ભરી હતી. હેલિકોપ્ટર પાયલોટ તરીકેની તેમની કારકિર્દી આઠ વર્ષ સુધી સેવા આપ્યા પછી સમાપ્ત થઈ. તેમની સેવામાંના સમયગાળા દરમિયાન કાયમી કમિશન ઉપલબ્ધ ન હતા. અંગત જીવન સક્સેનાના પતિ વિંગ કમાન્ડર ગૌતમ નારાયણ પણ ભારતીય વાયુસેનાના પાયલોટ છે. તેઓ ભારતીય વાયુસેનાના એમ. આઈ. ૧૭ હેલિકોપ્ટરના પાયલોટ છે. તેમણે રાષ્ટ્રીય સંરક્ષણ અકાદમીમાં પ્રશિક્ષક તરીકે પણ સેવા આપી હતી, જે વિશ્વની પ્રથમ ત્રિ-સેવા અકાદમી છે. આ દંપતિને એક પુત્રી છે.[૧]Javaid, Arfa (10 June 2020). લોકપ્રિય સંસ્કૃતિમાં રચના બિસ્ત રાવત દ્વારા લખાયેલા પુસ્તક કારગિલ અનટોલ્ડ સ્ટોરીઝ ફ્રોમ ધ વૉરનું એક પ્રકરણ ગુંજન સક્સેના પર આધારિત છે.[૧]Menon, Smitha (16 June 2020). ગુંજન સક્સેનાએ લેખક-જોડી કિરણ નિર્વાણ સાથે તેમની આત્મકથા 'ધ કારગિલ ગર્લ' લખી છે. તેન પર આધારિત ફિલ્મ સાથે પેંગ્વિન પબ્લિશર્સ દ્વારા આ પુસ્તકનું પ્રકાશન કરવામાં આવ્યું હતું. ૨૦૨૦માં નેટફ્લિક્સ પર પ્રસારિત બોલિવૂડ ફિલ્મ ગુંજન સક્સેનાઃ ધ કારગિલ ગર્લ તેમના જીવનથી પ્રેરિત છે. આ ફિલ્મમાં સક્સેનાનું પાત્ર જ્હાન્વી કપૂર દ્વારા ભજવવામાં આવ્યું છે. આ ફિલ્મનું નિર્માણ ધર્મા પ્રોડક્શન અને ઝી સ્ટુડિયો દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે. સક્સેનાના પિતા અને ભાઈની ભૂમિકા પંકજ ત્રિપાઠી અને અંગદ બેદી અન્ય લોકપ્રિય ભૂમિકાઓમાં ભજવી છે.[૨] મીડિયાની ભૂલો ફિલ્મ રજૂ થયા પછી સક્સેના વિશે કેટલીક હકીકતોને લઈને મૂંઝવણ હતી. એનડીટીવીના એક લેખમાં તેમણે કેટલીક સ્પષ્ટતા કરી [૧] સંદર્ભ શ્રેણી:જીવિત લોકો શ્રેણી:૧૯૭૫માં જન્મ

તારીખ એ ખાનદાન એ તિમુરીયાહ

https://gu.wikipedia.org/wiki/તારીખ_એ_ખાનદાન_એ_તિમુરીયાહ

તારીખ એ ખાનદાન એ તિમુરીયાહ, જેને "તૈમૂરના વંશજોના વૃત્તાંત" તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ૧૬મી સદીની હસ્તપ્રત છે, જે મુઘલ સમ્રાટ અકબર દ્વારા લખવામાં આવી હતી. તે ઈરાન અને ભારત તૈમૂર વંશજ વિશે વિગતો આપે છે તે સમ્રાટ અકબરના શાસન દરમિયાન ૧૫૭૭-૧૫૭૮માં બનાવવામાં આવી હતું. આ ગ્રંથ સમ્રાટના વ્યક્તિગત ઉપયોગ માટે તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો, આમ તેના અંગત પુસ્તકાલયમાં એક કિંમતી સ્થાન મેળવ્યું હતું. આ ગ્રંથ, શ્રેષ્ઠ કાગળ પર અંકિત કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં ૧૩૩ ચિત્રોનો સંગ્રહ છે, જે દસવંત, મિસ્કિન, માધો મુકુંદ, હૈદર કાશ્મીરી, મિસકીન, મનોહર અને બસાવન જેવા ૫૧ અગ્રણી કલાકારો દ્વારા સહયોગથી રચવામાં આવ્યા છે. આ જટિલ રીતે વિગતવાર અને શુદ્ધ ચિત્રો મુઘલ કલાત્મક અભિવ્યક્તિની પરાકાષ્ઠાનું ઉદાહરણ છે. લેખિત લખાણમાં સુલેખન છે જે આર્ટવર્ક દ્વારા નિર્ધારિત ધોરણો સાથે મેળ ખાય છે. ૨૦૧૧માં, તે યુનેસ્કો વિશ્વ સ્મૃતિમાં શામેલ થઈ હતી. મૂળ હસ્તપ્રત ખુદા બખ્શ ઓરિએન્ટલ પબ્લિક લાઇબ્રેરીમાં સંરક્ષિત છે. આ હસ્તપ્રત એકમાત્ર અસ્તિત્વ ધરાવતી નકલ હોવા છે જે તૈમૂર અને તેના વંશજોના ઇતિહાસને ઈરાન અને ભારતમાં જોડે છે, જેમાં મુઘલ શાસકો બાબર, હુમાયુ અને અકબર સમાવેશ છે. સંદર્ભો

તારીખ એ ખાંડન એ તિમુરીયાહ

https://gu.wikipedia.org/wiki/તારીખ_એ_ખાંડન_એ_તિમુરીયાહ

REDIRECT તારીખ એ ખાનદાન એ તિમુરીયાહ

સંત સોફિયા દેવળ, કીવ

https://gu.wikipedia.org/wiki/સંત_સોફિયા_દેવળ,_કીવ

સંત સોફિયા દેવળ અથવા સેન્ટ સોફિયા કેથેડ્રલ એ યુક્રેનના કીવ શહેરમાં આવેલું કીવન રુસનું સ્થાપત્ય સ્મારક છે, જે ભૂતપૂર્વ શહેરના સૌથી જાણીતા સીમાચિહ્નોમાંનું એક છે અને યુક્રેનનું પ્રથમ વિશ્વ ધરોહર સ્થળ છે, જેને કીવ ગુફા મઠ સંકુલની સાથે વિશ્વ ધરોહર સૂચિમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. દેવળ (કેથેડ્રલ)માં તેની મુખ્ય ઇમારત ઉપરાંત, બેલ ટાવર અને હાઉસ ઓફ મેટ્રોપોલિટન જેવા સહાયક માળખાના સમૂહનો સમાવેશ થાય છે. ૨૦૧૧માં આ ઐતિહાસિક સ્થળને યુક્રેનના પ્રાદેશિક વિકાસ મંત્રાલયના અધિકારક્ષેત્રમાંથી યુક્રેનના સંસ્કૃતિ મંત્રાલયને સોંપવામાં આવ્યું હતું. દેવળનું સંકુલ રાષ્ટ્રીય અભયારણ્ય 'સોફિયા ઓફ કિવ'નો મુખ્ય ઘટક અને સંગ્રહાલય છે, જે રાજ્ય સંસ્થા છે અને દેવળ સંકુલની જાળવણી માટે જવાબદાર છે. ઇતિહાસ 270px|right આ દેવળનું નામ કોન્સ્ટેન્ટીનોપલ (હાલના ઇસ્તંબુલ)માં ૬ઠ્ઠી સદીના હાગિયા સોફિયા (હોલી વિઝડમ) દેવળના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે, જે સોફિયા નામના ચોક્કસ સંતને બદલે પવિત્ર શાણપણને સમર્પિત હતું. ઇમારતનો પ્રથમ પાયો ૧૦૩૭ અથવા ૧૦૧૧માં નાખવામાં આવ્યો હતો,Facts.kieve.ua પરંતુ તેને પૂર્ણ થવામાં બે દાયકા લાગ્યા હતા. એક માન્યતા અનુસાર, યારોસ્લાવ ધ વાઈઝે ૧૦૩૬માં વિચરતા પેચેનેગ્સ લોકો સામે નિર્ણાયક વિજયની ઉજવણી કરવા માટે સંત સોફિયા કેથેડ્રલના બાંધકામને પ્રાયોજિત કર્યું હતું. ૩૦ વર્ષ સુધી કેથેડ્રલનો અભ્યાસ કરનાર ઇતિહાસકાર ડૉ.નાદિયા નિકિટેન્કોના જણાવ્યા અનુસાર, આ કેથેડ્રલની સ્થાપના ૧૦૧૧માં યારોસ્લાવના પિતા ગ્રાન્ડ પ્રિન્સ ઓફ કીવન રુસ, વ્લાદિમીર ધ ગ્રેટના શાસન હેઠળ કરવામાં આવી હતી. યુનેસ્કો અને યુક્રેન બંને દ્વારા ડૉ.નાદિયાના તારણનો સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો છે, અને ૨૦૧૧માં સત્તાવાર રીતે કેથેડ્રલની ૧૦૦૦મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી કરવામાં આવી હતી.Booklet "The Millenary of St. Sophia of Kyiv" by Nadia Nikitenko, Kyiv 2011 આ રચનામાં ૫ નેવ્સ , ૫ એપ્સ અને (બાઇઝેન્ટાઇન સ્થાપત્યશૈલી માટે તદ્દન આશ્ચર્યજનક રીતે) ૧૩ કપોલા છે. તે ત્રણ બાજુથી દ્વિ-સ્તરીય દીર્ઘાથી ઘેરાયેલું છે. ઊંચાઈ બાદ બાહ્ય ભાગ પ્લિન્થ્સ સાથે જોડાયેલો છે. અંદરથી, તે ૧૧મી સદીના મોઝેઇક અને ભીંતચિત્રો જાળવી રાખે છે, જેમાં યારોસ્લાવના પરિવાર અને ઓરન્સનું જર્જરિત પ્રતિનિધિત્વ સામેલ છે. મૂળભૂત રીતે કેથેડ્રલ એ કિવન શાસકોની દફનવિધિનું સ્થળ હતું જેમાં વ્લાદિમીર મોનોમેક, વેસેવોલોડ યારોસ્લાવિચ અને કેથેડ્રલના સ્થાપક યારોસ્લાવ આઇ ધ વાઇઝનો સમાવેશ થાય છે, જો કે વર્તમાનમાં ત્યારબાદના શાસકોની કબર જ આજ દિન સુધી બચી શકી હતી.(જુઓ ચિત્ર) left|thumb|સંત સોફિયા કેથેડ્રલ, ૧૮૮૯માં, Department of Image Collections, National Gallery of Art Library, Washington, DC ૧૧૬૯માં વ્લાદિમીર-સુઝદાલના આંદ્રેઈ બોગોલ્યુબ્સ્કી દ્વારા કીવને લૂંટી લેવામાં આવ્યા બાદ તથા ૧૨૪૦માં રોસ પર મોંગોલ આક્રમણ થયા બાદ, કેથેડ્રલ અસ્તવ્યસ્ત થઈ ગયું હતું. ૧૬મી સદીમાં જ્યારે પોલિશ-લિથુઆનિયન રાષ્ટ્રમંડળ કેથોલિક અને રૂઢિચુસ્ત ચર્ચોને એક કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા ત્યારે તેના આધુનિક વૈભવમાં તેનું પુનઃનિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. ૧૫૯૫-૯૬માં ઇમારતનું સમારકામ શરૂ કરાયું હતું અને ઇમારતના ઉપરના ભાગનું સંપૂર્ણપણે પુનઃનિર્માણ કરવામાં આવ્યો હતો, જેનું મોડેલિંગ ઇટાલિયન આર્કિટેક્ટ ઓક્ટાવિઆનો માન્સિનીએ અલગ યુક્રેનિયન બેરોક શૈલીમાં કર્યું હતું, જ્યારે બાઇઝેન્ટાઇનના આંતરિક ભાગને જાળવી રાખી તેનો વૈભવ અકબંધ રાખ્યો હતો. આ કામ ૧૭૬૭ સુધી કોસેક હેટમેન ઇવાન મેઝેપાના હાથ નીચે ચાલુ રહ્યું. આ સમયગાળા દરમિયાન સંત સોફિયા કેન્દ્રિય ચર્ચની આસપાસ એક બેલ ટાવર, મઠની કેન્ટીન, એક બેકરી, "મેટ્રોપોલિટનનું ઘર", પશ્ચિમી દરવાજાઓ (ઝબોરોવ્સ્કી ગેટ્સ), એક મઠવાસી સરાય, બ્રધરહુડ સંકુલ અને બુર્સા (સેમિનારી) આ બધું જ ઊભું કરવામાં આવ્યું હતું. આ તમામ ઇમારતો, તેમજ પુનર્નિર્માણ પછીના કેથેડ્રલ, યુક્રેનિયન બેરોકની વિશિષ્ટ લાક્ષણિકતાઓ ધરાવે છે. રશિયામાં ૧૯૧૭ની ઓક્ટોબર ક્રાંતિ બાદ અને ૧૯૨૦ના દાયકામાં સોવિયેતે ધર્મ-વિરોધી ઝુંબેશ દરમિયાન, સરકારની યોજનામાં કેથેડ્રલના વિનાશ અને મેદાનને ઉદ્યાન "હીરોઝ ઓફ પેરેકોપ" (ક્રિમિયામાં રશિયન આંતરવિગ્રહમાં લાલ સૈન્યના વિજય બાદ) માં રૂપાંતરિત કરવાની હાકલ કરવામાં આવી હતી. મુખ્યત્વે ઘણા વૈજ્ઞાનિકો અને ઇતિહાસકારોના પ્રયાસથી આ કેથેડ્રલને તોડી પાડવાથી બચાવવામાં આવ્યું હતું, તેના બદલે સેન્ટ માઇકલના ગોલ્ડન-ડોમેડ મઠને ૧૯૩૫માં ફૂંકી મારવામાં આવ્યું હતું. તેમ છતાં, ૧૯૩૪માં, સોવિયેત સત્તાવાળાઓએ ચર્ચમાંથી આ માળખું જપ્ત કરી લીધું હતું, જેમાં ૧૭મી-૧૮મી સદીના સ્થાપત્ય સંકુલનો પણ સમાવેશ થતો હતો અને તેને સ્થાપત્ય અને ઐતિહાસિક મ્યુઝિયમ તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું. thumb|160px|આ સંગ્રહાલયને ૧૯૮૮ના સોવિયત રૂબલ સિક્કા પર રશિયન શિલાલેખ સાથે દર્શાવવામાં આવ્યું છે. ૧૯૮૦ના દાયકાના ઉત્તરાર્ધથી સોવિયેત અને બાદમાં યુક્રેનિયન, રાજકારણીઓએ આ ઇમારતને રૂઢિવાદી ચર્ચમાં પરિવર્તિતનું વચન આપ્યું હતું. ચર્ચની અંદરના વિવિધ વિખવાદો અને જૂથોને કારણે તમામ રૂઢિવાદી અને ગ્રીક-કેથોલિક ચર્ચો તેના પર દાવો કરતા હોવાથી તેના પરિવર્તનને મુલતવી રાખવામાં આવ્યું હતું. તમામ રૂઢિવાદી ચર્ચોને અલગ અલગ તારીખે સેવાઓ હાથ ધરવાની છૂટ આપવામાં આવી છે. એક ગંભીર ઘટના ૧૯૯૫માં યુક્રેનિયન રૂઢિચુસ્ત ચર્ચના પેટ્રિયાર્ક વોલોડિમિરના અંતિમ સંસ્કારની હતી - કીવ પેટ્રિયાર્કેટ જ્યારે રમખાણ પોલીસને મ્યુઝિયમના પરિસરમાં દફનાવવામાં આવતી અટકાવવાની ફરજ પડી હતી અને લોહિયાળ અથડામણ થઈ હતી.Archived at Ghostarchive and the આ પ્રકારની ઘટનાઓ પછી, કોઈ પણ ધાર્મિક સંસ્થાને હજી સુધી નિયમિત સેવાઓ માટેના અધિકાર આપવામાં આવ્યા નથી. આ સંકુલ હવે પણ યુક્રેનના ખ્રિસ્તી ધર્મનું બિનસાંપ્રદાયિક મ્યુઝિયમ છે, જેમાં મોટા ભાગના મુલાકાતીઓ પર્યટકો છે. ૨૧ ઓગસ્ટ ૨૦૦૭ના રોજ, નિષ્ણાતો અને ઈન્ટરનેટ સમુદાયના મતના આધારે પવિત્ર સોફિયા કેથેડ્રલને યુક્રેનની સાત અજાયબીમાંની એક જાહેર કરવામાં આવી હતી. સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૩ ના રોજ, કીવ ખાતેના યુક્રેનમાં રશિયાના યુદ્ધને કારણે "જોખમની સ્થિતિમાં વિશ્વ ધરોહર" તરીકે સૂચિબદ્ધ કરવામાં આવ્યું હતું. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા આ પગલું આ સ્થળ માટે સહાય અને સુરક્ષા ઉત્પન્ન કરવાનો પ્રયાસ હતો. ચિત્રદીર્ઘા કેથેડ્રલ સંકુલ thumb|સેન્ટ સોફિયા કેથેડ્રલ બેલ ટાવરની સામે ક્રિસમસની ઉજવણી thumb|યુક્રેનિયન હૃવનિયાની બેંકનોટ્ની નોંધ પર મૂળ હોલી સોફિયા કેથેડ્રલનું મોડેલ સોફિયા કેથેડ્રલ સેન્ટ સોફિયા કેથેડ્રલનો બેલ ટાવર હાઉસ ઓફ ધ મેટ્રોપોલિટન રેમેક્ટરી ચર્ચ બ્રધરહુડ બિલ્ડિંગ બુર્સા (હાઈસ્કૂલ) બ્લેન્ડરી દક્ષિણી પ્રવેશ ટાવર ઝાબોરોસ્કી ગેટ મોનાસ્ટિક ઈન યારોસ્લાવની લાઇબ્રેરીનું મેમોરિયલ સ્ટેલા નોંધ સંદર્ભ શ્રેણી:સ્થાપત્ય શ્રેણી:વિશ્વ ધરોહર સ્થળ

અષ્ટસખી

https://gu.wikipedia.org/wiki/અષ્ટસખી

અષ્ટસખી ( ) એ આઠ અગ્રણી ગોપીઓનો સમૂહ છે જે વ્રજ પ્રદેશના રાધા-કૃષ્ણની નજીકની સખીઓ છે. કૃષ્ણ પંથની ઘણી પેટા-પરંપરાઓમાં, તેઓને કૃષ્ણની દેવીઓ અને પત્નીઓ તરીકે ગણવામાં આવે છે. પદ્મ પુરાણ અનુસાર, અષ્ટસખી એ દ્વાપર યુગમાં રાધા-કૃષ્ણની શાશ્વત સ્ત્રી સાથીઓ છે, અને તેમની જ સાથે તેઓ ગોલોકના તેમના આકાશીય નિવાસસ્થાનમાંથી પૃથ્વી પર ઉતર્યા હતા. અષ્ટસખીની પ્રચલિત યાદીમાં લલિતા, વિશાખા, ચંપકલતા, ચિત્રા, તુંગવિદ્યા, ઈન્દુલેખા, રંગદેવી અને સુદેવીનો સમાવેશ થાય છે. આ તમામ આઠ અગ્રણી ગોપીઓને કૃષ્ણની મુખ્ય સખી રાધાના વિસ્તરીત સ્વરૂપ તરીકે ગણવામાં આવે છે. વર્ણન thumb| શ્રી રાધા રાસબિહારી અષ્ટસખી મંદિર, વૃંદાવન ખાતે રાધા કૃષ્ણ સાથે અષ્ટસખી લલિતા: આઠ મુખ્ય સખીઓમાં લલિતા અગ્રણી સખી છે. તેઓ અષ્ટસખીઓમાં સૌથી મોટી ગોપી છે અને રાધા કરતાં ૨૭ દિવસ મોટા છે. તેમનો જન્મ માતા-પિતા વિશોક (પિતા) અને સારડી (માતા)ને ઘેર બરસાણા નજીક ઉંચગાંવમાં થયો હતો. શ્રી લલિતા સખી મંદિર, ઉંચગાંવ નામનું મંદિર તેમના ગામમાં આવેલું છે જે તેમને સમર્પિત છે. રાધા-કૃષ્ણ લીલામાં, જ્યારે રાધાને કૃષ્ણથી અલગ થવાનો સમય આવે છે ત્યારે તેને શાંત કરી અને પછી રાધા-કૃષ્ણની મુલાકાત ગોઠવવાનું કાર્ય લલિતાએ કર્યું હતું. કળિયુગમાં વૃંદાવનના લોકપ્રિય સંત અને સંગીતકાર સ્વામી હરિદાસને લલિતાનો અવતાર કહેવામાં આવે છે. તેમણે વૃંદાવનના નિધિવનમાં બાંકે બિહારીની મૂર્તિ પ્રગટ કરી હોવાનું કહેવાય છે. વિશાખા: બીજી અગ્રણી ગોપી વિશાખા છે. દૈવી દંપતીના વસ્ત્રો અને શણગારની વ્યવસ્થા કરવાની સેવા વિશાખા કરે છે. તે રાધા જેટલી જ ઉંમરની છે. વિશાખાનો જન્મ કામાઈ ગામમાં તેના માતા-પિતા પવન (પિતા) અને વાહિકા (માતા)ને ઘેર થયો હોવાનું માનવામાં આવે છે. કળિયુગમાં સ્વામી હરિરામ વ્યાસને વિશાખાનો અવતાર માનવામાં આવે છે. વિશાખાને સમર્પિત મંદિર શ્રી વિશાખા રાધા રમણ બિહારીજી મંદિર તેમના ગામ કામાઈ, ઉત્તર પ્રદેશમાં આવેલું છે. ચંપકલતા: અષ્ટસખીના સમૂહમાં ચંપકલતા ત્રીજી સૌથી વરિષ્ઠ ગોપી છે. તેમનો જન્મ તેમની માતા વાટિકા દેવી અને પિતા અરમાને ત્યાં વ્રજ પ્રદેશના કરહલા ગામમાં થયો હતો. ચંપકલતા રાધા કરતાં એક દિવસ નાની છે અને તેમની પ્રાથમિક સેવા જંગલમાંથી ફળો અને શાકભાજી એકત્ર કરી દૈવી દંપતી રાધા-કૃષ્ણ માટે ભોજન રાંધવાની છે. ચંપકલતાને સમર્પિત મંદિર, શ્રી ચંપકલતા સખી મંદિર, ઉત્તર પ્રદેશના કરહાલામાં આવેલું છે. પુષ્ટિમાર્ગ પરંપરામાં, વલ્લભાચાર્યના શિષ્ય પદ્મનાભદાસને ચંપકલતાનો અવતાર માનવામાં આવે છે. ચિત્રા: ચિત્રા ચોથી અગ્રણી ગોપી છે, જેમનો જન્મ ઉત્તર પ્રદેશના ચિકસૌલી ગામમાં તેમની માતા કાર્સિકા અને પિતા કાતુરાને ઘેર થયો હતો. તે રાધા કરતા ૨૬ દિવસ મોટી છે. તે જલતરંગ (વિવિધ પ્રમાણમાં પાણીથી ભરેલા વાસણો પર સંગીત) વગાડવામાં નિષ્ણાત છે. તે ખગોળશાસ્ત્ર અને જ્યોતિષ સાથે સંબંધિત સાહિત્યને સારી રીતે જાણે છે અને તે પાળેલા પ્રાણીઓના રક્ષણની સૈદ્ધાંતિક અને વ્યવહારિક પ્રવૃત્તિઓ પણ જાણે છે. તે ખાસ કરીને બાગકામમાં નિષ્ણાત છે. તેમને સમર્પિત શ્રી ચિત્ર સખી મંદિર, ચિકસૌલી તરીકે ઓળખાતું એક મંદિર તેમના ગામમાં આવેલું છે. તુંગવિદ્યા: અષ્ટસખીના સમૂહમાં તુંગવિદ્યા એ પાંચમી અગ્રણી સખી છે. તે રાધા કરતાં પંદર દિવસ મોટી છે અને ઉત્તર પ્રદેશના ડભાલા ગામમાં માતા-પિતા મેધા-દેવી (માતા) અને પુસ્કરા (પિતા)ને ત્યાં જન્મી છે. તે અતીન્દ્રિય મધુરતા, નૈતિકતા, નૃત્ય, નાટક, સાહિત્ય અને અન્ય તમામ કળા અને વિજ્ઞાન જાણે છે. તે એક પ્રખ્યાત સંગીત શિક્ષક છે અને વીણા વગાડવામાં અને ગાવામાં નિષ્ણાત છે. દાભાલામાં શ્રી તુંગવિદ્યા સખી મંદિર નામનું મંદિર તેમને સમર્પિત છે. ઈન્દુલેખા: ઈન્દુલેખા એ છઠ્ઠી અગ્રણી સખી છે. તેમનો જન્મ ઉત્તર પ્રદેશના અંજનોકા ગામમાં તેના પિતા સાગરા અને માતા વેલા દેવીને ત્યાં થયો હતો. તેમની મુખ્ય સેવા રાધા-કૃષ્ણ માટે ભોજન તૈયાર કરવાની હતી અને કેટલાક જ્ઞાનીઓ અનુસાર તેમની અન્ય પ્રાથમિક સેવાઓ નૃત્ય પણ હતી. ઈન્દુલેખા રાધા કરતાં ત્રણ દિવસ નાની છે. અંજનોકામાં આવેલું શ્રી ઈન્દુલેખા સખી મંદિર નામનું મંદિર તેમને સમર્પિત છે. રંગદેવી: રંગદેવી અષ્ટસખીમાં સાતમી અગ્રણી ગોપી છે. તેમનો જન્મ તેમની માતા-પિતા કરુણા-દેવી (માતા) અને રંગાસરા (પિતા)ને ઘેર રખોલીમાં થયો હતો. તેઓ રાધા કરતાં સાત દિવસ નાના છે. તેમના લક્ષણો ચંપકલતા જેવા જ છે. તેઓ એક નિષ્ણાત તર્કશાસ્ત્રી છે અને કૃષ્ણની હાજરીમાં રાધા સાથે મજાક કરવાનો તેમને શોખ છે. તેણીની સેવાઓમાં સુગંધિત ધૂપ બાળવી, શિયાળા દરમિયાન કોલસો વહન કરવો અને ઉનાળામાં દૈવી દંપતીને પંખો કરવો વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. રખોલીમાં આવેલું શ્રી રાધા મનોહર રંગદેવી મંદિર નામનું મંદિર તેમને સમર્પિત છે. સુદેવી: અષ્ટસખીના સમૂહમાં છેલ્લી અગ્રણી ગોપીઓ સુદેવી છે. તે રંગદેવીની જોડિયા બહેન છે અને તેમનો જન્મ રખોલીમાં માતા કરુણા-દેવી અને પિતા રંગસારાને ત્યાં થયો હતો. તેઓ પણા રાધા કરતાં સાત દિવસ નાના છે. રંગદેવી અને સુદેવીની વચ્ચે, રંગદેવી સુદેવી કરતાં અડધા દિવસથી મોટી છે. તેમની મુખ્ય સેવા દૈવી દંપતીને પાણી અર્પણ કરવાની છે. સુદેવીને સમર્પિત એક મંદિર સુનહેરા ગામમાં, રાધાનગરી જિલ્લા, રાજસ્થાનમાં આવેલું છે અને મંદિરને શ્રી સુદેવી સખી મંદિર કહેવામાં આવે છે. પ્રતીક વૈષ્ણવ ધર્મમાં, ગોપીઓ તેમના નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ અને કૃષ્ણ પ્રત્યેના સમર્પણ માટે જાણીતી છે. તેઓ ક્યારેક ભગવાન માટે માનવ આત્માની ઝંખનાનું પ્રતીક પણ દર્શાવે છે. સ્કંદ પુરાણ મુજબ, રાધા-કૃષ્ણની લાખો ગોપીઓમાંથી અષ્ટસખી સૌથી અગ્રણી આઠ ગોપીઓ છે. તેઓ રાસલીલાનું અભિન્ન અંગ છે. શક્તિવાદમાં, અષ્ટસખીને કેટલીકવાર અષ્ટ સિદ્ધિઓ (અણિમા, મહિમા, ગરિમા, લઘિમા, પ્રાપ્તિ, પ્રાકામ્ય, ઇશિત્વ અને વશિત્વ)ના મૂર્ત સ્વરૂપ તરીકે ગણવામાં આવે છે. પરંપરાઓ thumb| રાસલીલા દરમિયાન રાધા કૃષ્ણ સાથે અષ્ટસખી દર્શાવતી લોકપ્રિય પ્રિન્ટ કૃષ્ણને માનનારી ઘણી પરંપરાઓમાં, અષ્ટસખીની પૂજા કરવામાં આવે છે અને તેમના દ્વારા રાધા-કૃષ્ણનો સંપર્ક કરવામાં આવે છે. વલ્લભાચાર્યના પુષ્ટિમાર્ગ સંપ્રદાય, સ્વામી હરિદાસના હૈદસી સંપ્રદાય, હિત હરિવંશ મહાપ્રભુના રાધા વલ્લભ સંપ્રદાય, ચૈતન્ય મહાપ્રભુના ગૌડીય વૈષ્ણવ સંપ્રદાય, નિમ્બાર્ક સંપ્રદાય અને નિષ્કપાચારી મહારાજા પરમાત્મા કૃષ્ણાચાર્યની માન્યતાઓ અને પ્રથાઓમાં અષ્ટસખી મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. શ્રી રાધા રાસબિહારી અષ્ટસખી મંદિર, વૃંદાવન શ્રી અષ્ટસખી મંદિર, બરસાના આ પણ જુઓ ગોપી રાધા કૃષ્ણઅષ્ટભાર્યા અષ્ટ લક્ષ્મી સંદર્ભ

રવિન્દ્ર જાડેજા

https://gu.wikipedia.org/wiki/રવિન્દ્ર_જાડેજા

REDIRECT રવીન્દ્ર જાડેજા

ગોવિંદભાઈ ધોળકિયા

https://gu.wikipedia.org/wiki/ગોવિંદભાઈ_ધોળકિયા

ગોવિંદભાઈ લાલજીભાઈ ધોળકિયા એક ગુજરાતી ઉદ્યોગપતિ છે જે એપ્રિલ ૨૦૨૪થી ગુજરાતની બેઠક પર ભારતીય જનતા પાર્ટીના પ્રતિનિધિ તરીકે રાજ્ય સભાના સભ્ય છે. પારિતોષિકો યુ.એસ. ગ્રીન બિલ્ડિંગ કાઉન્સિલ તરફથી લિડરશિપ એવોર્ડ (૨૦૧૭) માધ્યમોમાં પુસ્તક સંદર્ભો શ્રેણી:જીવિત લોકો શ્રેણી:ઉદ્યોગપતિ

તોતણા (તા. કાંકરેજ)

https://gu.wikipedia.org/wiki/તોતણા_(તા._કાંકરેજ)

REDIRECT ટોટાણા (તા. કાંકરેજ)

વાઇકોમ સત્યાગ્રહ

https://gu.wikipedia.org/wiki/વાઇકોમ_સત્યાગ્રહ

વાઇકોમ સત્યાગ્રહ, એ ૩૦ માર્ચ, ૧૯૨૪થી ૨૩ નવેમ્બર, ૧૯૨૫ સુધી, ત્રાવણકોર સામ્રાજ્યમાં આવેલા વાઇકોમ મંદિરના પ્રતિબંધિત જાહેર વાતાવરણમાં પ્રવેશ માટે અહિંસક આંદોલન હતું. ત્રાવણકોરનું રાજ્ય તેની કઠોર અને દમનકારી જાતિ પ્રણાલી માટે જાણીતું હતું. કોંગ્રેસના નેતાઓ ટી.કે.માધવન, કે.કેલપ્પન, કે.પી. કેસાવા મેનન, જ્યોર્જ જોસેફ, ઇ.વી.રામાસામી "પેરિયાર"ની આગેવાની હેઠળની આ ઝુંબેશ વિવિધ સમુદાયો અને વિવિધ કાર્યકરો દ્વારા આપવામાં આવેલા સક્રિય સમર્થન અને સહભાગિતા માટે જાણીતી છે. ત્રાવણકોર રજવાડાના મોટા ભાગના મહાન મંદિરોમાં વર્ષોથી નીચલી જાતિના (અસ્પૃશ્યો)ને માત્ર પ્રવેશવાની જ નહીં, પરંતુ આસપાસના રસ્તાઓ પર ચાલવાની પણ મનાઈ ફરમાવવામાં આવી હતી. આ આંદોલનની કલ્પના એઝાવા જાતિના કોંગ્રેસના નેતા અને શ્રી નારાયણ ગુરુના અનુયાયી ટી. કે. માધવને કરી હતી. તેમાં એઝાવાઓ અને 'અસ્પૃશ્યો'ને વાઇકોમ મંદિરની આસપાસના રસ્તાઓનો ઉપયોગ કરવાના અધિકારની માંગ કરવામાં આવી હતી. મહાત્મા ગાંધીએ પોતે માર્ચ, ૧૯૨૫માં વાઇકોમની મુલાકાત લીધી હતી. ત્રાવણકોર સરકારે આખરે નીચલી જાતિના ઉપયોગ માટે મંદિર નજીક નવા રસ્તાઓનું નિર્માણ કર્યું હતું. જો કે, રસ્તાઓએ નીચલી જાતિઓને વાઇકોમ મંદિરના નજીકના વાતાવરણથી પર્યાપ્ત રૂપે દૂર રાખ્યા હતા અને મંદિર નીચલી જાતિના લોકો માટે બંધ રહ્યું હતું. મહાત્મા ગાંધીની દરમિયાનગીરી બાદ, રિજન્ટ (રાજ્યાધિકારી) સેતુ લક્ષ્મીબાઈ સાથે સમાધાન થયું હતું, જેમણે ધરપકડ કરાયેલા તમામ લોકોને મુક્ત કર્યા હતા અને તમામ જાતિઓ માટે વાઇકોમ મહાદેવ મંદિર તરફ જતા ઉત્તર, દક્ષિણ અને પશ્ચિમ જાહેર માર્ગો ખોલ્યા હતા. સેતુ લક્ષ્મીબાઈએ પૂર્વીય રસ્તો ખોલવાની ના પાડી દીધી. આ સમાધાનની ઇ. વી. રામાસામી "પેરિયાર" અને અન્ય કેટલાક લોકોએ ટીકા કરી હતી. માત્ર ૧૯૩૬માં, મંદિર પ્રવેશની ઘોષણા પછી, પૂર્વીય રસ્તા સુધી પહોંચવાની અને નીચલી જાતિના લોકોને મંદિરમાં પ્રવેશની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. વાઇકોમ સત્યાગ્રહે કેરળમાં અહિંસક જાહેર વિરોધની પદ્ધતિ આણી હતી. પૃષ્ઠભૂમિ thumb|right|કોટ્ટાયમ, કેરળ શહેરમાં વાઇકોમ રામાસામીની પ્રતિમા એઝાવા નેતા ટી. કે. માધવને ડિસેમ્બર, ૧૯૧૭માં દેશાભિમાની અખબારના તંત્રીલેખમાં નીચલી જ્ઞાતિઓના મંદિર પ્રવેશનો પ્રશ્ન સૌ પ્રથમ વાર ઉઠાવ્યો હતો. નીચલી જાતિના મંદિર પ્રવેશ અંગે ચર્ચા કરવામાં આવી હતી અને ૧૯૧૭ થી ૧૯૨૦ દરમિયાન શ્રી નારાયણ ધર્મ પરિપાલન યોગમ અને ત્રાવણકોર વિધાનસભાની બેઠકોમાં ઠરાવો રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. ૧૯૧૯માં લગભગ ૫,૦૦૦ એઝાવાઓની એક સભાએ ત્રાવણકોર સરકાર દ્વારા સંચાલિત તમામ હિન્દુ મંદિરોમાં પ્રવેશવાના અધિકારની માગણી કરી હતી. નવેમ્બર, ૧૯૨૦માં ટી. કે. માધવન વાઇકોમ મંદિર પાસેના રસ્તા પર આવેલા નિયમનકારી નોટિસ બોર્ડની પેલે પાર ચાલ્યા ગયા. બાદમાં તેમણે જાહેરમાં જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ સમક્ષ પોતાની અવગણનાની જાહેરાત કરી હતી. માધવનની ત્યાર પછીની ત્રાવણકોરમાં યોજાયેલી મંદિર-પ્રવેશ સભાઓએ સવર્ણ હિન્દુઓ તરફથી પ્રતિ-આંદોલનોની ઉશ્કેરણી કરી હતી. ટી. કે. માધવને સપ્ટેમ્બર ૧૯૨૧માં તિરુનેલવેલીમાં મહાત્મા ગાંધી સાથે મુલાકાત કરી અને તેમને કેરળમાં એઝાવાની દુર્દશા વિશે માહિતી આપી. શરૂઆતમાં ગાંધી રાજ્યમાં સમુદાયની સ્થિતિથી અજાણ હોવા છતાં, આંદોલન માટે પોતાનો ટેકો જાહેર કર્યો હતો ("જો કાયદો હસ્તક્ષેપ કરે તો તમારે મંદિરોમાં અને કોર્ટમાં કારાવાસમાં પ્રવેશ કરવો જ જોઇએ"). કાકીના ખાતે ૧૯૨૩માં ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના અધિવેશનમાં એક ઠરાવ પસાર કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં પક્ષની 'અસ્પૃશ્યતા નિવારણ' માટે કામ કરવાની પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરવામાં આવી હતી. આ ઠરાવ ટી.કે.માધવને રજૂ કર્યો હતો. ઠરાવમાં એવું પણ જણાવવામાં આવ્યું હતું કે 'મંદિર પ્રવેશ એ તમામ હિન્દુઓનો જન્મસિદ્ધ અધિકાર છે'. જાન્યુઆરી ૧૯૨૪માં, કોંગ્રેસના નેતા કે.કેલપ્પને કેરળ પ્રદેશ કોંગ્રેસ સમિતિની અંદર 'અસ્પૃશ્યતા વિરોધી સમિતિ'ની બેઠક બોલાવી હતી. કેલપ્પને બાદમાં મલબાર જિલ્લાના કોંગ્રેસી નેતાઓની ટુકડી સાથે દક્ષિણ કેરળનો પ્રવાસ કર્યો હતો. માધવન નાણાં, કોંગ્રેસનું સમર્થન અને સત્યાગ્રહ માટે અખિલ ભારતીય ધ્યાન ખેંચવામાં સફળ રહ્યા હતા. શ્રી નારાયણ ધર્મ પરિપાલન યોગમે પણ આંદોલનને મંજૂરી આપી હતી. આંદોલન thumb|324x324px|વાઇકોમ સત્યાગ્રહ દરમિયાન એક વિરોધ કૂચ કેરળના અન્ય મહાન મંદિરોની જેમ વાઇકોમ શિવમંદિરે પણ વર્ષોથી નીચલી જાતિઓ અને અસ્પૃશ્યોને માત્ર પ્રવેશવાની જ નહીં, પરંતુ આસપાસના રસ્તાઓ પર ચાલવાની પણ મનાઈ ફરમાવી હતી. ૩૦ માર્ચ ૧૯૨૪ના રોજ, એક નાયર, એક પુલાયા અને એક એઝાવા કાર્યકર્તાએ તેમની પાછળ બીજા હજારો લોકો સાથે વાઇકોમ મંદિરના રસ્તાઓ પર ચાલવાનો પ્રયાસ કર્યો. ત્રણેયની ત્રાવણકોર પોલીસે ધરપકડ કરી હતી. આ જ કૃત્યનું પુનરાવર્તન કરતા વધુ કોંગ્રેસી કાર્યકરોની પોલીસે ૧૦મી એપ્રિલ સુધી ધરપકડ કરી હતી. પકડાયેલા લોકોમાં કે. પી. કેસાવા મેનન, ટી. કે. માધવન અને કે. કેલપ્પનનો સમાવેશ થતો હતો. જે અન્ય નેતાઓની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી અને તેમને દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યા હતા તેમાં ટી.આર.ક્રિષ્ના સ્વામી અય્યર,T. R. Krishnaswamy Iyer, http://www.keralaculture.org/historic-heritage-gallery/tr-krishnaswamy-iyer/1085 , Department of Cultural Affairs, Govt of Kerala retrieved on 02 February 2023 કે.કુમાર,Vaikom Sathyagraha Rekhakal: Adv. P. Harikumar -Sahithya Pravarthaka Co-Operative Society Ltd: 2019 : pages 160, 217, 298, 299, 353Who is Who of Freedom Fighters in Kerala, Regional Records Committee 1975, Government of Kerala : Page/ Entry No 272The History of Trade Union Movement in Kerala : K. Ramachandran Nair : Kerala Institute of Labour and Employment - 2006: (also available is the e-book version at : https://indianlabourarchives.org retrieved on 30 Jan 2023: page no: 436) એ.કે.પિલ્લાઇ,https://ml.m.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%8E.%E0%B4%95%E0%B5%86._%E0%B4%AA%E0%B4%BF%E0%B4%B3%E0%B5%8D%E0%B4%B3 , Malayalam : Retrieved 2 February 2023 ચિત્તેઝાથુ સાંકુ પિલ્લઇ, બેરિસ્ટર જ્યોર્જ જોસેફ, ઇવી રામાસ્વામી નાઇકર, જેઓ પેરિયાર તરીકે પણ ઓળખાય છે, ઐય્યામુથુ ગૌદર અને કે.વેલાયુધા મેનનનો સમાવેશ થાય છે. પ્રદર્શનકારીઓ દરરોજ ત્રાવણકોર પોલીસ દ્વારા પ્રદર્શનકારીઓને અટકાવવા માટેના બેરિકેડ્સ તરફ કૂચ કરતા હતા. તેઓએ રસ્તો બંધ કરી દીધો, મંદિરના ચારે પ્રવેશદ્વારો પર પોલીસ ટુકડી સામે બેસીને દેશભક્તિના ગીતો ગાતા. ત્યાર બાદ આ અભિયાનમાં કાર્યકરોએ જાહેર ઉપવાસ કર્યા હતા. આ સમયગાળા દરમિયાન, કેટલાક સવર્ણ હિન્દુઓએ વિરોધીઓ પર ગુંડાઓ દ્વારા હુમલાઓને ઉત્તેજન આપ્યું હતું. વાઇકોમ ખાતેની ઘટનાઓએ સમગ્ર ભારતનું ધ્યાન ખેંચ્યું હતું. કોંગ્રેસના નેતા સી. રાજગોપાલાચારી અને ઇ. વી. રામાસામી "પેરિયાર" કે જેઓ તે સમયે કોંગ્રેસ સાથે સંકળાયેલા હતા, તેઓ વાઇકોમ પહોંચ્યા હતા અને કાર્યકરોને સલાહ આપી હતી. ત્યારબાદ નાયર જ્ઞાતિના કોંગ્રેસના મોટા ભાગના અગ્રણી નેતાઓની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી અને ખ્રિસ્તી (કોંગ્રેસ નેતા) જ્યોર્જ જોસેફે આંદોલનનો હવાલો સંભાળી લીધો હતો. thumb|૧૯૨૪ના વાઇકોમ સત્યાગ્રહમાં શીખ અકાલીઓની તસવીર. માતૃભૂમિ દૈનિકમાં પુનઃમુદ્રણ. ગાંધીજીના એક નિવેદનથી સ્થાનિક ખ્રિસ્તી નેતાગીરી પૃથક ગઈ હતી, જેમાં ગાંધીજીએ તેમને 'એક હિન્દુ બાબત' (એપ્રિલ, ૧૯૨૪)થી દૂર રહેવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું. અમૃતસરથી શીખ અકાલી કાર્યકર્તાઓ પણ સત્યાગ્રહીઓ (એપ્રિલ, ૧૯૨૪) માટે નિઃશુલ્ક ભોજનની વ્યવસ્થા માટે વાઇકોમ પહોંચ્યા હતા. ગાંધીજીએ શીખ રસોડાઓ બંધ કરવાની હાકલ કરી હતી. ઈ. વી. રામાસામી "પેરિયાર", જે તે સમયે કોંગ્રેસ સાથે હતા, તેમણે પણ સત્યાગ્રહમાં ભાગ લીધો હતો અને તેમને બે વાર જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા હતા. આ સહભાગિતાને કારણે પેરિયારને "વાઇકોમના હીરો" નું બિરુદ મળ્યું.Eugene F. Irschick, Politics and Social Conflict in South India: The Non-Brahmin Movement and Tamil Separatism, 1916–1929 (Berkeley:University of California Press, 1969), pp. 268–69. કેટલાક કટ્ટરપંથી સહભાગીઓ જેમ કે. ઐયપ્પન સામ્યવાદના સ્વરૂપો સાથે સંકળાયેલા હતા. ત્રાવણકોરના રાજા મુલમ થિરુનાલનું મૃત્યુ ઓગસ્ટ, ૧૯૨૪માં થયું હતું. ગાંધીજીની સલાહથી સવર્ણ હિન્દુઓએ (એમ કહીને કે નીચલી જાતિઓના દ્વારા રસ્તાઓનો ઉપયોગ કરવા સામે સવર્ણ હિન્દુઓને કોઈ વાંધો નથી) ત્રાવણકોરના શાસકનું સ્મારક પ્રસ્તુત કરવા માટે વાઇકોમથી ત્રિવેન્દ્રમ સુધી કૂચ કરી (નવેમ્બર, ૧૯૨૪થી શરૂ). નાયર સમુદાયના નેતા મનનાથ પદ્મનાભ પિલ્લઇએ ૧૯૨૫માં ત્રિવેન્દ્રમ સુધીની બીજી કૂચનું નેતૃત્વ કર્યું હતું. ત્રાવણકોર વિધાન પરિષદમાં એઝાવા લોકોને મંદિર નજીક રસ્તાનો ઉપયોગ કરવાની છૂટ આપવાના ઠરાવને એક મતથી પરાજય આપવામાં આવ્યો હતો (ઓક્ટોબર ૧૯૨૪માં રજૂ કરવામાં આવેલા તમામ સત્તાવાર સભ્યો દ્વારા તેનો વિરોધ કરવામાં આવ્યો હતો, જેનું મતદાન ફેબ્રુઆરી, ૧૯૨૫માં થયું હતું). સમાધાન thumb|330x330px|વાઇકોમ સત્યાગ્રહ દરમિયાન કોચીનમાં ગાંધીજી આયોજકોને સદ્ભાવનાના તાર મોકલનારા મહાત્મા ગાંધીએ પોતે માર્ચ, ૧૯૨૫માં વાઇકોમની મુલાકાત લીધી હતી. ગાંધીજીએ તમામ પક્ષો (વિરોધીઓ, નામ્બુદિરિ બ્રાહ્મણો, શ્રી નારાયણ ગુરુ અને ત્રાવણકોરની રાણી) સાથે ચર્ચા કરી હતી.Mahadev Desai, The Epic of Travancore (Ahmedabad: Navajivan Karyalaya, 1937), pp. 17–21. ત્યારબાદ આ કાર્યકરો પ્રતિબંધિત રસ્તાઓમાં પ્રવેશ નહીં કરે તેવી સમજથી પોલીસને પાછી ખેંચી લેવામાં આવી હતી. વાઇકોમ મંદિરની ત્રણ બાજુએ આવેલા (નવનિર્મિત) રસ્તાઓ પર નીચલી જાતિના હિંદુઓના પ્રવેશની મંજૂરીના સમાધાન સાથે વાઇકોમ સત્યાગ્રહનો સુલેહ થયો હતો. હજુ પણ બીજી બાજુ અને મંદિર, નીચલી જ્ઞાતિઓ માટે બંધ રહ્યા (નવેમ્બર, ૧૯૨૫).M.S.A. Rao, Social Movements and Social Transformation: A Study of Two Backward Classes Movements in India (first published in 1979: reprint New Delhi: Manohar, 1987), p. 66. નવા રસ્તાઓએ પણ નીચલી જાતિઓને વાઇકોમ મંદિરના નજીકના વાતાવરણથી પૂરતા પ્રમાણમાં દૂર રાખી હતી. વાઇકોમ સત્યાગ્રહનું સમાધાન એઝાવા નેતા શ્રી નારાયણ ગુરુને મનાવવામાં નિષ્ફળ ગયું હતું. ગુરુ ઇચ્છતા હતા કે કાર્યકરો 'પ્રતિબંધિત રસ્તાઓ પર ચાલે એટલું જ નહીં પરંતુ મંદિરમાં પ્રવેશે'. રસ્તા પરના શબ્દે એવો સંકેત આપ્યો હતો કે નારાયણ ગુરુએ 'એસ એન ડી પીની પ્રવૃત્તિઓ' થી પોતાની જાતને દૂર રાખી હતી. તેમણે એઝાવા પત્રકારને કહ્યું હતું કે, વિરાસત વાઇકોમ સત્યાગ્રહે કેરળમાં અહિંસક જાહેર વિરોધપ્રદર્શન શરૂ કર્યું હતું. આ આંદોલને કેરળમાં કોંગ્રેસ પક્ષનું મનોબળ પુનર્જીવિત કર્યું. ટી. કે. માધવન ૧૯૨૭માં શ્રી નારાયણ ધર્મ પરિપલણ યોગમના જનરલ સેક્રેટરી બન્યા. ત્રાવણકોરમાં મંદિર પ્રવેશની ઘોષણા (૧૯૩૬). નોંધ સંદર્ભ

વાયકોમ સત્યાગ્રહ

https://gu.wikipedia.org/wiki/વાયકોમ_સત્યાગ્રહ

REDIRECT વાઇકોમ સત્યાગ્રહ

રુકમણી દેવી મંદિર

https://gu.wikipedia.org/wiki/રુકમણી_દેવી_મંદિર

REDIRECT રુક્મિણી દેવી મંદિર

હનુમાન દાંડી મંદિર

https://gu.wikipedia.org/wiki/હનુમાન_દાંડી_મંદિર

હનુમાન દાંડી મંદિર એ એક હિંદુ મંદિર છે, જે ભારતના ગુજરાત રાજ્યના દરિયાકાંઠે આવેલા એક દ્વીપ બેટ દ્વારકા પર આવેલું છે. આ મંદિર હનુમાન અને તેમના પુત્ર મકરધ્વજને સમર્પિત છે. બેટ દ્વારકાના દ્વારકાધીશ મંદિરથી આશરે ૫ કિલોમીટરના અંતરે આવેલું આ મંદિર અનોખું છે કારણ કે તેમાં હનુમાન અને મકરધ્વજની મૂર્તિઓ છે, જેમાં પરંપરાગત રીતે બ્રહ્મચારી ગણાતા હનુમાનનું તેમના વંશ સાથેનું દુર્લભ ચિત્રણ દર્શાવવામાં આવ્યું છે. દંતકથા પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, રામાયણના યુદ્ધ દરમિયાન, હનુમાનનો સામનો મકરધ્વજ સાથે થયો હતો, જેનો જન્મ એક માછલી દ્વારા હનુમાનના પરસેવાના ટીપાંનું સેવન કરવાથી થયો હતો. આ મંદિર તેમની મુલાકાતની યાદ અપાવે છે અને હનુમાનની વિદ્યામાં ફરજ, શૌર્ય અને પારિવારિક બંધનોના વિષયોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. વાસ્તુકળા મંદિરનું સ્થાપત્ય ગુજરાતી શૈલીના લાક્ષણિક તત્વોને મૂર્તિમંત કરે છે, પરંતુ તે નોંધપાત્ર રીતે સરળ છે, જે સુશોભનને બદલે મૂર્તિઓની પવિત્રતા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. તીર્થયાત્રા હનુમાન દાંડી મંદિર એક મહત્વપૂર્ણ તીર્થસ્થાન છે, જે હનુમાનને અંજલિ આપવા આવતા ભક્તોને આકર્ષિત કરે છે તેમજ હનુમાન અને મકરધ્વજ વચ્ચેના અદ્વિતીય પિતા-પુત્ર સંબંધનું અન્વેષણ કરે છે. સંદર્ભ શ્રેણી:મંદિરો

નાળિયેર

https://gu.wikipedia.org/wiki/નાળિયેર

REDIRECT નારિયેળ

રાઘવન

https://gu.wikipedia.org/wiki/રાઘવન

રાઘવન (; જન્મ ૧૨ ડિસેમ્બર ૧૯૪૧) એક ભારતીય અભિનેતા છે જેમણે તેલુગુ, કન્નડ અને મલયાલમ ફિલ્મો સહિત ૧૦૦થી વધુ ફિલ્મોમાં અભિનય કર્યો છે. ૨૦૦૦ના દાયકાની શરૂઆતથી તે મલયાલમ અને તમિલ ટેલિવિઝન સિરિયલોમાં વધુ સક્રિય છે. તેમણે 'કિલિપટ્ટુ' (૧૯૮૭) દ્વારા દિગ્દર્શન ક્ષેત્રે પદાર્પણ કર્યું હતું. તેમને કેરળ સ્ટેટ ટેલિવિઝન એવોર્ડ્સ અને એશિયાનેટ ટેલિવિઝન એવોર્ડ્સ પણ મળ્યા છે. ફિલ્મોગ્રાફી +કી†એવી ફિલ્મો સુચવે છે હજી સુધી રિલીઝ થઈ નથી ફિલ્મો [ ફેરફાર | સ્ત્રોત બદલો ] વર્ષફિલ્મનું નામભૂમિકાનોંધો૧૯૬૮કાયાલક્કારાયિલ૧૯૬૯ચોકડા દીપાકન્નડ ફિલ્મરેસ્ટ હાઉસરાઘવનવીટ્ટુ મૃગમ૧૯૭૦કુટ્ટાવલીઅભયમમુરલીઅમ્માયેન્ના ત્રી૧૯૭૧સીઆઈડી નઝીરસીઆઈડી ચંદ્રનતપસ્વિનીપ્રતિધ્વનિઅભિજાત્યમચંદ્રનખમ્માચુ૧૯૭૨નૃતસાલાવેણુચેમ્બરાથીદિનેશ૧૯૭૩છાયામદર્શનમ્મઝક્કારુરાધાકૃષ્ણનગાયત્રીપેરિયારઆનંદઆરાધિકાહરિસસ્થારામ જયચુ મનુષ્યાન્ થોટ્ટુવેણુગોપાલનખંગલયેસુદાસપ્રેથાંગલુડે થાઝવરાઉદયમમોહનદાસઆશાચક્રમસ્વર્ગ પુથરીડોક્ટરઉર્વશી ભારતી૧૯૭૪ચંચલાકામિનીયુવનમરવિસપ્તસ્વરંગલઅજયનરાજહંસમમોહમઆયલાથે સુંદરીવેણુનાગરમ સાગરમભુગોલમ થિરિયુન્નુસુકુમારનસ્વર્ણવિગ્રહમ્પાથિરાવમ પાકલ્વેલિચવુમપટ્ટાભિષેકમ્ગિરીશ૧૯૭૫સ્વામી અયપ્પનનિર્મલામધુરપથિનેઝુઉલ્સાવમગોપીભાર્યા ઈલલાથા રાત્રિઅયોધ્યામાધવનકુટ્ટીમાલસારામ૧૯૭૬આલિંગનમરમેશહૃદયમ ઓરુ ક્ષેત્રમમધુરમ તિરુમધુરમલાઇટ હાઉસરઘુમાનસવીણાઅંબા અંબિકા અંબાલિકાસાલ્વરાજકુમારનપાલક્કદલ૧૯૭૭શ્રીમુરુકનમનસોરુ માયલઆદ્યપદમશુક્રદસારાજપરંપરાટેક્સી ડ્રાઈવરઊંજાલમધુવિદારુન્ના મોટુકલગોપાલવરદક્ષિણા૧૯૭૮પ્રિયદર્શિનીવદકક્કુ ઓરુ હૃદયમપરમેશ્વર પિલ્લઈકૈથપ્પુહેમંતરાત્રીબાલપરીક્ષાનમરાઉડી રામુવસુઅનુમોદનમરાજુ રહીમસુરેશમનોરધામ૧૯૭૯અજનાથા થેરાંગલઇન્દ્રધનુસુઓટ્ટાપેટ્ટવારજીમીજોસેફઇવલ ઓરુ નાડોદીઅમૃતાચુંબનમરાજવેદીલજ્જાવથીકન્નુકલસુધાકરનહ્રદયતિન્તે નિરંગલઈશ્વર જગદીશ્વરા૧૯૮૦આંગડીઇન્સ્પેક્ટરઅમ્માયુમ મકાલુમસરસ્વતીયમમ્ઇવરઅધિકારમરવિન્દ્રન૧૯૮૧પૂછસન્યાસીવાડાકા વીટીલે અથિધીપંચપંડવર૧૯૮૨અંગુરામઇન્નાલેંગિલ નાલેપોનમુડીગોપીલહરી૧૯૮૫ઇઝહુ મુથલ ઓનપાથુ વારેરંગમનાનુનજાન પીરાન્ના નાટીલડીવાયએસપી રાઘવ મેનન૧૯૮૬ચેકેરાનોરુ ચિલ્લા૧૯૮૭એલ્લાવર્કકુમ નાનમકલ૧૯૮૮૧૯૨૧પુરાવા૧૯૯૨અદ્વાયથમકિઝાક્કેડન થિરુમેનીપ્રિયાપેટ્ટા કુક્કુ૧૯૯૩ઓ' ફેબીપીસી રાજારામ૧૯૯૪અવન અનંતપદ્મનાભન૧૯૯૫પ્રાયક્કરા પપ્પનકાનરણ૧૯૯૭કુલમઅથ્યુન્નાથંગાલીલ કૂડારામ પાણીથાવર૧૯૯૯વર્ણાચિરકુકલ૨૦૦૦ઈન્દ્રિયમશંકરનારાયણન૨૦૦૧મેઘમલ્હારમુકુંદનના પિતાવક્કલથુ નારાયણકુટ્ટીજજ૨૦૦૪ઉદયમજજ૨૦૦૯મારા મોટા પિતાડોક્ટર૨૦૧૦સ્વાંથમ ભાર્યા ઝિંદાબાદઇન્જેનિયમ ઓરલપિશારોડી માસ્ટર૨૦૧૨દ્રશ્ય ઓન્નુ નમમુદે વીદુબેંકિંગ અવર્સ ૧૦ ટુ ૪લક્ષ્મીના પિતાસામાન્યપુરોહિત૨૦૧૩આતકથાશ્રીધરન નમબૂથિરીમૌનની શક્તિઅરવિંદનના પિતા૨૦૧૪એપોથેકરીશંકર વાસુદેવ ડૉ૨૦૧૫મીઠું કેરીનું ઝાડસ્વામી૨૦૧૬આલરુપંગલપનીકર૨૦૧૭C/O સાયરા બાનુકોર્ટના જજ૨૦૧૮પ્રથમ ૨વેણુ વૈદ્યઅન્તે ઉમાન્તે પેરુરાઘવનદેહંતરામટૂંકી ફિલ્મ૨૦૧૯લુકાડોક્ટર૨૦૨૦ઉમા મહેશ્વરા ઉગ્ર રૂપસ્યાતેલુગુ ફિલ્મકિલોમીટર અને કિલોમીટર૨૦૨૨પથોનપથમ નૂતંદુઇશ્વરન નંબૂથિરીટીબીએધ હોપ ટેલિવિઝન સિરિયલો વર્ષશીર્ષકચેનલનોંધો૨૦૦૧વાકાચર્થુદૂરદર્શનડેબ્યુ સિરિયલ૨૦૦૧શમનાથલમએશિયાનેટ૨૦૦૨વસુન્દરા મેડિકલ્સએશિયાનેટ૨૦૦૩શ્રીરામન શ્રીદેવીએશિયાનેટ૨૦૦૪મુહૂર્તએશિયાનેટ૨૦૦૪કદમત્તાથ કથનારએશિયાનેટ૨૦૦૪–૨૦૦૯મિનુકેતુસૂર્યા ટીવી૨૦૦૫કૃષ્ણકૃપાસાગરમઅમૃતા ટી.વી૨૦૦૬સ્નેહમસૂર્યા ટીવી૨૦૦૭સેન્ટ એન્ટોનીસૂર્યા ટીવી૨૦૦૮શ્રીગુરુવાયૂરપ્પનસૂર્યા ટીવી૨૦૦૮વેલંકણી માથવુસૂર્યા ટીવી૨૦૦૯સ્વામીયે સરનમ અયપ્પાસૂર્યા ટીવી૨૦૧૦રહસ્યમએશિયાનેટ૨૦૧૦ઈન્દ્રનીલમસૂર્યા ટીવી૨૦૧૨–૨૦૧૩આકાશદૂથુસૂર્યા ટીવી૨૦૧૨સ્નેહકકુડુસૂર્યા ટીવી૨૦૧૪–૨૦૧૬ભાગ્યલક્ષ્મીસૂર્યા ટીવી૨૦૧૬અમ્મે મહામાયેસૂર્યા ટીવી૨૦૧૭મૂનનુમાનીફૂલો૨૦૧૭–૨૦૧૯વનંબડીએશિયાનેટ૨૦૧૭–૨૦૨૦કસ્તુરીમાનએશિયાનેટ૨૦૧૯મૌના રાગમનક્ષત્ર વિજયતમિલ સિરિયલ ૨૦૨૧-હાલકાલીવેડુસૂર્યા ટીવી દિગ્દર્શક તરીકે વર્ષફિલ્મનું નામસંદર્ભ૧૯૮૭કિલિપ્પટ્ટુ૧૯૮૮પુરાવા પટકથા લેખક તરીકે વર્ષફિલ્મનું નામસંદર્ભ૧૯૮૭કિલિપ્પટ્ટુ પુરસ્કારો અને નામાંકન +વર્ષપુરસ્કારશીર્ષકકામપરિણામસંદર્ભ૨૦૧૮એશિયાનેટ ટેલિવિઝન એવોર્ડ્સઆજીવન સિદ્ધિકસ્તુરીમાન૨૦૧૮થરંગિની ટેલિવિઝન એવોર્ડ્સઆજીવન સિદ્ધિવનંબડી ૨૦૧૮જન્મભૂમિ પુરસ્કારોશ્રેષ્ઠ પાત્ર અભિનેતાકસ્તુરીમાન ૨૦૧૯કેરળ રાજ્ય ટેલિવિઝન પુરસ્કારોશ્રેષ્ઠ અભિનેતાદેહન્થરામ૨૦૧૯થોપ્પિલ ભાસી એવોર્ડઆજીવન સિદ્ધિ - ૨૦૨૪પી ભાસ્કરન જન્મ શતાબ્દી પુરસ્કાર - - સંદર્ભો બાહ્ય લિંક્સ શ્રેણી:ભારતીય ફિલ્મ દિગ્દર્શકો શ્રેણી:૧૯૪૧માં જન્મ શ્રેણી:જીવિત લોકો

ભારતના ઉપરાષ્ટ્રપતિ

https://gu.wikipedia.org/wiki/ભારતના_ઉપરાષ્ટ્રપતિ

REDIRECT ભારતના ઉપરાષ્ટ્રપતિઓની યાદી

સમરજિતસિંહ ગાયકવાડ

https://gu.wikipedia.org/wiki/સમરજિતસિંહ_ગાયકવાડ

સમરજીતસિંહ રણજીતસિંહ ગાયકવાડ (જન્મ ૨૫ એપ્રિલ ૧૯૬૭) ક્રિકેટ પ્રશાસક અને ભૂતપૂર્વ પ્રથમ શ્રેણી ક્રિકેટર છે. ગાયકવાડ ભારતના બરોડા સ્ટેટના રાજા છે. તેમને ૨૦૧૩ના સમાધાન અંતર્ગત પરિવારની સંપત્તિનો મોટો હિસ્સો મળ્યો હતો. પ્રારંભિક જીવન અને પરિવાર સમરજીતસિંહનો જન્મ ૨૫ એપ્રિલ ૧૯૬૭ના રોજ રણજિતસિંહ પ્રતાપસિંહ ગાયકવાડ અને શુભાંગિનીરાજેના એકમાત્ર પુત્ર તરીકે થયો હતો. તેમણે દેહરાદૂનની દૂન સ્કૂલમાં અભ્યાસ કર્યો હતો જ્યાં તેમણે એક સાથે શાળાની ક્રિકેટ, ફૂટબોલ અને ટેનિસ ટીમોની કેપ્ટનશીપ કરી હતી. મે ૨૦૧૨માં તેમના પિતાના મૃત્યુ પછી, સમરજીતસિંહને ૨૨ જૂન ૨૦૧૨ના રોજ લક્ષ્મી વિલાસ મહેલમાં પરંપરાગત સમારોહમાં મહારાજાનો તાજ પહેરાવવામાં આવ્યો હતો. તેમણે ₹૨૦,૦૦૦ કરોડથી વધુ (૨૦૨૩માં ₹૩૪૦ બિલિયન અથવા ૪.૩ અબજ અમેરિકન ડોલરની સમકક્ષ) (૨૦૧૩માં ૩ અબજ અમેરિકન ડોલર) ના ૨૩ વર્ષ લાંબા કાનૂની વારસાના વિવાદનો ૨૦૧૩માં તેમના કાકા સંગ્રામસિંહ ગાયકવાડ સાથે સમાધાન કર્યું હતું. આ સમધાન દ્વારા સમરજીતસિંહે લક્ષ્મી વિલાસ પેલેસની માલિકી મેળવી હતી, જેમાં મોતી બાગ સ્ટેડિયમ અને મહારાજા ફતેહસિંહ મ્યુઝિયમ સહિત મહેલ નજીકની ૬૦૦ એકર (૨૪૦ હેક્ટર) જમીનની સ્થાવર મિલકત, રાજા રવિ વર્માના કેટલાક ચિત્રો તેમજ ફતેહસિંહરાવની જંગમ મિલકતો જેવી કે સોનું, ચાંદી અને શાહી દાગીનાનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે ગુજરાતમાં અને ઉત્તર પ્રદેશના વારાણસીમાં ૧૭ મંદિરોનું સંચાલન કરતા મંદિરોના ટ્રસ્ટનો પણ અંકુશ મેળવ્યો હતો. અંગત જીવન વર્ષ ૨૦૦૨થી સમરજિતસિંહના લગ્ન રાધિકારાજે સાથે થયા છે, જે વાંકાનેર રાજ્યના રાજવી પરિવારમાંથી આવે છે. દંપતીને બે પુત્રીઓ છે. આ ચારેય શુભાંગિનીરાજે સાથે લક્ષ્મી વિલાસ પેલેસમાં રહે છે, જે ભારતનું સૌથી મોટું ખાનગી નિવાસસ્થાન છે. મહારાજા બન્યા બાદ સમરજીતસિંહે તેમના લક્ષ્મી વિલાસ બેન્ક્વેટ્સ સાહસ હેઠળ ખાનગી સમારંભો માટે ભોજન સમારંભની સુવિધા તરીકે મહેલ સંકુલનો એક ભાગ ખુલ્લો મૂક્યો હતો. સમરજીતસિંહ નવેમ્બર ૨૦૧૪માં ભારતીય જનતા પાર્ટીમાં જોડાયા હતા, પરંતુ ૨૦૧૭થી તેઓ રાજકારણમાં નિષ્ક્રિય છે. ક્રિકેટ કારકિર્દી સમરજીતસિંહ રણજી ટ્રોફીમાં બરોડા તરફથી ક્રિકેટ રમ્યા હતા. તેઓ ૧૯૮૭/૮૮ અને ૧૯૮૮/૮૯ની સિઝન વચ્ચે ટોપ ઓર્ડર બેટ્સમેન તરીકે છ પ્રથમ શ્રેણીની મેચો રમ્યા હતા. બાદમાં તેઓ ક્રિકેટ એડમિનિસ્ટ્રેટર બન્યા અને બરોડા ક્રિકેટ એસોસિએશનના પ્રમુખ તરીકે સેવા આપી. વર્ષ ૨૦૧૫થી તેઓ મોતી બાગ સ્ટેડિયમમાં ક્રિકેટ એકેડમી ચલાવે છે. ક્રિકેટ ઉપરાંત, તેઓ ગોલ્ફની રમતના ખેલાડી રહ્યા છે અને લક્ષ્મી વિલાસ પેલેસ સંકુલમાં ૧૦-હોલ ગોલ્ફ કોર્સ અને ક્લબહાઉસ બનાવ્યું. સંદર્ભ શ્રેણી:૧૯૬૭માં જન્મ શ્રેણી:ક્રિકેટર શ્રેણી:વડોદરાના ક્રિકેટર ખેલાડી

પ્રહલાદ બ્રહ્મભટ્ટ

https://gu.wikipedia.org/wiki/પ્રહલાદ_બ્રહ્મભટ્ટ

પ્રહલાદ દામોદરદાસ બ્રહ્મભટ્ટ (૨૨ ઓગસ્ટ ૧૯૦૮ – ૧૫ ડિસેમ્બર ૧૯૯૭) ગુજરાતી ભાષાના નવલકથાકાર, ટૂંકી વાર્તા લેખક, જીવનચરિત્રકાર અને પત્રકાર હતા, જેઓ તેમની સામાજિક નવલકથાઓ માટે જાણીતા હતા. તેમણે ૯૦થી વધુ નવલકથાઓ લખી હતી, જેમાંથી કેટલીક નવલકથાઓ પરથી ફિલ્મોનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. જીવન પ્રહલાદ બ્રહ્મભટ્ટનો જન્મ ૨૨ ઓગસ્ટ ૧૯૦૮ના રોજ અમદાવાદ ખાતે થયો હતો. તેમણે સંદેશ અખબારમાં પત્રકાર તરીકેની કારકિર્દીની શરૂઆત કરી હતી, અને ત્યાર બાદ 'સેવક' સામયિકમાં સંપાદક તરીકે અને જનસત્તા દૈનિકમાં સહ-સંપાદક તરીકે જોડાયા હતા. તેમનું અવસાન ૧૫ ડિસેમ્બર ૧૯૯૭ના રોજ અમદાવાદમાં થયું હતું. સર્જન પ્રહલાદ બ્રહ્મભટ્ટે ૯૦થી વધુ નવલકથાઓ લખી હતી. તેમની કેટલીક નવલકથાઓ પરથી ફિલ્મોનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. તેમની નોંધપાત્ર નવલકથાઓમાં 'અધૂરી પ્રીત', 'તૃષા અને તૃપ્તિ' (૯૬૧), 'માટીના માનવી' (૧૯૬૨), 'એક પંથ : બે પ્રવાસી' (૧૯૬૩), 'મોભે બાંધ્યાં વેર' (૧૯૭૦), 'ઝેરના પારખા' (૧૯૭૬), 'રેતીનું ઘર' (૧૯૭૯), 'તૂટેલા કાચનો ટુકડો' (૧૯૮૫), 'મનના બંધ કમાડ' (૧૯૮૮)નો સમાવેશ થાય છે. તેમની નવલકથા 'તૃષા અને તૃપ્તિ' તેની આત્મકથાત્મક શૈલી અને પાત્રાલેખન માટે જાણીતી છે. તેમની ટૂંકી વાર્તાઓ 'ઉમા' (૧૯૩૮), 'અધૂરા ફેરા' (૧૯૪૬) અને 'જિંદગીના રુખ' (૧૯૬૪) શીર્ષક હેઠળ પ્રકાશિત કરવામાં આવી છે. તેમણે અનેક જીવનચરિત્રો લખ્યા હતા, જેમાં નોંધપાત્ર એવા ભગતસિંહ પર આધારિત 'લાહોરનો શહીદ ભગતસિંહ', સુભાષચંદ્ર બોઝ પર આધારિત 'નેતાજી' અને બોઝના સહયોગીઓ પર આધારિત 'નેતાજીના સાથીદારો'નો સમાવેશ થાય છે. સંદર્ભ શ્રેણી:૧૯૦૮માં જન્મ શ્રેણી:૧૯૯૭માં મૃત્યુ શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર

રાહુલ સાંકૃત્યાયન

https://gu.wikipedia.org/wiki/રાહુલ_સાંકૃત્યાયન

રાહુલ સાંકૃત્યાયન (જન્મ: કેદારનાથ પાંડે; ૯ એપ્રિલ ૧૮૯૩ – ૧૪ એપ્રિલ ૧૯૬૩) એક ભારતીય લેખક, નિબંધકાર, નાટ્યકાર, ઇતિહાસકાર, બૌદ્ધ ધર્મના વિદ્વાન હતા જેમણે હિંદી અને ભોજપુરી ભાષામાં લેખનકાર્ય હતું. "હિન્દી પ્રવાસ સાહિત્યના પિતા" તરીકે ઓળખાતા સાંકૃત્યાયનને હિન્દી પ્રવાસવર્ણનને સાહિત્યિક સ્વરૂપ આપવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. તેઓ ભારતના સૌથી વ્યાપકરૂપે પ્રવાસ કરનારા વિદ્વાનોમાંના એક હતા, જેમણે તેમના જીવનના પિસ્તાલીસ વર્ષ તેમના ઘરથી દૂર રશિયા, તિબેટ, ચીન, મધ્ય એશિયા વગેરે સ્થળોએ પ્રવાસ કરવામાં ગાળ્યા હતા. સાંકૃત્યાયને ઇન્ડોલોજી, સામ્યવાદ, બૌદ્ધ ધર્મ અને ભાષાશાસ્ત્ર જેવા વિવિધ વિષયો તેમજ વિવિધ ટૂંકી વાર્તાઓ, નવલકથાઓ અને નાટકો સહિત ૧૦૦થી વધુ પુસ્તકોમાં વિસ્તૃત રીતે લખ્યું છે. તેમને "મધ્ય એશિયા કા ઇતિહાસ" પુસ્તક (બે ખંડ) માટે ૧૯૫૮નો સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. ભારત સરકારે તેમને ભારત સરકાર દ્વારા ૧૯૬૩માં દેશના ત્રીજા ક્રમના સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર પદ્મભૂષણથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. તે જ વર્ષે, ૭૦ વર્ષની વયે તેમનું અવસાન થયું હતું. બાળપણ રાહુલ સાંકૃત્યાયનનો જન્મ કેદારનાથ પાંડે તરીકે એક બ્રાહ્મણ પરિવારમાં ૯ એપ્રિલ ૧૮૯૩ના રોજ પંન્દહા ગામમાં થયો હતો. પૂર્વીય ઉત્તર પ્રદેશમાં આઝમગઢ જિલ્લાનું, કનૈલા ચક્રપાણપુર તેમનું પૈતૃક ગામ હતું. જીવનદર્શન શરૂઆતમાં તેઓ સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીના આર્ય સમાજના અનુયાયી હતા. બાદમાં બૌદ્ધ ધર્મનો તેમના જીવન પર પ્રભાવ રહ્યો. શ્રીલંકામાં દીક્ષા લીધા બાદ તેઓએ રાહુલ (બુદ્ધના પુત્ર) નામ ધારણ કર્યું. અને બુદ્ધના ગોત્ર 'સાંકૃત્ય'નો ઉપયોગ તેમના નામ સાથે કરતા હોવાથી તેમને "રાહુલ સાંકૃત્યાયન" કહેવામાં આવ્યા હતા. પાછળથી તેઓ સમાજવાદી બન્યા અને પુનર્જન્મ અને મૃત્યુ પછીના જીવનની વિભાવનાઓને નકારી કાઢી. વિશ્વ ફિલસૂફીનો એકત્રિત ઇતિહાસ, દર્શન-દિગ્દર્શનના બે ગ્રંથો તેમની ફિલસૂફીનો સંકેત આપે છે જ્યાં બીજો ગ્રંથ ધર્મકિર્તીના પ્રમાણ વર્તિકાને સમર્પિત છે. પ્રવાસ રાહુલ સાંકૃત્યાયનનો યાત્રા ઇતિહાસ ૧૯૧૦માં શરૂ થયો હતો, જ્યારે તેમણે હિમાલય જવા પ્રસ્થાન કર્યું. શરૂઆતમાં તેમણે ભિક્ષુઓ (સાધુઓ) સાથે પ્રવાસ કર્યો, પરંતુ બાદમાં તેમણે એકલ યાત્રા શરૂ કરી. સાંકૃત્યાયનનો પ્રવાસ તેમને લદ્દાખ, કિન્નૂર અને કાશ્મીર સહિત ભારતના જુદા જુદા ભાગોમાં લઈ ગયો. તેમણે નેપાળ, તિબેટ, શ્રીલંકા, ઈરાન, ચીન અને ભૂતપૂર્વ સોવિયેટ યુનિયન સહિત અન્ય કેટલાક દેશોની યાત્રા પણ કરી હતી. તેમણે બિહારના સારન જિલ્લાના પારસા ગઢ ગામમાં ઘણાં વર્ષો વિતાવ્યાં. મુસાફરી કરતી વખતે, તે મોટે ભાગે જમીની પરિવહનનો ઉપયોગ કરતા હતા. તેમણે કેટલાક દેશોમાં ગુપ્ત રીતે પ્રવાસ કર્યો હતો. તેમણે બૌદ્ધ ભિક્ષુ તરીકે તિબેટમાં પ્રવેશ કર્યો હતો. તિબેટની ઘણી યાત્રાઓ દરમિયાન તેઓ મૂલ્યવાન ચિત્રો, પાલી અને સંસ્કૃત હસ્તપ્રતો ભારત પાછા લાવ્યા. આમાંની મોટા ભાગની સામગ્રી વિક્રમશિલા અને નાલંદા વિશ્વવિદ્યાલયના પુસ્તકાલયોનો એક ભાગ હતી. બારમી અને તે પછીની સદીઓ દરમિયાન જ્યારે આક્રમણકારી મુસ્લિમ સૈન્યોએ ભારતના વિશ્વવિદ્યાલયોનો નાશ કર્યો હતો ત્યારે બૌદ્ધ સાધુઓ દ્વારા આ વસ્તુઓ તિબેટમાં લઈ જવામાં આવી હતી. કેટલાક અહેવાલો જણાવે છે કે રાહુલ સાંકૃત્યાયને તિબેટથી આ સામગ્રીને ભારત લાવવા માટે બાવીસ ખચ્ચરોનો ઉપયોગ કર્યો હતો. પટના સંગ્રહાલયમાં તેમના માનમાં આ સામગ્રીઓનો એક વિશેષ વિભાગ છે, જ્યાં આમાંની કેટલીક તેમજ અન્ય વસ્તુઓ પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે. સાહિત્ય સર્જન સાંકૃત્યાયન ભોજપુરી, હિન્દી, સંસ્કૃત, પાલી, મગધી, ઉર્દૂ, ફારસી, અરેબિક, તમિલ, કન્નડ, તિબેટીયન, સિંહાલી, ફ્રેન્ચ અને રશિયન સહિત અનેક ભાષાઓ સમજતા હતા. તેઓ ઇન્ડોલોજિસ્ટ, માર્ક્સવાદી સિદ્ધાંતશાસ્ત્રી અને સર્જનાત્મક લેખક પણ હતા. તેમણે તેમના વીસના દાયકા દરમિયાન લખવાનું શરૂ કર્યું હતું અને તેમની કુલ મળીને ૧૦૦થી વધુ રચનાઓ સમાજશાસ્ત્ર, ઇતિહાસ, તત્વજ્ઞાન, બૌદ્ધ ધર્મ, તિબેટોલોજી, લેક્સિકોગ્રાફી, વ્યાકરણ, પાઠ્ય સંપાદન, લોકસાહિત્ય, વિજ્ઞાન, નાટક અને રાજકારણ સહિતના વિવિધ વિષયોને આવરી લેતી હતી. આમાંના ઘણા અપ્રકાશિત હતા. તેમણે પ્રાકૃતમાંથી મજ્જીમા નિકાયનો હિન્દીમાં અનુવાદ કર્યો હતો. તેમના હિન્દી પુસ્તકો પૈકી વોલ્ગા સે ગંગા (વોલ્ગાથી ગંગા સુધીની સફર) યુરેશિયાના મેદાનોમાંથી વોલ્ગા નદીની આસપાસના પ્રદેશોમાં આર્યોના સ્થળાંતર અને ત્યારબાદ હિન્દુકુશ, હિમાલય અને તેના પેટાપ્રદેશોમાં તેમની હિલચાલ; તેમજ ભારતીય ઉપમહાદ્વીપના ગંગાના મેદાનોમાં તેમના ફેલાવાને લગતી ઐતિહાસિક કૃતિ છે. આ પુસ્તકની શરૂઆત ઇ.સ. પૂર્વે ૬૦૦૦માં થાય છે અને તેનો અંત ૧૯૪૨માં આવે છે, જે વર્ષે ભારતીય રાષ્ટ્રવાદી નેતા મહાત્મા ગાંધીએ ભારત છોડો આંદોલનની હાકલ કરી હતી. તેનું પ્રકાશન ૧૯૪૨માં થયું હતું. વિક્ટર કિએરનાને આ કૃતિનો અંગ્રેજીમાં અનુવાદ કર્યો હતો જે ૧૯૪૭માં 'ફ્રોમ વોલ્ગા ટુ ગંગા' નામથી પ્રકાશિત થયો હતો.Rahul Sankrityayana From Volga to Ganga, Rahula Publication, Mussoorie, 1947. તેમના પ્રવાસવર્ણન સાહિત્યમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે: તિબ્બત મેં સવા વર્ષા (૧૯૩૩) મેરી યુરોપ યાત્રા (૧૯૩૫) અથાતો ઘુમક્કડ જીગ્યાસા વોલ્ગા સે ગંગા એશિયા કે દુર્ગમ ભૂખંડો મેં યાત્રા કે પન્ને કિન્નર દેશ મેં તેમના દસથી વધુ પુસ્તકોનો બંગાળીમાં અનુવાદ અને પ્રકાશિત થયો છે. અંગત જીવન thumb|૧૯૯૩ની ભારતીય ટપાલ ટિકિટ પર સાંકૃત્યાયન તેમના લગ્ન બાળવયમાં જ થઈ ગયા હતા પરંતુ તે તેમની બાળપત્ની સંતોષી વિશે અજાણ હતા. તેમની આત્મકથા, મેરી જીવન યાત્રા અનુસાર કદાચ તેમણે ૪૦ના દાયકામાં તેમની પત્નીને ફક્ત એક જ વાર જોઈ હતી. સોવિયેટ રશિયામાં બીજી વખતના તેમના રોકાણ દરમિયાન, લેનિનગ્રાડ યુનિવર્સિટીમાં બૌદ્ધ ધર્મ શીખવવા માટેનું આમંત્રણ સ્વીકારતી વખતે, તેઓ મોંગોલિયન વિદ્વાન લોલા (એલેના નર્વરતોવના કોઝેરોવસ્કાયા)ના સંપર્કમાં આવ્યા હતા. તે ફ્રેન્ચ, અંગ્રેજી અને રશિયન ભાષા બોલી શકતી હતી અને સંસ્કૃત પણ લખી શકતી હતી. તિબેટીયન-સંસ્કૃત શબ્દકોશ પર કામ કરવામાં તેણીની તેમણે મદદ કરી. તેમનો પરસ્પરનો લગાવ લગ્નમાં પરિણમ્યો હતો અને તેણીએ એક પુત્ર ઇગોર રાહુલોવિચને જન્મ આપ્યો હતો. સાંકૃત્યાયનનું અસાઈન્મેન્ટ પૂર્ણ થયા પછી માતા અને પુત્ર તેમની સાથે ભારત આવ્યા ન હતા. જીવનના ઉત્તરાર્ધમાં, તેમણે કમલા સાંકૃત્યાયન સાથે લગ્ન કર્યા હતા, જેઓ ભારતીય લેખક, સંપાદક અને હિંદી અને નેપાળીમાં વિદ્વાન હતા. તેમને એક પુત્રી જયા સાંકૃત્યાયન,Sankrityayan’s daughter protests shifting of Patna Museum Collection, Times of India, Sept 13, 2017 અને એક પુત્ર જેતા હતો. જેતા ઉત્તર બંગાળ વિશ્વવિદ્યાલયમાં અર્થશાસ્ત્રના પ્રાધ્યાપક છે.Roles of Rahul Sankrityayan in Nepalese Cultural Tourism is an analysis of Nepalese, BP Badal, Nepal Journal of Development Studies, 2019] અવસાન સાંકૃત્યાયને શ્રીલંકાની એક યુનિવર્સિટીમાં અધ્યાપકની નોકરી સ્વીકારી હતી, જ્યાં તેઓ મધુપ્રમેહ, ઉચ્ચ રક્તચાપ અને હળવા હૃદયરોગથી ગંભીર રીતે બીમાર પડ્યા હતા. ૧૯૬૩માં દાર્જિલિંગમાં તેમનું અવસાન થયું હતું. સંદર્ભ પૂરક વાંચન Ram Sharan Sharma, Rahul Sankrityayan and Social Change, Indian History Congress, 1993. Himalayan Buddhism, Past and Present: Mahapandit Rahul Sankrityayan centenary volume by D. C. Ahir () Prabhakar Machwe: "Rahul Sankrityayan" New Delhi 1978: Sahitya Akademi. [સાંકૃત્યાયનની કૃતિઓની સૂચિ સહિત એક ટૂંકું જીવનચરિત્ર] Bharati Puri, Traveller on the Silk Road: Rites and Routes of Passage in Rahul Sankrityayan’s Himalayan Wanderlust, China Report (Sage: New Delhi), February 2011, vol. 47, no. 1, pp. 37–58. Alaka Atreya Chudal, A Freethinking Cultural Nationalist: A Life History of Rahul Sankrityayan, Oxford University Press, 2016. () બાહ્ય કડીઓ શ્રેણી:૧૮૯૩માં જન્મ શ્રેણી:૧૯૬૩માં મૃત્યુ શ્રેણી:સાહિત્યકાર

સાલ્વાડોર ડાલી

https://gu.wikipedia.org/wiki/સાલ્વાડોર_ડાલી

સાલ્વાડોર ડાલી (૧૧ મે ૧૯૦૪ - ૨૩ જાન્યુઆરી ૧૯૮૯) સ્પેનિશ ચિત્રકાર, શિલ્પકાર, પટકથા લેખક અને લેખક હતા. તેમને અતિવાસ્તવવાદના મુખ્ય પ્રતિનિધિઓમાંના એક અને ૨૦મી સદીના સૌથી પ્રખ્યાત ચિત્રકારોમાંના એક ગણવામાં આવે છે. ધ પર્સિસ્ટન્સ ઑફ મેમરી એ તેમના સૌથી પ્રસિદ્ધ અતિવાસ્તવવાદી ચિત્રોમાંનું એક છે, ક્રાઇસ્ટ ઑફ સેન્ટ જ્હોન ઑફ ધ ક્રોસ એ તેમની ધાર્મિક રચના સાથેની મુખ્ય કૃતિઓમાંની એક છે. શ્રેણી:ચિત્રકાર શ્રેણી:સ્પેન